Badania diagnostyczne w ginekologii

Zdrowie kobiety to niezwykle istotna kwestia, a regularne wizyty u ginekologa stanowią ważny element profilaktyki. Badania ginekologiczne pozwalają na wczesne wykrycie nieprawidłowości i szybkie wdrożenie skutecznego leczenia. Jakie rodzaje badań składają się na kompleksową diagnostykę ginekologiczną i jak przebiega każde z nich? Sprawdź!

Badanie ginekologiczne podstawowe

Składa się ono z dwóch głównych elementów: wywiadu lekarskiego oraz badania przedmiotowego. Wywiad pozwala lekarzowi uzyskać istotne informacje na temat stanu zdrowia pacjentki, jej historii menstruacyjnej, położniczej oraz przebytych chorób i operacji. To niezwykle ważny wstęp, który umożliwia precyzyjne zaplanowanie dalszej diagnostyki.

Po wywiadzie pacjentka jest proszona o rozebranie się od pasa w dół i zajęcie miejsca na fotelu ginekologicznym. Lekarz rozpoczyna badanie od oględzin zewnętrznych narządów płciowych, sprawdzając ich wygląd i ewentualne nieprawidłowości. Następnie wprowadza wziernik do pochwy, aby dokładnie obejrzeć szyjkę macicy i pobrać materiał do badania cytologicznego.

Kolejnym etapem jest badanie dwuręczne, podczas którego lekarz umieszcza dwa palce jednej ręki w pochwie, a drugą ręką uciska powłoki brzuszne. Pozwala to na ocenę położenia, rozmiaru i ruchomości narządów wewnętrznych, takich jak macica, jajniki i jajowody.

W przypadku pacjentek, które nie rozpoczęły jeszcze współżycia seksualnego, badanie ginekologiczne może wyglądać nieco inaczej. Mając na uwadze nienaruszalność błony dziewiczej, lekarz wykorzystuje mniejsze wzierniki lub całkowicie rezygnuje z ich użycia. Badanie dwuręczne również jest przeprowadzane ostrożniej, z użyciem tylko jednego palca.

Istnieją też sytuacje, gdy konieczne jest przeprowadzenie badania ginekologicznego przez odbyt (per rectum). Dotyczy to głównie dziewczynek, starszych kobiet lub pacjentek z urazami w obrębie narządów płciowych. Zabieg ten pozwala lekarzowi na ocenę narządów rodnych, a także stanu odbytnicy.

Regularne wizyty u ginekologa i wykonywanie zalecanych badań diagnostycznych są niezbędne dla zachowania zdrowia kobiet. Pozwalają one na wczesne wykrycie nieprawidłowości, a tym samym zwiększają szanse na skuteczne leczenie. Specjaliści zalecają, aby każda kobieta w wieku rozrodczym poddawała się badaniu ginekologicznemu co najmniej raz w roku. 

Badanie cytologiczne – istotny element badań ginekologicznych

Jednym z podstawowych badań wykonywanych w ramach diagnostyki ginekologicznej jest cytologia. Polega ona na pobraniu komórek z szyjki macicy przy użyciu specjalnej szczoteczki lub szpatułki. Materiał ten jest następnie przesyłany do laboratorium, gdzie patolog dokonuje mikroskopowej oceny pod kątem występowania nieprawidłowych komórek, mogących świadczyć o stanach przedrakowych lub raku szyjki macicy.

Badanie cytologiczne jest niezwykle ważne dla zdrowia kobiet, gdyż umożliwia wczesne wykrycie zmian, które mogą prowadzić do rozwoju groźnego nowotworu. Dlatego zaleca się, aby każda kobieta w wieku rozrodczym poddawała się temu badaniu co 2–3 lata, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości – częściej.

USG ginekologiczne – obrazowanie narządów wewnętrznych

Ultrasonografia (USG) ginekologiczna to kolejne ważne narzędzie w diagnostyce kobiecych dolegliwości. Badanie to umożliwia obrazowanie narządów wewnętrznych, takich jak macica, jajniki i jajowody. Może być wykonywane drogą dopochwową lub przez powłoki brzuszne, w zależności od wskazań i preferencji lekarza.

USG ginekologiczne pozwala na ocenę budowy i wielkości poszczególnych narządów, a także wykrycie ewentualnych zmian patologicznych, takich jak torbiele, guzy czy nieprawidłowości w grubości endometrium. To badanie jest szczególnie przydatne w diagnostyce niepłodności, endometriozy, a także w monitorowaniu przebiegu ciąży.

Kolposkopia – dokładna ocena szyjki macicy

Kolejnym badaniem w diagnostyce ginekologicznej jest kolposkopia. Polega ona na szczegółowej ocenie szyjki macicy, pochwy i sromu przy użyciu specjalnego urządzenia zwanego kolposkopem. Dzięki temu lekarz może dokładnie przyjrzeć się strukturze tych narządów i wykryć ewentualne zmiany, takie jak ektopia, nadżerki czy podejrzane ogniska.

Kolposkopia jest często stosowana jako pogłębienie badania cytologicznego, gdy jego wyniki wskazują na występowanie nieprawidłowości. Pozwala to na precyzyjne zlokalizowanie i ocenę zmian, a w razie konieczności – pobranie materiału do dalszej diagnostyki histopatologicznej.

Histeroskopia – ocena wnętrza macicy

Histeroskopia to badanie polegające na wprowadzeniu do jamy macicy specjalnego endoskopu, umożliwiającego dokładną ocenę jej wewnętrznej powierzchni. Zabieg ten wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym i pozwala lekarzowi na stwierdzenie obecności polipów, mięśniaków, zrostów lub innych nieprawidłowości. 

Histeroskopia jest zlecana pacjentkom zgłaszającym nieprawidłowe krwawienia maciczne, w przypadku podejrzenia wad rozwojowych macicy lub trudności w zajściu w ciążę. Może również służyć do pobrania materiału do badań histopatologicznych.

Histerosalpingografia – ocena drożności jajowodów

Histerosalpingografia (HSG) to badanie radiologiczne, polegające na wprowadzeniu do macicy środka kontrastowego, a następnie wykonaniu zdjęć rentgenowskich. Pozwala ono na ocenę drożności jajowodów oraz kształtu i budowy jamy macicy.

Badanie to jest szczególnie przydatne w diagnostyce niepłodności, gdy istnieje podejrzenie wad rozwojowych w obrębie narządów płciowych. Umożliwia precyzyjne zlokalizowanie i ocenę skali ewentualnych nieprawidłowości.

Badania laboratoryjne w diagnostyce ginekologicznej

Oprócz badań obrazowych diagnostyka ginekologiczna obejmuje szereg badań laboratoryjnych. Najczęściej zlecane są morfologia krwi i testy na obecność infekcji. Nierzadko wykonuje się też badania hormonalne. W zależności od problemu ginekolog może zaproponować zbadanie m.in.:

• FSH (hormonu folikulotropowego) – ocenia funkcję jajników, np. w kontekście płodności;
• LH (hormonu luteinizującego) – jest istotny w diagnostyce owulacji;
• estradiolu – główny estrogen, ocenia funkcję jajników i stan endometrium;
• progesteronu – ocenia jakość fazy lutealnej cyklu (po owulacji);
• prolaktyny – jej nadmiar może powodować problemy z owulacją;
• testosteronu – jego nadmiar może sugerować PCOS lub inne zaburzenia hormonalne;
• TSH, FT3, FT4 – hormonów tarczycy, które wpływają na cały organizm, w tym na cykl menstruacyjny;
• AMH (hormonu antymüllerowskiego) – ocena rezerwy jajnikowej.

Poznaj e-Pakiet badań hormonalnych dla kobiet.

Badania laboratoryjne dostarczają lekarzowi cennych informacji na temat ogólnego stanu zdrowia pacjentki, co pozwala na precyzyjne określenie przyczyn dolegliwości i zaplanowanie optymalnego leczenia. Mogą one być również wykorzystywane w ramach profilaktyki, np. w diagnostyce niepłodności.

Mammografia i badanie USG piersi

Badanie ginekologiczne obejmuje również ocenę stanu gruczołów piersiowych. Lekarz przeprowadza standardowe badanie palpacyjne, a w razie potrzeby może zlecić wykonanie badania USG lub mammografii. Mammografia to badanie wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie do obrazowania tkanki gruczołowej piersi. Pozwala ono na wczesne wykrycie zmian, które mogą wskazywać na rozwój raka piersi. Badanie USG piersi umożliwia z kolei dokładną ocenę struktury tkanki i wykrycie ewentualnych guzków czy torbieli.

Jak przygotować się do badań hormonalnych?

Przygotowanie do badań ginekologicznych jest ważne, gdyż gwarantuje ich dokładność oraz komfort pacjentki podczas wizyty. Oto kilka kroków, które warto podjąć przed badaniem:

1. Ustal odpowiedni termin – większość badań ginekologicznych wykonuje się poza okresem menstruacji, choć w sytuacjach nagłych można je przeprowadzić w każdym momencie cyklu. Zaleca się, aby badania cytologiczne wykonywać 10–20 dnia cyklu, czyli w okresie między miesiączkami, a niektóre hormony, np. FSH, LH, estradiol, warto badać w określonych dniach cyklu (zwykle na początku, np. 2–5 dnia cyklu). 
2. Higiena intymna – przed wizytą należy się umyć, unikać stosowania intensywnych środków myjących lub irygacji pochwy, które mogą wpłynąć na wyniki badań (np. cytologii lub posiewu). Na 24–48 godzin przed badaniem nie używa się globulek, kremów, żeli ani tamponów.
3. Unikaj stosunków seksualnych 48 godzin przed badaniem.
4. Poinformuj lekarza, jeżeli stosujesz jakiekolwiek leki, w tym hormonalne, gdyż mogą one wpływać na wyniki badań.
5. Przygotuj się na pytania – ginekolog może zapytać o cykl menstruacyjny, regularność miesiączek, stosowane metody antykoncepcji, plany związane z ciążą, ewentualne dolegliwości czy historię chorób ginekologicznych. Zastanów się, czy masz jakiekolwiek objawy, które chcesz omówić, np. nieregularne krwawienia, ból, upławy.
6. Dokumenty medyczne – jeśli masz wyniki wcześniejszych badań ginekologicznych, cytologii, USG lub inne, zabierz je ze sobą.
7. Psychiczne nastawienie – jeśli odczuwasz stres lub niepokój przed wizytą, postaraj się zrelaksować. Pamiętaj, że wizyta u ginekologa to rutynowa procedura medyczna, której celem jest dbanie o twoje zdrowie.

Dobre przygotowanie do badania ginekologicznego zwiększa szanse na uzyskanie wiarygodnych wyników oraz pozytywne doświadczenie podczas wizyty. Szczegółowe informacje o przygotowaniu do poszczególnych badań uzyskasz od personelu medycznego.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

1. T. Fehm, W. Janni, E. Stickeler i wsp., Ginekologia. Diagnostyka różnicowa i terapia, Edra Urban & Partner, Wrocław 2021.
2. Jakub Gruszka, M. Wrześniewska, O. Adamczyk-Gruszka, Wizyta u ginekologa – aspekt psychologiczny, diagnostyczny i leczniczy, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2014, t. 20, nr 2, s. 126–130.
3. A. Strama, A. Jaros, M. Milan, PIELĘGNOWANIE PACJENTKI W WYBRANYCH PROCEDURACH W GINEKOLOGII. Podręcznik dla studentów na kierunkach: Położnictwo i Pielęgniarstwo, Edra Urban & Partner Sp. z o.o., Wrocław 2020.

---