Spis treści:
Adenomioza to schorzenie ginekologiczne, które dotyka kobiet w wieku rozrodczym. Charakteryzuje się obecnością tkanki endometrium, czyli błony śluzowej macicy, wewnątrz mięśniówki macicy. W przeciwieństwie do endometriozy, gdzie tkanka ta występuje poza macicą, adenomioza powoduje, że endometrium wrasta w mięsień macicy, co prowadzi do różnych dolegliwości. W artykule przyjrzymy się bliżej tej chorobie, jej objawom, przyczynom, diagnostyce oraz metodom leczenia.
Co to jest adenomioza?
Adenomioza, znana również jako endometrioza wewnętrzna, jest stanem, w którym komórki błony śluzowej macicy przenikają do mięśniowej warstwy macicy. To zjawisko prowadzi do powstawania ognisk adenomiozy, które mogą powodować różne objawy oraz problemy zdrowotne. Choroba ta najczęściej występuje u kobiet w wieku 30–40 lat, ale może także dotknąć młodszych pacjentek.
Mechanizm rozwoju adenomiozy
Tkanka endometrium wnika w głąb mięśnia macicy, co prowadzi do jego powiększenia oraz powstawania zmian patologicznych. W wyniku tego procesu mogą występować torbiele, blizny oraz inne zmiany, które wpływają na funkcjonowanie macicy. Adenomioza jest schorzeniem hormonozależnym, co oznacza, że jej rozwój jest związany z działaniem estrogenów.
Przyczyny adenomiozy
Choć dokładne przyczyny adenomiozy nie są do końca poznane, istnieje kilka teorii dotyczących jej powstawania. Poniżej najważniejsze z nich:
Teoria urazowa
Jedna z najczęściej akceptowanych teorii sugeruje, że adenomioza może rozwijać się w wyniku urazów macicy, takich jak cesarskie cięcia, łyżeczkowanie czy inne operacje ginekologiczne. Uszkodzenie tkanek prowadzi do zaburzenia granicy między endometrium a myometrium, co sprzyja przenikaniu komórek endometrium w głąb mięśnia macicy.
Teoria hormonalna
Czynniki hormonalne, np. stężenie estrogenów, również odgrywają kluczową rolę w rozwoju adenomiozy. Zmiany w poziomie hormonów mogą prowadzić do nadmiernego wzrostu tkanki endometrium oraz jej inwazji w mięsień macicy.
Teoria metaplazji
Inna teoria zakłada, że adenomioza może być wynikiem metaplazji komórkowej, w której niezróżnicowane komórki przewodów Wolffa czy Müllera przekształcają się w komórki endometrium. Tego rodzaju zmiany występują w wyniku czynników genetycznych, immunologicznych oraz środowiskowych.
Objawy adenomiozy
Adenomioza może przebiegać w sposób bezobjawowy, co utrudnia jej wczesne rozpoznanie. U części kobiet występują charakterystyczne objawy, które mogą znacząco wpływać na jakość życia. Najczęściej zgłaszane dolegliwości stanowią:
Bolesne miesiączki
Jednym z najczęstszych objawów adenomiozy są bolesne miesiączki, które mogą być zarówno obfite, jak i długotrwałe. Ból często nasila się w trakcie menstruacji, ale występuje też poza nią i staje się przewlekłym problemem.
Krwawienia międzymiesiączkowe
Kobiety z adenomiozą mogą doświadczać krwawień między miesiączkami, co jest wynikiem nieprawidłowego funkcjonowania tkanki endometrium. Krwawienia te mogą być obfite i prowadzić do niedokrwistości.
Ból w obrębie miednicy
Przewlekły ból w obrębie miednicy to kolejny objaw adenomiozy. Może on promieniować do pleców oraz kończyn dolnych, co znacznie obniża komfort życia.
Problemy z płodnością
Adenomioza może wpływać na zdolność zajścia w ciążę oraz jej utrzymanie. Kobiety z tym schorzeniem mogą doświadczać trudności z implantacją zarodka oraz zwiększonego ryzyka poronień.
Diagnostyka adenomiozy
Adenomioza bywa trudna do zdiagnozowania, ponieważ jej objawy pokrywają się z innymi schorzeniami ginekologicznymi, takimi jak mięśniaki macicy, endometrioza czy przerost endometrium. Proces diagnostyczny rozpoczyna się od wywiadu lekarskiego, podczas którego lekarz pyta o historię zdrowia, stosowane leki, przebyte urazy macicy (np. cięcia cesarskie, zabiegi ginekologiczne, porody), doświadczane objawy, takie jak obfite, bolesne miesiączki, ból miednicy, uczucie ciężkości w podbrzuszu.
Kolejnym krokiem jest badanie ginekologiczne, w którym lekarz stwierdza powiększoną, miękką i bolesną macicę (tzw. macicę globularną). Brak wyraźnych guzków pozwala odróżnić adenomiozę od mięśniaków.
W celu potwierdzenia diagnozy wykonywane są także badania obrazowe, takie jak:
- USG przezpochwowe (ultrasonografia transwaginalna) – w doświadczonych rękach ma wysoką czułość i swoistość. Charakterystyczne cechy adenomiozy w USG to pogrubienie ściany mięśniowej macicy, szczególnie tylnej; niejednorodna echogeniczność myometrium (przypominająca „plamki”); torbiele w myometrium (tzw. torbiele endometrialne); zatarcie granicy między endometrium a myometrium; powiększenie macicy, bez wyraźnych guzków.
- Rezonans magnetyczny (MRI) – bardziej precyzyjny niż USG, szczególnie w trudnych przypadkach. Stanowi złoty standard diagnostyczny w ocenie adenomiozy. Jej charakterystyczne cechy w MRI to: pogrubienie strefy przejściowej między endometrium a myometrium (>12 mm); ogniska o wysokim sygnale w myometrium w obrazach T2-zależnych (odpowiadające torbielom); powiększona macica z nieregularnym kształtem. Zaleca się MRI, gdy wyniki USG są niejednoznaczne lub gdy konieczne jest różnicowanie z innymi schorzeniami (np. mięśniakami).
Oprócz tego lekarz może zlecić wykonanie badań laboratoryjnych, chociaż nie ma specyficznych badań krwi na adenomiozę. U kobiet z obfitymi miesiączkami często stwierdza się niedokrwistość z niedoboru żelaza, obniżony poziom hemoglobiny i ferrytyny. Te stany również wymagają leczenia.
Ostateczne potwierdzenie diagnozy wymaga analizy tkanki macicy pod mikroskopem. Jest możliwe dopiero po histerektomii (usunięciu macicy). W badaniu histopatologicznym widoczne są ogniska endometrium otoczone przez tkankę mięśniową.
Leczenie adenomiozy
Leczenie adenomiozy zależy od nasilenia objawów, wieku pacjentki oraz jej planów dotyczących macierzyństwa. Istnieje kilka podejść terapeutycznych, które mogą być stosowane w zależności od indywidualnych potrzeb.
W przypadku łagodnych objawów adenomiozy lekarze często zalecają stosowanie leków przeciwbólowych i hormonalnych. Terapia hormonalna, w tym doustne środki antykoncepcyjne i leki progestagenowe, może pomóc w regulacji cyklu menstruacyjnego oraz w zmniejszeniu bólu.
W przypadku cięższych postaci adenomiozy, które nie reagują na leczenie farmakologiczne, lekarze mogą zalecić zabiegi chirurgiczne. Histerektomia, czyli całkowite usunięcie macicy, jest najskuteczniejszą metodą leczenia adenomiozy, ale jest to rozwiązanie radykalne, nieodpowiednie dla kobiet planujących ciążę.
Coraz częściej stosowane są techniki minimalnie inwazyjne, takie jak ablacja endometrium czy embolizacja tętnic macicznych. Te metody mogą przynieść ulgę w objawach, jednocześnie minimalizując ryzyko powikłań.
Wpływ adenomiozy na płodność
Adenomioza ma znaczący wpływ na płodność. Zmiany w strukturze macicy mogą utrudniać implantację zarodka oraz prowadzić do poronień. Choroba powoduje powiększenie i deformację macicy, co może utrudniać zagnieżdżenie się zarodka. Zmiany te mogą również wpływać na transport plemników i zarodków w obrębie macicy.
Adenomioza wiąże się z nieprawidłowościami hormonalnymi, które wpływają na regularność cyklu menstruacyjnego oraz owulację. Zmiany w poziomie hormonów mogą prowadzić do trudności z zajściem w ciążę.
A: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Bibliografia
- C. Chapron, S. Vannuccini, P. Santulli, Diagnosing adenomyosis: an integrated clinical and imaging approach, „Human Reproduction Update” 2020, t. 26, nr 3, s. 392–411.
- J. Donnez, M.M. Dolmans, L. Fellah, What if deep endometriotic nodules and uterine adenomyosis were actually two forms of the same disease?, „Fertility and Sterility” 2019, t. 111, nr 3, s. 454–456
- M. Gabryś, Adenomioza – diagnostyka i aktualne sposoby leczenia, „Medycyna po Dyplomie” 2020, nr 1. Online: https://podyplomie.pl/monografie-po-dyplomie/34798,adenomioza-diagnostyka-i-aktualne-sposoby-leczenia?srsltid=AfmBOooCawOnE0OzG1SMaPvosF0o5fpJBx_QzYMu9w0x7Cj9-lpp5s7q [dostęp: 14.12.2024].
- S. Vannuccini, F. Petraglia, Recent advances in understanding and managing adenomyosis, „F1000Research” 2019; nr 8, s. 283
