Spis treści:
Andropauza, czyli późny hipogonadyzm, jest zjawiskiem występującym u mężczyzn wraz z postępującym wiekiem. Jej objawy związane są ze zmniejszonym stężeniem androgenów w organizmie i w niektórych przypadkach wymagają leczenia. Podpowiadamy, jakie symptomy mogą wskazywać na rozpoczynającą się andropauzę i jakie badania warto wykonać.
Czym jest andropauza?
Andropauza, czyli późny hipogonadyzm u mężczyzn, jest zespołem objawów pojawiającym się wraz z wiekiem u części mężczyzn, związanym z obniżonym stężeniem testosteronu w organizmie. Jedną z pierwszych prac na jego temat opublikowano już w latach 40. XX wieku – opisywane objawy, nazywane męskim klimakterium, miały obejmować: zaburzenia potencji, zmniejszenie libido, nerwowość, depresję, zmęczenie, zaburzenia pamięci, problemy ze snem i uderzenia gorąca. Z czasem późny hipogonadyzm u mężczyzn zaczęto powszechnie określać mianem „andropauzy”.
W przeciwieństwie do występującej u kobiet menopauzy (związanej z niewydolnością jajników), której przebieg jest dość gwałtowny, andropauza charakteryzuje się powolną progresją objawów. Całkowity hipogonadyzm występuje u mężczyzn jedynie w przypadku zupełnej utraty czynności wydzielniczej jąder, np. w wyniku ich urazu, usunięcia lub farmakologicznej kastracji.
Szacuje się, iż wraz z wiekiem stężenie testosteronu w organizmie zmniejsza się o 1%, ale wartość ta jest zależna od różnych czynników. Mniejszy spadek obserwuje się u osób prowadzących zdrowy tryb życia, a większy u pacjentów z chorobami przewlekłymi, otyłością lub żyjących w ciągłym stresie.
Jak często występuje andropauza?
Hipogonadyzm występuje u około 3,1–7% mężczyzn w wieku 30–69 lat i aż u 18,4% po 70. r.ż. Niestety pacjenci dość rzadko zgłaszają się ze swoimi objawami po pomoc lekarską. Szacuje się, iż tylko 5–35% mężczyzn jest poddawanym leczeniu w okresie andropauzy.
Andropauza – jakie objawy mogą na nią wskazywać?
Symptomem, który zwykle kojarzy się pacjentom z andropauzą, jest obniżenie popędu płciowego (libido), ale nie jest to jedyny objaw, który świadczy o obniżonym stężeniu testosteronu u mężczyzny. Mogą pojawić się również: zaburzenia erekcji, zmniejszenie masy mięśniowej, osłabienie siły mięśni, zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej czy zaburzenia nastroju. U części pacjentów obserwuje się obniżenie gęstości mineralnej kości, mogącej być przyczyną wystąpienia złamań osteoporotycznych kości. Mężczyźni zgłaszają ponadto często: przewlekłe zmęczenie, pogorszenie pamięci, obniżenie koncentracji oraz objawy depresji.
Powyższe objawy nie są charakterystyczne tylko dla hipogonadyzmu. W przypadku ich wystąpienia warto zatem zgłosić się do lekarza, który po dokładnym zebraniu wywiadu i badaniu przedmiotowym pokieruje dalszą diagnostyką.
Diagnostyka hipogonadyzmu u mężczyzn
Pierwszy krok w diagnostyce andropauzy stanowi wywiad lekarski. Istnieją różne kwestionariusze składające się z pytań dotyczących objawów, które mogą na nią wskazywać. Najczęściej stosuje się tzw. kwestionariusz J.E. Morleya (Androgen Deficiency in the Aging Male – ADAM), który po wypełnieniu przez pacjenta jest analizowany przez lekarza i umożliwia postawienie wstępnego rozpoznania andropauzy. Podczas rozmowy specjalista zbiera również dokładny wywiad na temat stosowanych leków (m.in. kortykosteroidów, digoksyny, spironolaktonu i leków antydepresyjnych, które mogą mieć negatywny wpływ na erekcję i libido), a także nadużywania alkoholu.
Z uwagi na wpływ ostrych schorzeń na poziom testosteronu we krwi jego oznaczenie nie powinno być wykonywane w okresie zaostrzeń chorób czy infekcji. Badanie stężenia testosteronu jest podstawowym narzędziem w diagnostyce andropauzy. Należy pamiętać o rytmie dobowym jego wydzielania i w przypadku powtarzanych oznaczeń zachować tę samą porę pobierania krwi do badania.
Prawidłowa diagnostyka andropauzy nie powinna ograniczać się do samego badania stężenia testosteronu. Wykonanie innych badań hormonalnych (poziomu hormonu luteinizującego – LH – oraz folikulotropowego – FSH) pozwoli na wykluczenie wtórnej przyczyny hipogonadyzmu, np. w przypadku chorób przysadki mózgowej.
Andropauza – na czym polega leczenie?
Leczenie andropauzy opiera się na hormonalnej terapii zastępczej, mającej na celu przywrócenie właściwego poziomu testosteronu w organizmie i złagodzenie zgłaszanych przez pacjenta objawów. Dodatkową korzyścią normalizacji stężenia testosteronu jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia zespołu metabolicznego oraz chorób sercowo-naczyniowych. Terapia hormonalna powinna być ściśle monitorowana przez lekarza, a stosowane dawki leków modyfikowane w zależności od poziomu hormonów we krwi.
Autor: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- Singh P., Andropause: Current concepts, “Indian Journal of Endocrinology and Metabolism”, 2013, dostęp online: wrzesień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4046605/.
- Nandy P., Male Andropause : A Myth or Reality, “Medical Journal, Armed Forces India”, 2008, dostęp online: wrzesień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4921612/.
