Anizocytoza – co oznacza nieprawidłowa wielkość krwinek?

Anizocytoza to nieprawidłowe zróżnicowanie wielkości krwinek, najczęściej erytrocytów, wykrywane w morfologii krwi. Może być objawem anemii, niedoborów żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego lub chorób krwi. Istotnym wskaźnikiem diagnostycznym jest RDW, który określa stopień różnorodności wielkości erytrocytów. Leczenie zależy od przyczyny i obejmuje suplementację składników odżywczych, leczenie chorób przewlekłych oraz zmianę diety. Regularne badania krwi pozwalają na wczesne wykrycie anizocytozy i podjęcie odpowiedniego leczenia.

Co to jest anizocytoza?

Anizocytoza to nieprawidłowe zróżnicowanie wielkości krwinek we krwi obwodowej. Oznacza to, że erytrocyty (krwinki czerwone) lub leukocyty (krwinki białe) różnią się rozmiarem bardziej niż jest to fizjologicznie dopuszczalne. 

Rodzaje anizocytozy

Anizocytoza erytrocytów (krwinek czerwonych)

Najczęściej związana z niedokrwistością (anemią) i zaburzeniami krwiotwórczymi. Może występować w różnych postaciach, takich jak:

• mikrocytoza – przewaga zbyt małych erytrocytów (np. w niedokrwistości z niedoboru żelaza),
• makrocytoza – przewaga zbyt dużych erytrocytów (np. w niedokrwistości z niedoboru witaminy B12),
• poikilocytoza – obecność erytrocytów o nieregularnych kształtach.

Anizocytoza leukocytów (krwinek białych)

Występuje rzadko i często wiąże się z chorobami hematologicznymi lub stanami zapalnymi. Może pojawić się w przypadku białaczki (nieprawidłowa wielkość i kształt leukocytów) lub zakażeń przewlekłych (zaburzenia w dojrzewaniu krwinek białych).

Jakie parametry w morfologii krwi wskazują na anizocytozę?

RDW (red cell distribution width) – wskaźnik rozkładu objętości erytrocytów:

• Prawidłowa wartość RDW: 11,5%–14,5% [1].
• Podwyższone RDW: oznacza większe zróżnicowanie wielkości erytrocytów, co sugeruje anizocytozę.
• Zwiększony RDW + mikrocytoza wskazuje na niedokrwistość z niedoboru żelaza.
• Zwiększony RDW + makrocytoza wskazuje na niedokrwistość megaloblastyczną (niedobór B12 lub kwasu foliowego).

MCV (mean corpuscular volume) – średnia objętość erytrocytów:

• Niski MCV + wysoki RDW wskazuje na niedobór żelaza.
• Wysoki MCV + wysoki RDW wskazuje na niedobór B12/kwasu foliowego.

Rozmaz krwi obwodowej – mikroskopowa analiza krwinek pozwala na ocenę ich wielkości, kształtu i ewentualnych nieprawidłowości.

Pamiętaj, by nigdy nie interpretować badań na własną rękę. Zawsze skonsultuj się z lekarzem, który je zlecił.

Przyczyny anizocytozy

Anizocytoza jest wynikiem zaburzeń w produkcji i dojrzewaniu krwinek. Może być spowodowana niedoborami składników odżywczych, chorobami układu krwiotwórczego, przewlekłymi schorzeniami lub wpływem leków.

Niedobory składników odżywczych

Brak niektórych witamin i minerałów może powodować zaburzenia w kształcie i wielkości erytrocytów:

• niedobór żelaza – prowadzi do mikrocytozy (zbyt małych erytrocytów), charakterystycznej dla niedokrwistości z niedoboru żelaza,
• niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego – powoduje makrocytozę (zbyt duże erytrocyty), co występuje w anemii megaloblastycznej,
• nieprawidłowe wchłanianie składników odżywczych, np. w chorobie trzewnej (celiakii) lub w stanach zapalnych jelit – może prowadzić do niedoborów i zmian w wielkości krwinek.

Choroby krwi

Niektóre schorzenia hematologiczne powodują anizocytozę poprzez nieprawidłową produkcję krwinek w szpiku kostnym:

• anemia – szczególnie niedokrwistość z niedoboru żelaza, megaloblastyczna, hemolityczna i syderoblastyczna,
• talasemia – choroba genetyczna, prowadząca do nieprawidłowej syntezy hemoglobiny i różnorodnych rozmiarów erytrocytów,
• białaczka i inne nowotwory krwi – nadprodukcja niedojrzałych i zdeformowanych krwinek białych może wpływać na ich wielkość i proporcje.

Choroby przewlekłe

Przewlekłe schorzenia mogą wpływać na zdolność organizmu do prawidłowej produkcji i regeneracji krwinek:

• choroby wątroby – np. marskość wątroby może powodować makrocytozę,
• choroby nerek – zaburzenia filtracji i produkcji erytropoetyny mogą prowadzić do niedokrwistości i zmian w wielkości krwinek,
• nowotwory – choroby nowotworowe mogą powodować zaburzenia w produkcji erytrocytów, prowadząc do anizocytozy.

Stan po transfuzji krwi

• Niejednorodność erytrocytów po przetoczeniu – przetaczane krwinki mogą mieć różne wymiary, co tymczasowo powoduje anizocytozę.
• Dostosowywanie się organizmu – różnice w składzie przetaczanej krwi a własną produkcją erytrocytów mogą wpływać na parametry morfologii krwi.

Wpływ leków

• Chemioterapia – hamuje prawidłową produkcję krwinek w szpiku kostnym, powodując zaburzenia ich kształtu i wielkości.
• Leki przeciwzapalne – długotrwałe stosowanie niektórych leków (np. NLPZ, sterydów) może wpływać na zaburzenia hematologiczne.
• Immunosupresja – leki stosowane po przeszczepach mogą prowadzić do zmian w produkcji leukocytów i erytrocytów.

Objawy anizocytozy

Anizocytoza jest często objawem towarzyszącym innym schorzeniom, zwłaszcza anemii i chorobom układu krwiotwórczego. Może prowadzić do problemów z transportem tlenu w organizmie, co skutkuje różnymi dolegliwościami. Wynikają one głównie z niedotlenienia organizmu i mogą być mylone z innymi schorzeniami. Jeśli występują przewlekle, wykonaj morfologię krwi i skonsultuj się z lekarzem.

Zmęczenie, osłabienie, zawroty głowy

Niedobór tlenu w organizmie, spowodowany nieprawidłową wielkością erytrocytów, może prowadzić do przewlekłego zmęczenia, senności oraz zawrotów głowy. Silniej odczujesz je przy wysiłku fizycznym lub dłuższym braku snu.

Bladość skóry i błon śluzowych

Nieprawidłowe krwinki mogą wpływać na niedobory hemoglobiny, co objawia się bladością skóry, warg oraz spojówek oczu. Jest to szczególnie widoczne u osób z anemią spowodowaną niedoborem żelaza lub witaminy B12.

Problemy z koncentracją

Niedostateczne natlenienie mózgu może powodować trudności w skupieniu, problemy z pamięcią oraz spowolnione myślenie. Może to wpływać na wydajność w pracy lub w nauce.

Duszności przy wysiłku

Niska zdolność transportu tlenu przez nieprawidłowe erytrocyty powoduje, że organizm szybciej odczuwa brak powietrza, zwłaszcza przy aktywności fizycznej. Duszności możesz odczuwać nawet podczas codziennych czynności, takich jak wchodzenie po schodach.

Kołatanie serca

Organizm próbuje kompensować niedobór tlenu poprzez przyspieszoną pracę serca, co może powodować uczucie kołatania, szczególnie w spoczynku. Może to być niepokojący objaw, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu zawroty głowy lub omdlenia. Nie zwlekaj z wizytą u lekarza. 

Diagnostyka i badania dodatkowe w wykrywaniu anizocytozy

Anizocytoza jest diagnozowana na podstawie badań laboratoryjnych, które oceniają wielkość i kształt krwinek. Kluczową rolę odgrywa morfologia krwi z rozmazem, a w razie potrzeby wykonuje się dodatkowe testy pozwalające ustalić przyczynę nieprawidłowości.

By zidentyfikować przyczyny anizocytozy (zwłaszcza związane z niedoborami składników odżywczych), lekarz może skierować Cię na dodatkowe badania laboratoryjne, np. oznaczenie poziomu ferrytyny, poziomu żelaza we krwi oraz witaminy B12 i kwasu foliowego. W przypadkach bardziej skomplikowanych konieczne może być badanie szpiku kostnego. 

Leczenie i postępowanie w przypadku anizocytozy

Leczenie anizocytozy zależy od jej przyczyny. W przypadku konieczności uzupełnienia brakujących składników odżywczych, które wpływają na prawidłowy rozwój i funkcjonowanie krwinek czerwonych, lekarz zleci suplementację żelaza (np. preparaty żelaza w tabletkach lub dożylnie), suplementację witaminy B12 (może wymagać zastrzyków w przypadku złego wchłaniania) lub suplementację kwasu foliowego. 

Znaczenie ma też zmiana diety. Do jadłospisu warto włączyć produkty zawierające składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu krwiotwórczego, m.in.:

• żelazo – jego dobrym źródłem są podroby, czerwone mięso, rośliny strączkowe, szpinak,
• witaminę B12 – znajdziesz ją w mięsie, jajach, serach i owocach morza,
• kwas foliowy – włącz do diety zielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż, brokuły) i rośliny strączkowe.

Unikaj też picia kawy i herbaty podczas posiłków bogatych w żelazo. Napoje te zmniejszają wchłanianie tego pierwiastka. Możesz je zastąpić sokiem pomarańczowym. 

Jeśli za zmiany w wielkości krwinek odpowiada choroba przewlekła, konieczne jest jej leczenie. W trakcie terapii możesz mieć kilkukrotnie zleconą morfologię krwi, by lekarz mógł śledzić zmiany w liczbie i w wielkości krwinek w celu oceny skuteczności leczenia. Jeśli masz niedokrwistość lub inną chorobę hematologiczną, badania powinieneś wykonywać co kilka miesięcy.

A: Agnieszka Gotówka

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. M. Pietruszuk i in., Wytyczne Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej i Kolegium Medycyny Laboratoryjnej dotyczące badania morfologii krwi do stosowania w medycznych laboratoriach diagnostycznych 2024, „Diagnostyka Laboratoryjna” 2024, nr 60(3), s. 139–172.
2. B. Solnica, A. Dembińska-Kieć, J.W. Naskalski, Diagnostyka Laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, wyd. V, Edra Urban & Partner, Wrocław 2022.
3. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.

---