Achalazja – co to za choroba? Objawy, badania krwi i możliwości leczenia

Achalazja to rzadka, ale uciążliwa choroba przełyku, która utrudnia codzienne funkcjonowanie. Sprawdź, jakie objawy mogą na nią wskazywać, jak przebiega diagnostyka i jakie są dostępne metody leczenia.

Co to jest achalazja?

Achalazja to rzadka, przewlekła choroba przełyku, która charakteryzuje się zaburzeniami motoryki mięśni odpowiedzialnych za przemieszczanie pokarmu z gardła do żołądka [1]. Jej przyczyną jest uszkodzenie nerwów kontrolujących pracę dolnego zwieracza przełyku (LES) oraz mięśni przełyku, co prowadzi do braku jego prawidłowego rozluźnienia podczas połykania. W efekcie pokarm zalega w przełyku. 

Przyczyna tej choroby do dziś nie jest jasna. Przyjmuje się, że główną rolę w jej rozwoju odgrywają czynniki genetyczne i autoimmunologiczne (większe ryzyko wystąpienia achalazji dotyczy osób z twardziną układową lub chorobą Addisona).

Achalazja występuje u 1 na 100 000 osób rocznie [1]. Może pojawić się w każdym wieku, choć najczęściej diagnozowana jest u osób dorosłych między 25. a 60. rokiem życia. Choroba postępuje powoli, a jej objawy mogą znacznie obniżać jakość życia. 

Objawy achalazji

Objawy achalazji wynikają z utrudnionego przechodzenia pokarmu przez przełyk do żołądka. Mogą narastać stopniowo i często myli się je z innymi schorzeniami układu pokarmowego, np. z chorobą refluksową.

Najczęściej występującym objawem achalazji są trudności w połykaniu (dysfagia). Początkowo dotyczą pokarmów stałych, później także płynnych [2]. Masz wówczas uczucie, że jedzenie „zatrzymuje się” w klatce piersiowej. Może temu towarzyszyć cofanie się pokarmu (regurgitacja). Niestrawiony pokarm wraca do jamy ustnej, zwłaszcza podczas leżenia. To zwiększa ryzyko aspiracji treści pokarmowej do dróg oddechowych.

Inne objawy achalazji to:

• Ból w klatce piersiowej – może być ostry lub tępy, zlokalizowany za mostkiem, często występuje po jedzeniu lub w nocy.
• Utrata masy ciała, niedożywienie.
• Uczucie pełności w klatce piersiowej – jest spowodowane zaleganiem jedzenia w przełyku. Może mu towarzyszyć odbijanie lub nieprzyjemny zapach z ust.
• Kaszel i duszności – pojawiają się w wyniku aspiracji treści pokarmowej do dróg oddechowych. Mogą być bardziej nasilone w pozycji leżącej.
• Zgaga – jest wynikiem zalegania pokarmu w przełyku (ale nie jest to klasyczna zgaga związana z refluksem żołądkowo-przełykowym).
• Problemy z przełykaniem płynów – w zaawansowanych stadiach choroby możesz mieć problem nawet z piciem.

Jak diagnozuje się achalazję?

Jeśli odczuwasz objawy, które mogą wskazywać na achalazję, zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu lub gastroenterologa. Specjalista skieruje Cię na badania, które pozwolą na rozpoznanie choroby, ocenę jej zaawansowania oraz wykluczenie innych możliwych przyczyn zgłaszanych objawów. 

Jednym z badań wykonywanych przy podejrzeniu achalazji jest RTG przełyku z kontrastem. Polega ono na przyjęciu doustnego środka kontrastowego, a następnie na wykonaniu serii zdjęć rentgenowskich przełyku. Na ich podstawie lekarz ocenia kształt i funkcje przełyku oraz potwierdza wstępne rozpoznanie.

Jeśli zgłaszasz trudności z przełykaniem pokarmu, lekarz skieruje Cię również na gastroskopię (endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego). Badanie to umożliwia ocenę błony śluzowej przełyku, żołądka i dwunastnicy. W jego trakcie lekarz może też zdecydować o pobraniu wycinka do badania histopatologicznego w celu wykluczenia zmian nowotworowych. 

Ważnym badaniem jest wymaz bakteriologiczny z przełyku. Polega na pobraniu materiału biologicznego z błony śluzowej przełyku w celu oceny obecności drobnoustrojów, takich jak bakterie, grzyby czy inne patogeny. Jest to o tyle istotne, że achalazja sprzyja zaleganiu treści pokarmowej w przełyku, co zwiększa ryzyko infekcji bakteryjnych lub grzybiczych. Badanie nie tylko identyfikuje drobnoustroje, ale też określa rodzaj patogenu i jego wrażliwość na antybiotyki (antybiogram). To pozwala na dobranie skutecznego leczenia. 

Wymaz bakteriologiczny z przełyku najczęściej wykonuje się podczas endoskopii (gastroskopii). Materiał pobiera się specjalną szczoteczką lub wacikiem z błony śluzowej przełyku. Jest on następnie przesyłany do laboratorium mikrobiologicznego, gdzie przeprowadza się posiew w celu hodowli drobnoustrojów oraz analizę wrażliwości na leki przeciwbakteryjne lub przeciwgrzybicze. Wynik otrzymasz po 3–9 dniach.

„Złotym standardem” diagnostycznym w przypadku achalazji jest natomiast anometria przełyku. Polega na wprowadzeniu przez nozdrza do przełyku specjalnego cewnika wyposażonego w czujniki ciśnienia, który rejestruje aktywność mięśni przełyku podczas przełykania oraz w stanie spoczynku. Badanie jest bezbolesne, ale może powodować niewielki dyskomfort związany z wprowadzeniem cewnika. W uzasadnionych przypadkach możesz zostać skierowany również na badania obrazowe (tomografię komputerową, USG jamy brzusznej, ultrasonografię endoskopową).

Leczenie achalazji

Achalazja jest chorobą, dla której nie ma leczenia przyczynowego. Terapia skupia się na łagodzeniu objawów poprzez zmniejszenie wzmożonego napięcia dolnego zwieracza przełyku (LES), poprawę opróżniania przełyku oraz zapobieganie dalszemu poszerzaniu jego światła. Leczeniem pierwszego wyboru jest poszerzanie pneumatyczne (polega na rozciągnięciu zwieracza przełyku za pomocą balonu) oraz miotomia (endoskopowe lub laparoskopowe przecięcie mięśni dolnego zwieracza przełyku).

Aby poprawić komfort życia i zmniejszyć nasilenie objawów:

• Unikaj produktów, które mogą nasilać trudności w połykaniu (twardych, suchych lub ciężkostrawnych).

• W razie potrzeby sięgaj po potrawy o konsystencji rozdrobnionej lub papkowatej (to ułatwi przechodzenie pokarmu przez przełyk).

• Ogranicz sytuacje stresowe oraz unikaj szybkiego spożywania posiłków, które mogą prowadzić do wzmożonego napięcia mięśniowego i kurczu wpustu przełyku.
• Śpij w pozycji z uniesionym wezgłowiem łóżka. Zmniejszy to ryzyko zachłyśnięcia się treścią pokarmową zalegającą w przełyku, szczególnie w nocy.
• Unikaj leżenia po posiłku. 

Jak przebiega życie z achalazją po leczeniu?

Życie z achalazją po leczeniu może być znacznie bardziej komfortowe, szczególnie jeśli zastosowane metody terapeutyczne przyniosły oczekiwane rezultaty. U większości pacjentów dochodzi do złagodzenia objawów. Leczenie, zwłaszcza w przypadku skutecznych zabiegów, poprawia funkcjonowanie przełyku i jakość życia. 

Możesz jednak doświadczyć nawrotów objawów, szczególnie po dłuższym czasie od zabiegu. Częstość ich występowania zależy od rodzaju zastosowanego leczenia. Jeśli lekarz stwierdzi niepełne lub niewystarczające rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku, bliznowacenie w miejscu zabiegu, które może ponownie prowadzić do zwężenia, albo postępujące osłabienie funkcji mięśni przełyku, może zdecydować o powtórzeniu zabiegu.

Stale kontroluj swój stan zdrowia, by móc monitorować skuteczność leczenia oraz odpowiednio wcześnie wykryć ewentualny nawrót choroby. 

• • Regularne zgłaszaj się do lekarza gastroenterologa (co najmniej raz w roku lub częściej, jeśli objawy nawracają).
  • Wykonuj badania diagnostyczne (endoskopię, manometrię czy badanie RTG z kontrastem).
  • Zwracaj uwagę na niepokojące objawy, m.in. na powracające trudności w połykaniu, ból w klatce piersiowej, cofanie się pokarmu czy utratę masy ciała.
  • Stosuj się do zaleceń lekarskich i dietetycznych.
  • Unikaj pokarmów drażniących błonę śluzową przełyku.
  • Nie pij alkoholu i nie pal papierosów.

Jeśli doświadczasz trudności w połykaniu, cofania się pokarmu lub innych objawów wskazujących na problemy z przełykiem, nie zwlekaj z wizytą u lekarza. Wczesna konsultacja pozwala na szybkie rozpoczęcie diagnostyki i skuteczne leczenie. Zmniejsza też ryzyko powikłań, m.in. przewlekłego zapalenia przełyku czy aspiracji treści pokarmowej do dróg oddechowych. Pamiętaj – im wcześniej podejmiesz działania, tym lepsze będą rezultaty terapii.

Autor: Agnieszka Gotówka

Bibliografia

B. Szymczuk i in., Achalazja – omówienie aktualnego stanu wiedzy, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2023, nr 29(2), s. 89–94.

Oceń artykuł