Aldosteron – co to jest? Badania i normy

Aldosteron jest hormonem steroidowym produkowanym przez komórki warstwy kłębkowatej kory nadnerczy. Jego synteza odbywa się również w komórkach mięśni gładkich naczyń krwionośnych oraz w komórkach śródbłonka naczyniowego. Niewielkie ilości powyższego hormonu produkują kardiomiocyty – komórki budujące mięsień sercowy. Synteza aldosteronu jest aktywowana pod wpływem działania angiotensyny II, ACTH – kortykotropiny, jak również w wyniku hiperkaliemii, czyli zbyt wysokiego stężenia potasu w surowicy. Zobacz, za co odpowiada ten hormon i kiedy badać jego stężenie?

Za co odpowiada aldosteron?

Aldosteron odpowiada za utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej (zwrotne wchłanianie jonów sodu w nerkach i wydalanie jonów potasu z moczem) oraz regulację ciśnienia tętniczego. Dzięki oddziaływaniu na gospodarkę wapnia oraz fosforu hormon ten uczestniczy w mechanizmach przebudowy tkanki kostnej. Jego zbyt wysoki poziom w surowicy intensyfikuje wydalanie wapnia i magnezu z moczem, co w konsekwencji doprowadza do zmniejszenia gęstości mineralnej kośćca.

Aldosteron należy do układu renina-angiotensyna-aldosteron, który działa na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Nerki zaczynają wyrzut reniny (proteolityczny enzym wytwarzany przez aparat przykłębuszkowy) do krwi w godzinach porannych, co stymuluje uwolnienie angiotensyny I, która następnie ulega transformacji do angiotensyny II. Związek ten oddziałuje na korę nadnerczy, pobudzając ją do syntezy aldosteronu. Gdy dochodzi do nadmiernego wzrostu ciśnienia tętniczego, nerki obniżają wytwarzanie reniny, co przekłada się na spadek produkcji angiotensyny I oraz wydalenie z moczem większej ilości jonów sodu − pomaga to obniżyć ciśnienie tętnicze.

Badanie stężenia aldosteronu

Poziom aldosteronu należy kontrolować przy występowaniu zaburzeń poziomu elektrolitów, w diagnostyce hiperaldosteronizmu oraz u osób borykających się z nadciśnieniem tętniczym.

Na pobranie próbki krwi do badania pacjent winien zgłosić się na czczo, w godzinach porannych. W dzień poprzedzający badanie należy unikać nadmiernego wysiłku fizycznego oraz silnego stresu. Ważne jest utrzymywanie stałej pozycji ciała (siedzącej lub stojącej) przez około 2 godziny przed zgłoszeniem się do laboratorium. Może być zalecone wykonanie badania po godzinnym spoczynku w pozycji leżącej jako alternatywa do oznaczenia u osoby chodzącej, czyli bez przygotowania.

Norma aldosteronu (poprawnie zakres referencyjny) zależy od laboratorium oraz od warunków pobrania (spoczynek w pozycji leżącej lub bez spoczynku). Oznaczając poziom aldosteronu warto zbadać także stężenie reniny oraz kortyzolu. Wszystkie wymienione testy wykonasz w laboratoriach Diagnostyki. Cena badania aldosteronu to około 100 zł.

Nadmiaru aldosteronu w organizmie

Nadmierne pobudzenie układu renina-angiotensyna-aldosteron wykazuje korelację z rozwojem chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca typu 2, otyłość oraz zespół metaboliczny X. Wykazano także powiązanie wspomnianego układu z tworzeniem zbyt dużych ilości reaktywnych form tlenu, co przekłada się na zakłócenia w przenoszeniu sygnałów wewnątrzkomórkowych dla szlaków insuliny. W związku z powyższym, stres oksydacyjny w tkankach, powodowany nadmiernym stężeniem aldosteronu, doprowadza do insulinooporności. Konsekwencją oporności komórek na insulinę jest niewłaściwy metabolizm glukozy, co znajduje odzwierciedlenie pod postacią rozwoju cukrzycy typu 2.

Nadwyżka aldosteronu w surowicy predysponuje do wystąpienia chorób układu krążenia, nawet u osób z prawidłowym ciśnieniem krwi. Powoduje:

kumulowanie się włókien kolagenowych w ścianie lewej komory serca;
spaczenie funkcji śródbłonka naczyń wieńcowych, co przekłada się na niedokrwienie mięśnia sercowego;
występowanie ognisk martwicy w mięśniu sercowym;
zaburzenia pracy serca.

Przyczyny podwyższonego poziomu aldosteronu

Wysoki poziom aldosteronu jest związany z zażywaniem niektórych leków, np. przeczyszczających, moczopędnych oraz z suplementacją zbyt dużych dawek potasu, co wyzwala mechanizm kompensacyjny, dążący do wydalenia nadwyżki tego jonu. Na wzrost stężenia aldosteronu we krwi mogą mieć wpływ choroby serca (zastoinowa niewydolność), nerek (zespół nerczycowy) i wątroby (marskość). Mamy wtedy do czynienia z tzw. hiperaldosteronizmem wtórnym.

Hiperaldosteronizm pierwotny (zespół Conn’a) to grupa zaburzeń związanych z nadmiernym wydzielaniem aldosteronu, najczęściej przez gruczolaki nadnerczy. W przebiegu tego schorzenia dochodzi do zatrzymywania sodu i nadmiernej utraty potasu, co może prowadzić do nietolerancji węglowodanów, a także do oporności na wazopresynę (zmniejsza się zdolność do zagęszczenia moczu). Bardzo duże niedobory potasu mogą prowadzić do niedociśnienia ortostatycznego − hipotonii ortostatycznej (nadmierny spadek ciśnienia po przyjęciu pozycji stojącej). W zespole Conn’a odnotowuje się zwiększone wartości aldosteronu, a także innych mineralokortykosteroidów – deoksykortykosteronu, kortykosteronu oraz 18-hydroksykrotykosteronu we krwi. Stężenia kortyzolu we krwi i w moczu są prawidłowe.

Przyczyny obniżonego poziomu aldosteronu

Niski poziom aldosteronu we krwi może być wynikiem zażywania leków hamujących wydzielanie reniny (np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych), leków moczopędnych oszczędzających potas, heparyny, bądź beta-blokerów stosowanych w terapii zaburzeń rytmu serca.

Hipoaldosteronizm mogą powodować:

dysfunkcje nerek będące powikłaniem cukrzycy (nefropatia cukrzycowa);
uszkodzenia zewnętrznej warstwy kory nadnerczy na skutek procesu zapalnego, przerzutów nowotworowych, krwotoku do nadnerczy;
defekty enzymatyczne;
pierwotna niedoczynność kory nadnerczy − choroba Addisona.

Pierwotna niedoczynność kory nadnerczy, zwana autoimmunologicznym zapaleniem kory nadnerczy, jest związana nie tylko ze spadkiem poziomu kortyzolu, ale powoduje także obniżenie stężenia aldosteronu. Objawy choroby Addisona to:

apatia, osłabienie,
spadek masy ciała,
obniżone libido,
nadmierna pigmentacja skóry i błon śluzowych,
niskie ciśnienie tętnicze, epizody hipotonii ortostatycznej,
hipoglikemia – niskie stężenie glukozy we krwi.

Jak zadbać o odpowiedni poziom aldosteronu?

Pamiętaj, by nie dosalać potraw i unikać żywności przetworzonej, która zawiera duże ilości soli. Spożywaj też produkty bogate w magnez, czyli ciemne pieczywo, ryż brązowy, otręby pszenne, kaszę gryczaną i jaglaną, płatki zbożowe, kakao, ryby (tuńczyka, dorsza, makrelę). Istotne jest także wyrównanie niedoborów cynku, który znajdziesz w nasionach sezamu, migdałach, ostrygach, krewetkach, suchych nasionach roślin strączkowych.

Jeśli chciałbyś ocenić laboratoryjnie pracę nerek bądź układu sercowo-naczyniowego, który wpływa na wartości ciśnienia tętniczego możesz skorzystać z e-pakietów sercowego oraz nerkowego.

Bibliografia:

hormony