Atak refluksu w nocy: jak sobie radzić?

Choroba refluksowa jest jednym z najczęściej diagnozowanych schorzeń gastrycznych. Może na nią chorować nawet do 40% dorosłych zamieszkujących kraje uprzemysłowione. Choroba ma bardzo charakterystyczny przebieg i jest łatwa w diagnozie, co ułatwia podjęcie skutecznego leczenia. Dolegliwości, które zgłaszają pacjenci, mają charakter przełykowy i pozaprzełykowy. Atak refluksu może wystąpić w nocy.

Atak refluksu – jak rozpoznać i jak sobie pomóc?

Ataki choroby refluksowej wpływają na jakość życia pacjentów. Około 10% chorych ataków refluksu doświadcza codziennie, u 20% objawy pojawiają się raz w tygodniu, a pozostali dolegliwości odczuwają raz w miesiącu. Poprzez specyfikę i natężenie ataków schorzenie, objawiające się nawet co kilka tygodni, pozostaje poważnym obciążeniem fizycznym i emocjonalnym, a w konsekwencji wpływa na odczuwalne pogorszenie jakości życia.

Do ataku choroby refluksowej dochodzi niespodziewanie, a część pacjentów objawów doświadcza w nocy. Dolegliwościom szczególnie sprzyja spożywanie kolacji niedługo przed pójściem spać. Aby uniknąć ataku refluksu w nocy, ostatni posiłek należy spożyć około 3 godzin przed snem. Zasada ta dotyczy również pozycji leżącej w ciągu dnia. Leżenie tuż po posiłku nasila objawy schorzenia. Jeśli jednak doświadczymy ataku, pomocne jest uniesienie wezgłowia łóżka lub głowy o 20 cm. Niektórym pacjentom pomaga ułożenie ciała na lewym boku. Aby nie prowokować ataku refluksu w nocy, należy unikać wysiłku fizycznego przed pójściem spać. Kolacja powinna być lekkostrawna, przygotowana z produktów niefermentujących i niedrażniących.

Choroba refluksowa objawia się nagle, dlatego mówimy o tzw. atakach refluksu. Dolegliwości pojawiają się niespodziewanie, trwają od kilku minut do kilku godzin i mogą mieć różną intensywność. Do najbardziej charakterystycznych objawów przełykowych należą: zgaga, kwaśne odbijanie, nieprzyjemny zapach z ust, bolesne połykanie, uczucie cofania pokarmu, wymioty, ślinotok, bóle nadbrzusza.

Objawy alarmujące choroby refluksowej

Choroba refluksowa ma tendencję rozwojową. Bagatelizowana, w początkowym stadium prowadzi do nasilenia dolegliwości i powstania objawów alarmujących w postaci:

krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego i krwawych wymiotów;
szybkiego i znacznego spadku masy ciała;
bolesnego przełykania pokarmów, również napojów;
niedokrwistości;
wyczuwalnego guza w nadbrzuszu.

Wystąpienie jednego z powyższych objawów jest wskazaniem do pilnej gastrologii bez względu na wiek pacjenta.

Przyczyny i przebieg choroby refluksowej

Choroba refluksowa to cofanie się treści żołądkowej do przełyku. Patofizjologia schorzenia nie jest do końca jasna. Wskazuje się na kilka możliwych przyczyn, które mogą prowadzić do rozwoju refluksu:

uszkodzenie bariery antyrefluksowej przełyku;
samoistne i spontaniczne rozluźnianie dolnego zwieracza przełyku, występujące do nawet 8 razy na godzinę (dla porównania u osób zdrowych zjawisko to występuje 2–4 razy na godzinę);
zaburzenie motoryki i perystaltyki przełyku;
uszkodzenie mechanizmów obrony śluzówkowej przełyku;
nadmierne rozszerzenie żołądka;
wzrost ciśnienia w żołądku i jamie brzusznej;
upośledzenie procesów opróżniania żołądka z treści pokarmowej;
błędy żywieniowe, prowadzące do powyższych stanów patologicznych żołądka i przełyku;
otyłość;
siedzący tryb życia;
nadmierny i długotrwały stres.

W zależności od natężenia objawów i patologii pracy żołądka lub przełyku choroba refluksowa rozwija się pod postacią przełykową (typową) i pozaprzełykową (nietypową). Odróżnia je od siebie zespół objawów, który może przybrać typowy zespół refluksowy, cofanie treści żołądkowej do przełyku, ale też niecharakterystyczne dla refluksu bóle w klatce piersiowej, sugerujące chorobę wieńcową. Do najczęściej pojawiających się dolegliwości pozaprzełykowych należą: kołatanie serca, bóle w klatce piersiowej, przewlekły kaszel, świszczący oddech, chrypka, chrząkanie, bezdech nocny, próchnica, częste zapalenie dziąseł. Pozaprzełykowa postać schorzenia może również przebiegać pod postacią innych stanów chorobowych, m.in.: zapalenia gardła, idiopatycznego zapalenia płuc, zapalenia zatok przynosowych, przewlekłego zapalenia ucha środkowego.

Powikłania choroby refluksowej

Powikłania choroby refluksowej powstają na skutek wieloletniego zarzucania treści żołądkowej i rozwiniętego w następstwie tego stanu zapalnego żołądka lub przełyku. Najczęściej dochodzi do tego w wyniku bagatelizowania objawów choroby, braku konsekwencji w leczeniu, nieprzestrzegania wskazówek lekarza, np. dotyczących zmiany niektórych nawyków żywieniowych, które doprowadziły do rozwoju choroby.

Najczęściej występujące powikłania choroby refluksowej to:

nadżerki (czyli owrzodzenie przełyku i powstanie ubytków w błonie śluzowej);
zwężenie przełyku nawet do średnicy 10 mm (skutkuje to poważnymi zaburzenia połykania pokarmów początkowo stałych, a następnie płynnych);
przełyk Barretta (przekształcenie nabłonka wielowarstwowego płaskiego przełyku w nabłonek walcowaty, co jest stanem przedrakowym).

Najpoważniejszym powikłaniem jest rak przełyku, który rozwija się na podłożu powyższych powikłań.

Refluks – badania i diagnostyka

Podstawą do diagnostyki w kierunku choroby refluksowej jest częste występowanie zgagi, pieczenie za mostkiem utrzymujące się od 3 miesięcy, cofanie się treści żołądkowej. Wywiad lekarski uzupełniają badania laboratoryjne, testy, badania obrazowe (gastrologia, USG brzucha), pomiar pH przełyku, manometria. U pacjentów z nawracającą chorobą refluksową konieczne jest wykonanie badania histopatologicznego. Pomocny w rozpoznaniu schorzenia jest test z inhibitorem pompy protonowej.

Leczenie choroby refluksowej dobierane jest indywidualnie i zależy od stanu schorzenia. Podstawą sukcesu jest kompleksowe podejście, uwzględniające nie tylko leczenie farmakologiczne, ale przede wszystkim redukcję błędów żywieniowych, które doprowadziły do schorzenia lub mogą wpływać na nasilenie objawów choroby. Konieczne jest wyeliminowanie następujących produktów: kawy, herbaty, alkoholu, czekolady, napojów gazowanych, pikantnych przypraw, produktów tłustych. Niekorzystne działanie ma również spożywanie cytrusów i owoców fermentujących (np. jabłek) na pusty żołądek. Pacjentom z otyłością zalecana jest redukcja masy ciała. Obniżenie wskaźnika BMI zmniejsza objawy choroby refluksowej nawet o 40%. U pacjentów, u których leczenie farmakologiczne i korekta diety nie przynoszą skutków, rozważane jest leczenie chirurgiczne. Opcja ta jest rozpatrywana również w przypadku ryzyka rozwoju powikłań choroby refluksowej.

Autor: Emilia Kruszewska

Bibliografia:

M. Czerwionka-Szaflarska, B. Romańczuk, Choroba refluksowa przełyku u dzieci i młodzieży, „Forum Medycyny Rodzinnej”,2010, 4(1), s. 26–31.
M. Korzonek, A. Dziergas, M. Kuczyńska, Choroba refluksowa przełyku (GERD) – problem wciąż aktualny, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2014, 8(5), s. 201–210.

Oceń artykuł