13. tydzień ciąży – rozwój dziecka i dolegliwości przyszłej mamy

13. tydzień ciąży to końcowy etap pierwszego trymestru. Ryzyko poronienia znacznie maleje, dzięki czemu przyszła mama może odetchnąć z ulgą. Maluch – który z biologicznego punktu widzenia nie jest już zarodkiem, lecz płodem – cały czas intensywnie się rozwija i rośnie. Ciało dziecka o długości ok. 7 cm zaczyna nabierać prawidłowych proporcji, a w czasie szczegółowych badań prenatalnych można już określić jego płeć.

13. tydzień ciąży – który to miesiąc?

13. tydzień ciąży to trzeci miesiąc i zarazem ostatnie dni pierwszego trymestru. W praktyce oznacza to, że przyszła mama lada chwila wkroczy w kolejny etap zwany niekiedy złotym okresem ciąży. Nazwa ta jest wynikiem obserwacji wielu kobiet, które w drugim trymestrze przestają odczuwać początkowe dolegliwości, takie jak zgaga czy poranne mdłości, i obserwują u siebie znaczną poprawę nastroju i przypływ energii. Do porodu pozostało jeszcze sporo czasu, jednak już teraz można ćwiczyć mięśnie dna miednicy i wykonywać ćwiczenia na kręgosłup, który z każdym kolejnym tygodniem będzie bardziej obciążony. 

Wiele przyszłych mam wybiera 13. tydzień, aby podzielić się radosną wiadomością z rodziną i przyjaciółmi. Dzieje się tak m.in. dlatego, że w tym okresie znacznie spada ryzyko poronienia. Na kompletowanie wyprawki i wybór szpitala do porodu jest jeszcze trochę za wcześnie, jednak niektóre osoby rozpoczynają już wstępne przygotowania, aby powitać nowego członka rodziny.

Jak wygląda dziecko w 13. tygodniu ciąży?

Pod koniec pierwszego trymestru dziecko nie jest już zarodkiem, lecz płodem. Na obrazie USG przypomina już małego człowieka. Mierzy ok. 7 cm, waży zaledwie kilkanaście gramów, a pod względem rozmiaru można porównać je do małej brzoskwini. Jego głowa wciąż jest większa od reszty ciała, jednak powoli zyskuje ono właściwe proporcje. Na twarzy malucha widoczne są nos, usta, oczy i powieki. Podczas badania USG można dostrzec mimikę – dziecko trenuje mięśnie twarzy, ssąc kciuk czy ziewając. Jego skóra nie jest już tak cieniutka, jak jeszcze parę tygodni wcześniej, a już wkrótce zaczną kształtować się pierwsze komórki tłuszczowe (adipocyty).

Rozwój dziecka w 13. tygodniu ciąży – jak przebiega?

Proces organogenezy, czyli tworzenia się kluczowych organów ciała, się zakończył. Od tego momentu narządy takie jak serce, płuca czy pęcherz moczowy będą się jedynie udoskonalać i przystosowywać do spełniania swoich właściwych funkcji. 

Oto najważniejsze fakty na temat rozwoju 13-tygodniowego płodu:

• jego serce bije bardzo szybko – aż 150 uderzeń na minutę;
• mózg dziecka cały czas się rozwija – przez cały okres ciąży tworzą się w nim kolejne połączenia;
• w skórze pojawiają się receptory odpowiedzialne za zmysł dotyku – dzięki nim maleńkie dziecko może zareagować, gdy mama dotknie ciążowego brzucha;
• dziecko połyka wody płodowe, mobilizując w ten sposób układ trawienny i nerki do pracy;
• uszy malucha są już wykształcone, jednak we właściwej pozycji znajdą się dopiero za kilka tygodni;
• narządy płciowe są już zróżnicowane. Dobry aparat USG w połączeniu z fachowym okiem specjalisty pomoże określić płeć dziecka, choć w większości przypadków taką informację otrzymuje się dopiero podczas tzw. USG połówkowego, które wykonuje się między 18. a 22. tygodniem ciąży. Pewność co do płci dają niektóre szczegółowe badania prenatalne;
• dziecko intensywnie trenuje zdobywane umiejętności ruchowe. Jama macicy, w której jest jeszcze bardzo dużo miejsca, umożliwia mu to. Przyszła mama nie wyczuwa jeszcze ruchów dziecka.

Poronienia w 13. tygodniu ciąży

Początkowy okres ciąży to ogromny stres, którego głównym powodem jest strach przed poronieniem. Szacuje się, że 15% wszystkich ciąż ulega poronieniu, a średnio cztery kobiety na 1000 stracą ciążę aż trzykrotnie. Do tych przykrych wydarzeń dochodzi najczęściej w pierwszych tygodniach ciąży. Przyczyną są zazwyczaj wady genetyczne płodu, które uniemożliwiają mu dalszy rozwój. 13. tydzień ciąży to przełomowy moment, ponieważ to właśnie w tym czasie łożysko przejmuje produkcję hormonów ciążowych. Ryzyko utraty ciąży wynosi teraz ok. 1–2%. 

Nadal trzeba jednak zwracać uwagę na niepokojące objawy, do których należy przede wszystkim krwawienie z dróg rodnych. W przypadku jego wystąpienia zgłoś się do najbliższego szpitala. Jeśli doszło do poronienia, konieczne może okazać się dokładne oczyszczenie macicy.

Dolegliwości przyszłej mamy w 13. tygodniu ciąży

Organizm przyszłej mamy przystosował się już do zmian hormonalnych i nie mają one już tak istotnego wpływu na jej samopoczucie i nastrój jak na samym początku ciąży. Dolegliwości charakterystyczne dla początkowego etapu ciąży – wymioty, poranne mdłości czy uczucie ciągłego zmęczenia – ustępują, a w ich miejscu pojawiają się lepsze samopoczucie i zwiększony poziom energii do działania. 

Na tym etapie przyszła mama może zaobserwować u siebie następujące symptomy:

• szybsze bicie serca, które wiąże się ze zwiększoną objętością krwi;
• wzrost apetytu i pierwsze ciążowe zachcianki;
• widoczne żyły na nogach i piersiach, które także są efektem większej ilości pompowanej krwi;
• ból w okolicy spojenia łonowego związany z powiększającą się macicą;
• parcie na pęcherz;
• gęstą wydzielinę z pochwy, która stanowi barierę ochronną przed drobnoustrojami i infekcjami intymnymi;
• zmianę wyglądu piersi – stają się one większe, wrażliwsze na dotyk, a otoczki wokół brodawek ciemnieją. 

13. tydzień ciąży – wielkość brzucha

Wiele przyszłych mam z niecierpliwością wypatruje pojawienia się ciążowych krągłości. W 13. tygodniu macica znacznie wystaje poza spojenie łonowe, jednak brzuch nie jest jeszcze widoczny. Jego zwiększony obwód, który wiele kobiet obserwuje w pierwszym trymestrze, wynika często ze wzdęć.

U szczupłych kobiet i mam, które już rodziły, brzuch zazwyczaj zaokrągla się wcześniej niż u tych, które walczą z nadmiarem kilogramów lub będą rodziły po raz pierwszy. Większość przyszłych mam musi poczekać ze zmianą garderoby do ok. 20. tygodnia ciąży. 

13. tydzień ciąży – USG prenatalne

13. tydzień ciąży to ostatni dzwonek, aby wykonać USG pierwszego trymestru, zwane także USG genetycznym. Badanie powinno zostać przeprowadzone najpóźniej w 14. tygodniu. Wykonuje je specjalista ginekolog, który po raz pierwszy – na podstawie kilku markerów, takich jak obecność kości nosowych – dokonuje oceny anatomii płodu. Badanie ultrasonograficzne informuje o tym, czy najważniejsze organy dziecka zostały wykształcone i czy ich funkcjonowanie na tym etapie rozwoju jest prawidłowe. Jeśli lekarz podejrzewa poważne wady genetyczne, samo USG nie wystarczy, aby postawić prawidłową diagnozę. W tym celu konieczne jest wykonanie szczegółowych badań prenatalnych, takich jak amniopunkcja czy test PAPP-A.

USG pierwszego trymestru jest wykonywane metodą dopochwową za pomocą specjalnego wziernika. Zazwyczaj lekarz mierzy także długość szyjki macicy, aby się upewnić, czy nie jest ona zbyt krótka jak na ten etap ciąży.

Lekarze często zalecają swoim pacjentkom wykonanie testu PAPP-A. Badanie to ma określić ryzyko wystąpienia najbardziej powszechnych wad genetycznych, takich jak zespół Downa czy Patau. Powinny poddać się mu szczególnie kobiety, które ukończyły 35. rok życia i które mogą być obciążone genetycznie. Pod pewnymi warunkami test jest wykonywany bezpłatnie. 

13. tydzień ciąży – jakie badania wykonać?

Oprócz USG genetycznego przyszła mama powinna wykonywać rutynowe badania krwi zlecane przez lekarza prowadzącego. Kobiety, które mają problem z tarczycą, muszą regularnie kontrolować poziom TSH we krwi, a te z tendencją do cukrzycy zwracają uwagę na stężenie glukozy we krwi. W przypadku pojawienia się innych niepokojących objawów trzeba szybko rozpocząć diagnostykę i leczenie, bo niektóre choroby mogą być groźne dla zdrowia, a nawet życia dziecka.

Autor: Marta Drzazga

Bibliografia

1. H. Baston, Podstawy położnictwa. Najważniejsze zagadnienia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Wrocław 2011.
2. G. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, t. 1–2, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020.
3. K. Laskowska, Ciąża. Poradnik, Wydawnictwo SBM, Warszawa 2022.