AIDS – przebieg i objawy zakażenia wirusem HIV

Zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS) jest ostatnim stadium zakażenia ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV). Czas od momentu kontaktu z wirusem do rozwinięcia się AIDS jest różny – u większości osób nieleczonych okres wynosi maksymalnie 10 lat. Dowiedz się, jak wygląda przebieg zakażenia wirusem HIV.

HIV – co to jest?

HIV, czyli ludzki wirus niedoboru odporności (ang. human immunodeficiency virus), jest retrowirusem zbudowanym z dwóch pojedynczych nici RNA, prowadzącym z czasem do wystąpienia zespołu nabytego niedoboru odporności AIDS (ang. acquired immunodeficiency syndrome). Istnieją dwa rodzaje HIV: HIV-1, który odpowiada za większość zachorowań na AIDS na świecie, oraz HIV-2, spotykany głównie w Afryce Zachodniej. Patogen atakuje limfocyty CD4 i prowadzi do ich śmierci, co skutkuje stopniowym zmniejszaniem się ich liczby i wystąpieniem zaburzeń odporności. Z czasem organizm osoby zakażonej staje się podatny na choroby i zakażenia (tzw. choroby oportunistyczne), które nie stanowią zagrożenia dla pacjentów z prawidłowo funkcjonującym układem immunologicznym.

Szacuje się, iż od momentu zidentyfikowania wirusa HIV jako przyczyny zespołu nabytego niedoboru odporności AIDS w wyniku zakażenia zmarło 39 milionów ludzi, a aktualnie liczba zainfekowanych osób na świecie wynosi nawet 35 milionów. Coraz nowsze metody leczenia pozwalają na istotne wydłużenie życia większości osób zakażonych HIV. Pacjenci, którzy nie podejmują z różnych przyczyn leczenia, zwykle rozwijają AIDS w ciągu 10 lat od zakażenia i umierają w ciągu kolejnych 2 lat. Do dziś nie wynaleziono skutecznej szczepionki przeciwko wirusowi HIV.

Zakażenie HIV – jak do niego dochodzi?

Do zakażenia ludzkim wirusem niedoboru odporności może dojść poprzez:

• kontakty seksualne z nosicielami wirusa HIV,
• przetoczenie krwi osoby zakażonej (aktualnie rzadko spotykane z uwagi na badania przesiewowe dawców krwi),
• kontakt z krwią chorego (przypadkowe zakłucia u osób pracujących m.in. w środowisku medycznym, używanie wspólnej igły przez osoby uzależnione od dożylnych narkotyków),
• zakażenie dziecka przez matkę w czasie porodu lub karmienia piersią.

Istotne jest, aby edukować społeczeństwo na temat dróg zakażenia wirusem HIV oraz metod zapobiegania infekcji. Przede wszystkim należy unikać kontaktów seksualnych z przypadkowymi osobami, stosować barierowe metody antykoncepcji (prezerwatywy), unikać kontaktu z krwią innych osób. Kobiety powinny mieć wykonane w ciąży badanie w kierunku zakażenia wirusem HIV, np. test HIV Ag/Ab Combo, a w razie wykrycia nosicielstwa otrzymać profesjonalne wsparcie doświadczonego specjalisty chorób zakaźnych. Należy pamiętać, iż odpowiednie, wczesne leczenie zwiększa szansę urodzenia zdrowego dziecka.

Przebieg zakażenia wirusem HIV

Zakażenie wirusem HIV pozostaje bezobjawowe u dużego odsetka pacjentów, u pozostałej części dochodzi natomiast do ostrej choroby retrowirusowej. Objawy zwykle pojawiają się około 2–4 tygodni od kontaktu z patogenem, chociaż opisywane są przypadki choroby nawet po wielu miesiącach. Duże nasilenie objawów wiąże się często z gorszym rokowaniem przebiegu zakażenia. Do symptomów ostrej choroby retrowirusowej należą: osłabienie, bóle mięśni i stawów, nocne pocenie się, wysypka, ból głowy i gardła, biegunka, powiększenie węzłów chłonnych. Objawy są niespecyficzne i często są uznawane za niegroźną chorobę infekcyjną.

Przewlekłe zakażenie wirusem HIV jest kolejnym etapem choroby. Może przebiegać z rozpoznanym AIDS (w przypadku spełnienia kryteriów rozpoznania tej choroby). U pacjentów, u których nie wykryto zespołu nabytego niedoboru odporności, mogą występować m.in.:

• pleśniawki (grzybicze zmiany na błonach śluzowych), 
• kandydoza pochwy (zakażenie grzybem Candida albicans), 
• leukoplakia włochata (choroba błony śluzowej, spowodowana zakażeniem wirusem Epstaina-Barr),
• neuropatia (zaburzenia czucia),
• nawracająca opryszczka lub półpasiec,
• zmiany szyjki macicy – dysplazja, wczesny rak,
• angiomatoza bakteryjna (czerwone zmiany skórne, wywołane zakażeniem bakterią Bartonella henselae),
• wybroczyny spowodowane małopłytkowością. 

Wraz z postępem choroby i zmniejszaniem się liczby limfocytów CD4 dochodzi do wystąpienia objawów, które pozwalają na rozpoznanie AIDS.

AIDS – jakie są jego objawy?

AIDS rozpoznaje się u osób z potwierdzonym zakażeniem wirusem HIV w momencie, gdy liczba limfocytów CD4 spada poniżej 200 komórek/uL, lub w przypadku wystąpienia choroby wskaźnikowej:

• nawracającego zapalenia płuc,
• nawracających infekcji bakteryjnych,
• kandydozy przełyku, tchawicy, oskrzeli,
• inwazyjnego raka szyjki macicy,
• kokcydioidomykozy (zakażenia grzybiczego),
• kryptokokozy pozapłucnej (zakażenia grzybiczego),
• kryptosporydiozy (choroby pasożytniczej),
• cytomegalii (z wykluczeniem zmian obejmujących wątrobę, śledzionę lub węzły chłonne),
• encefalopatii związanej z HIV,
• przewlekłych owrzodzeń spowodowanych zakażeniem wirusem opryszczki,
• gruźlicy,
• izosporozy (choroby pierwotniakowej przewodu pokarmowego),
• histoplazmozy (zakażenia grzybiczego),
• mięsaka Kaposiego (nowotworu naczyniowego),
• chłoniaka Burkitta, immunoblastycznego lub pierwotnego chłoniaka mózgu,
• pneumocystozy (choroby pierwotniakowej),
• postępującej wieloogniskowej leukoencefalopatii.

Zaawansowaną postać zakażenia HIV rozpoznaje się przy zmniejszeniu liczby limfocytów CD4 < 50 komórek/uL. Warto pamiętać, iż istnieją skuteczne w zahamowaniu postępu choroby leki antyretrowirusowe, a wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie terapii zwiększa szanse na opóźnienie wystąpienia AIDS.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. Waymack J., Sundareshan V., Acquired Immune Deficiency Syndrome, “StatPearls”, 2021, dostęp online: sierpień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537293/.
2. Vaillant A., Gulick P., HIV Disease Current Practice, “StatPearls”, 2022, dostęp online: sierpień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534860/. 

Oceń artykuł