Amoniak we krwi - sygnały organizmu

Amoniak to substancja powstająca w jelitach poprzez rozkład aminokwasów dostarczonych z pokarmem i rozkładanych przez florę bakteryjną. Wchłonięty przez krewi ma właściwości toksyczne dla ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Amoniak obecny we krwi rozkładany jest w wątrobie w cyklu mocznikowym do mocznika, który zostaje przetransportowany do nerek i usunięty z organizmu w moczu.

Szkodliwy amoniak – badanie pozwolą ocenić kondycję wątroby i nerek

Badanie stężenia amoniaku we krwi wykonujemy w celu kontroli czynności wątroby (podejrzenie niewydolności, marskości). W krwawieniu z przewodu pokarmowego badanie należy przeprowadzić, w przypadku zaburzeń czynności wątroby oraz w przypadku żylaków odbytu.

Jest ono zalecane, gdy wystąpią charakterystyczne objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego – takie jak dezorientacja, senność czy bóle głowy, a u dzieci w celu oceny nasilenia wrodzonych wad genetycznych, które są bezpośrednio związane z zaburzeniami cyklu mocznikowego. W wyniku wad genetycznych w amoniak w krwiobiegu pojawia się w zbyt dużej ilości. Badanie poziomu amoniaku we krwi jest tanie i proste w wykonaniu.

Przyjmuje się, że wartość referencyjna stężenia amoniaku we krwi wynosi ok. 10–60 µmol/l dla mężczyzn, 10–50 µmol/l dla kobiet. W przypadku noworodków i niemowląt prawidłowy poziom stężenia amoniaku to nawet 40–100 µmol/l.

Wartość są ściśle powiązane z czynnikami takimi jak:

- płeć,
- wiek,
- metoda oznaczania.

W związku z tym zakresy referencyjne mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium przeprowadzającego badanie.

Stężenie amoniaku we krwi pozwala na szybkie wykrycie problemów zdrowotnych. Już trzykrotna przekroczenie górnej granicy wartości referencyjnej oznacza poważne zaburzenia pracy wątroby.

Amoniak we krwi – objawy i konsekwencje jego nadmiaru

Tymczasowe podwyższenie poziomu amoniaku we krwi może być spowodowane takimi czynnikami jak:

- wysiłek fizyczny,
- palenie papierosów,
- przyjmowanie leków z grupy barbituranów,
- przyjmowanie leków moczopędnych.

W sytuacji, gdy amoniak nie jest prawidłowo metabolizowany w wątrobie, jego stężenie w krwiobiegu wzrasta. W konsekwencji zaczyna przenikać przez barierę krew-mózg. Taki stan nazywany jest hiperamonemią.

Hiperamonemia dzieli się na dwa rodzaje:

- Pierwotną, będącą wynikiem wrodzonych zaburzeń metabolizmu lub mutacji. Hiperamonemia objawia się zaburzeniami metabolizowania i usuwania amoniaku z organizmu w wyniku ograniczenia aktywności enzymów cyklu mocznikowego.
- Wtórną, bardzo często powstającą w wyniku uszkodzeń lub nieprawidłowej pracy wątroby, co przekłada się na zaburzenia cyklu mocznikowego. Duży wpływ na rozwój hiperamonemii wtórnej wywierają: nadmierne spożycie alkoholu, nałogowe palenie tytoniu oraz niektóre leki.

Jak szkodliwy jest zbyt wysoki poziom amoniaku we krwi? Objawy są przede wszystkim neurologiczne:

- dezorientacja,
- senność,
- przyspieszony albo pogłębiony oddech,
- zaburzenia poznawcze,
- drżenie mięśni,
- bóle głowy,
- zmieniony rytm dobowy,
- zaburzenia koncentracji i pamięci,
- osłabiona reakcja na bodźce,
- wymioty,
- śpiączka.

Kumulowanie się mocznika w OUN może prowadzić do powstania encefalopatii, której objawami są:

- zaburzenia neurologiczne,
- dezorientacja,
- senność,
- w ostateczności zgon.

Obniżenie stężenia amoniaku jest możliwe przede wszystkim dzięki wdrożeniu do leczenia leków zmniejszających jego stężenie.. To m.in. ammonul czy preparaty z fenylomaślanem sodu w składzie. W cięższych przypadkach konieczne może być przeprowadzenie hemodializy, czyli zabiegu oczyszczenia krwi przez zewnętrzny aparat (tzw. sztuczna nerka).

Poziom amoniaku we krwi może być obniżony również dzięki przestrzeganiu diety niskobiałkowej i utrzymywaniu odpowiedniego poziomu nawodnienia organizmu (wypijanie co najmniej 2 litrów płynów dziennie). Należy jednak pamiętać, że źle zbilansowana dieta może pogorszyć stan zdrowia! Przyjmuje się, że w diecie dzienna porcja białka nie powinna przekraczać 50 gramów, co odpowiada około 8–10% zapotrzebowania kalorycznego. Najbardziej wartościowe jest białko pochodzenia zwierzęcego.

Zbyt niski poziom amoniaku we krwi

Uzyskanie możliwie najniższego poziomu stężenia amoniaku we krwi jest pożądane z punktu widzenia pacjenta, bo informuje o prawidłowej pracy wątroby i nerek. Amoniak jest substancją toksyczną, która nie bierze udziału w żadnym istotnym procesie organizmu i dla jego prawidłowego funkcjonowania powinna być jak najszybciej zmetabolizowana i wydalona.

Gdzie i jak przeprowadzić badanie?

Poziom amoniaku we krwi można określić właściwie w każdym laboratorium diagnostycznym, samo przygotowanie do badania nie różni się od tego wymaganego przy większości badań krwi.

Materiał jest pobierany ze zgięcia łokciowego, niezbędne jest bycie na czczo (co najmniej przez 8 godzin). W okresie poprzedzającym badanie należy zrezygnować z intensywnego wysiłku fizycznego, a co najmniej 48 godzin wcześniej zrezygnować z palenia papierosów.

Ile kosztuje badanie amoniaku we krwi? Badanie nie jest ani drogie – jego koszt w Diagnostyce, w zależności od lokalizacji, to około 40–50 zł – ani skomplikowane. Wynik będzie dostępny prawdopodobnie już następnego dnia.

Ocena stężenia amoniaku pozwala na szybkie wykrycie problemów z wątrobą i nerkami. Szybka diagnostyka pozwala zapobiec poważniejszym uszkodzeniom narządów i wdrożyć odpowiednie leczenie oraz zmienić dietę. Na szczęście nie trzeba się martwić zbyt niskim poziomem amoniaku – będzie on oznaczał wyłącznie tyle, że nerki i wątroba pracują prawidłowo.

Zachęcamy do skontrolowania swojego stanu zdrowia i skorzystania z innych badań i pakietów na stronie Diagnostyki.

Bibliografia: