Alergia pokarmowa a nietolerancja – czym się różnią? - Badania Krwi
23 grudnia 2021

Alergia pokarmowa a nietolerancja – czym się różnią?

Alergia pokarmowa i nietolerancja pokarmowa to schorzenia należące do grona nadwrażliwości. Ze względu na podobne objawy, oba zaburzenia bardzo często uważane są za tożsame. Tymczasem mechanizm ich powstawania jest zupełnie inny. Alergia pokarmowa a nietolerancja – jak je różnicować i skutecznie leczyć? Sprawdź, czym charakteryzują się obie jednostki chorobowe!

Alergia pokarmowa a nietolerancja pokarmowa 

Alergia to nadmierna, nieadekwatna reakcja układu immunologicznego na występujące w środowisku substancje (alergeny), obojętne dla osób zdrowych. Są nimi przede wszystkim białka  wchodzące w skład pokarmów, pyłków roślin, sierści zwierząt, kosmetyków, leków oraz wielu innych substancji obecnych w codziennym życiu. Układ odpornościowy osoby cierpiącej na alergię uznaje je za wrogów i zaczyna produkować przeciwko nim przeciwciała. W zależności od ich rodzaju wyróżnia się dwa mechanizm jej powstawania:

  • IgE-zależny,
  • IgE-niezależny.

Mechanizm IgE-zależny odpowiada za natychmiastowe objawy alergii. Podczas pierwszego kontaktu z alergenem, pobudzone limfocyty B zaczynają produkować duże ilości przeciwciał IgE, które łączą się z powierzchnią komórek tucznych. Skutkiem ponownego spotkania z substancją uczulającą jest uwolnienie przez nie dużej ilości histaminy, odpowiedzialnej za symptomy alergii. Właśnie w tym mechanizmie dochodzi do rozwoju anafilaksji, a także IgE-zależnego nieżytu nosa, pokrzywki czy obrzęku naczynioruchowego. Skłonność do tego typu reakcji jest dziedziczna i nosi nazwę atopii.

Reakcja alergiczna IgE-niezależna, zwana również komórkową, jest opóźniona. Jej objawy mogą się pojawić nawet po upływie wielu godzin lub dni od kontaktu z alergenem. W patogenezie alergii IgE-niezależnej biorą udział przeciwciała IgG, IgA oraz IgM. Substancją uczulającą są alergeny pokarmowe. To właśnie ten typ alergii jest odpowiedzialny za rozwój celiakii.

W powstawaniu nietolerancji pokarmowej nie biorą udziału mechanizmy immunologiczne. Podłożem jej rozwoju mogą być czynniki metaboliczne, farmakologiczne, toksyczne lub inne, jak dotąd niesklasyfikowane. Flagowym przykładem nietolerancji pokarmowej będącej wynikiem zaburzeń metabolicznych, jest nietolerancja laktozy, w wyniku braku lub deficytu laktazy. Nadwrażliwość na produkty bogate w histaminę np. truskawki, jest spowodowane niedoborem enzymów rozkładających ten związek. Do podobnej reakcji może dochodzić po spożyciu pokarmów bogatych w serotoninę (banany), tyraminę (sery) lub tryptaminę (pomidory). Objawy nietolerancji pokarmowej mogą się pojawić po zjedzeniu produktów zawierających substancje toksyczne.

Alergia i nietolerancja pokarmowa – objawy 

Chodź patogeneza alergii i nietolerancji pokarmowej jest inna, oba zaburzenia mogą mieć podobne symptomy. W przypadku alergii pokarmowej IgE-zależnej objawy występują zaraz po spożyciu alergenu. Należą do nich: wymioty, biegunki, ból brzucha, wysypka, a także pokrzywka. Ten rodzaj alergii pokarmowej występuje zazwyczaj u dzieci do 2 roku życia i jest pierwszą manifestacją atopii. To właśnie od niej zaczyna się marsz atopowy (przechodzenie jednego rodzaju alergii w inny), który może doprowadzić do rozwoju astmy oskrzelowej. Najczęstszym alergenem pokarmowym jest białko mleka krowiego i kurze jaja.

Objawy alergii pokarmowej IgE-niezależnej, takie jak wzdęcia, naprzemienne zaparcia oraz biegunki, bóle brzucha, egzema, zaostrzenie zmian trądzikowych czy bóle głowy, występują wiele godzin po spożyciu alergenu. Z tego powodu wiele osób nie wiąże przykrych dolegliwość ze zjedzonym pokarmem. Podobne symptomy mogą towarzyszyć nietolerancji laktozy. Wówczas objawy pojawiają się po spożyciu produktów mlecznych. W przypadku nietolerancji histaminy, dolegliwości przypominają reakcję alergiczną typu natychmiastowego.

Alergia a nietolerancja pokarmowa  – jak je zróżnicować? 

Alergia a nietolerancja pokarmowa – ich różnicowanie w gabinecie lekarskim na podstawie samego wywiadu oraz badania fizykalnego należy do trudnych zadań. W celu wykrycia czynnika wywołującego przykre dolegliwości niezbędne są badania laboratoryjne. We wstępnej diagnostyce alergii zalecane jest wykonanie badań krwi oceniających ilość alergenowo swoistych przeciwciał IgE, całkowitej ilości przeciwciał IgE oraz eozynofili, a także stężenia tryptazy.  E-pakiet ALEX pozwala na rozpoznanie alergii na aż 296 alergenów pokarmowych oraz wziewnych, a e-PAKIET IMMUNOdiagDIETA na odkrycie czynników wywołujących nietolerancję pokarmową. W przypadku podejrzenia celiakii niezbędne jest wykonanie badań laboratoryjnych potwierdzających chorobę.

Próba eliminacyjna, polegająca na zrezygnowaniu ze spożywania pokarmów mogących potencjalnie odpowiadać za objawy chorobowe, z następczą próbą prowokacyjną po upływie 2 tygodni, cechuje się wysoką skutecznością w rozpoznawaniu przyczyn alergii i nietolerancji pokarmowej. Ze względu na ryzyko anafilaksji, należy wykonywać je po konsultacji lekarskiej.

Leczenie alergii i nietolerancji pokarmowej   

W terapii alergii i nietolerancji pokarmowej jedynym skutecznym sposobem ustania dolegliwości chorobowych jest rezygnacja ze szkodliwych produktów wywołujących objawy nadwrażliwości. Stosowanie leków przeciwhistaminowych może okazać się niezbędne w sytuacji uczulenia na alergeny wziewne, takie jak pyłki roślin, roztocza kurzu domowego lub sierść zwierzą. Pacjenci z reakcją anafilaktyczną w przeszłości powinni nosić ze sobą ampułkostrzykawę z adrenaliną. W przypadku alergii IgE-zależnej stosuje się odczulanie.

Wszystkie niezbędne badania laboratoryjne w diagnostyce alergii i nietolerancji pokarmowej możesz wykonać w Diagnostyce. Oferujemy również konsultację z lekarzem alergologiem.

Bibliografia:

  • Alergologia – kompendium – R.Pawliczak
  • Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020