Badanie poziomu amylazy jest wykonywane w procesie diagnostycznym chorób trzustki. Wskazaniem są również inne choroby i zaburzenia funkcjonowania wielu organów, m.in. wątroby czy nerek. Oznaczenie amylazy w surowicy jest zalecane osobom nadużywającym alkohol i narażonym na przewlekły stres. Poziom enzymu jest oznaczany na podstawie pobranej od pacjenta próbki krwi.
Alfa-amylaza – czym jest i gdzie występuje?
Alfa-amylaza jest jednym z głównych enzymów trzustkowych. Ma formę pojedynczego łańcucha złożonego z 18 aminokwasów, m.in. lizyny, proliny, alaniny, seryny, kwasu asparaginowego, tryptofanu, waliny. Biosynteza alfa-amylazy zachodzi w trzustce i śliniankach, gdzie jest przechowywana. Proces ten zależy od zaopatrzenia tkanki trzustkowej w tlen. Uwalnianie enzymu pobudzają m.in. insulina i adrenalina. Układ przewodu trzustkowego wydziela enzym do przewodu jelitowego. Alfa-amylaza występuje również w moczu, nerkach, płucach i mięśniach. Enzym może wiązać się z immunoglobulinami IgA i IgG w surowicy, na zasadzie połączenia antygenu z przeciwciałem.
Alfa-amylaza uczestniczy w rozkładaniu wielocukrów na cukry proste, które następnie mogą zostać wchłonięte przez przewód pokarmowy.
Wskazania do badania amylazy
Głównym wskazaniem do badania poziomu alfa-amylazy w surowicy jest podejrzenie ostrego lub przewlekłego zapalenia trzustki. Objawem choroby są: wysoka gorączka, przyspieszone tętno, zatrzymanie stolca (nawet po obfitym posiłku), wymioty, silny i nagły ból w górnej części brzucha. Objawy niepokojące, które mogą wskazywać na choroby trzustki, to również zmniejszenie masy ciała i przewlekłe biegunki.
Badanie poziomu alfa-amylazy we krwi jest wykonywane również w podejrzeniu lub ocenie:
- innych chorób trzustki, np. stłuszczenia, niedrożności kanałów trzustkowych;
- chorób wątroby, np. wirusowego zapalenia;
- choroby alkoholowej w celu oceny funkcjonalności trzustki i wątroby;
- hiperlipidemii;
- kamicy żółciowej;
- perforacji wrzodu żołądka lub dwunastnicy;
- niedrożności lub niedokrwienia jelit;
- ciąży pozamacicznej;
- zapalenia otrzewnej;
- niewydolności nerek;
- zapalenia ślinianek;
- chorób autoimmunologicznych;
- zapalenia przydatków;
- celiakii.
Wskazaniem do badania mogą być również wykryte podczas USG jamy brzusznej nieprawidłowości w budowie trzustki lub ich podejrzenie. Oznaczenie poziomu amylazy we krwi jest profilaktycznie zalecane osobom narażonym na przewlekły i silny stres. Adrenalina podwyższa poziom alfa-amylazy, która długotrwale pozostając w zwiększonym stężeniu, sprzyja chorobie wrzodowej żołądka. Pomiar alfa-amylazy jest zalecany również osobom długo przyjmującym środki moczopędne, steroidy lub niesteroidowe środki przeciwzapalne. W tym przypadku badanie pozwala na ocenę funkcjonalności trzustki i ewentualnych szkód wywołanych długotrwałym przyjmowaniem leków.
Alfa-amylaza w przemyśle piekarniczym
Enzym alfa-amylaza jest stosowany w przemyśle piekarniczym jako dodatek do mąki. Nazywany enzymem upłynniającym ma za zadanie zmniejszać lepkość skrobi i ułatwiać otrzymywanie zacieru zbożowego m.in. z pszenicy, kukurydzy i jęczmienia. Enzym alfa-amylaza jest alergenem w wysokim stopniu uczulającym. W grupie narażonych na jego działanie znajdują się osoby związane zawodowo z przemysłem piekarniczym (piekarze, cukiernicy), ale też spożywający bardzo duże ilości wypieków mącznych.
Dodawany do mąki enzym upłynniający może prowadzić do rozwoju alergii, zaostrzenia zmian atopowych, a także sprzyjać nasileniu objawów celiakii.
Alfa-amylaza – badanie poziomu i wyniki
Oznaczenie poziomu amylazy polega na pobraniu próbki krwi żylnej. Nie ma żadnych przeciwwskazań do wykonania testu. Na badanie pacjent powinien zgłosić się na czczo. Ostatni posiłek należy zjeść przynajmniej osiem godzin przed badaniem. Na dobę przed oddaniem krwi nie należy spożywać alkoholu i palić papierosów. Osoby przyjmujące leki przed przystąpieniem do badania powinny zasięgnąć konsultacji lekarskiej i poznać opinię specjalisty o ewentualnym odstawieniu środków na czas badania. Należy wiedzieć, że niektóre z lekarstw, np. moczopędne, aspiryna, opiaty, środki antykoncepcyjne, mogą wpłynąć na wynik.
Prawidłowy poziom amylazy we krwi powinien wynosić od 25 do 125 IU/I. U osób starszych dopuszcza się stężenie w przedziale 20–160 IU/I.
W przypadku niewielkiego podwyższenia wyniku, ale przy braku niepokojących objawów lekarz może zalecić powtórzenie badania i uzupełnienie o dodatkową diagnostykę, np. USG jamy brzusznej. Wysoki poziom alfa-amylazy może wskazywać na choroby trzustki, wątroby, dwunastnicy lub nerek. Nieprawidłowy wynik, wraz ze współistniejącymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, może wskazywać celiakię. Bardzo wysoki poziom alfa-amylazy jest podstawą do przeprowadzenia szerszej diagnostyki laboratoryjnej i obrazowej. Zaniżony poziom alfa-amylazy zdarza się rzadko. Wynik taki sugeruje choroby trzustki.
Autor: Emilia Kruszewska
Bibliografia
- A. Rogowska, Ostre zapalenie trzustki, „Postępy Nauk Medycznych”, 2014, XXVII(1), s. 17–23.
- M. Włochal, A. Kanikowska, M. Grzymisławski, Niedobory energii i składników odżywczych u pacjentów z chorobami zapalnymi trzustki, „Nowiny Lekarskie”, 2012, 81(6), s.669–676.
- A. Szafrańska, E. Słowik, Zmiany właściwości wypiekowych mąki żytniej pod wpływem dodatku alfa-amylazy, „Acta Agrophysica”, 2014, 21(2), s.233–245.
