Spis treści:
Choroby układu krążenia każdego roku są przyczyną aż 50% zgonów. Coraz częściej dotykają osób w bardzo młodym wieku. Czynnikiem ryzyka jest styl życia. Badania profilaktyczne pozwalające na ocenę pracy serca i układu krążenia są proste. Sprawdź, jak przebiega diagnostyka i dlaczego powinieneś ją wykonać.
Choroby układu krążenia – co musisz wiedzieć?
Choroby układu sercowo-naczyniowego są przyczyną 50% zgonów w Polsce i również główną przyczyną hospitalizacji. Problem coraz częściej dotyka osób w młodym wieku. Taki stan wynika przede wszystkim ze stylu życia i braku świadomości konsekwencji. Jakie są czynniki ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego? Główne zawarte są w European guidelines on cardiovascular diseases prevention in clinical practice.
Palenie tytoniu
Chociaż liczba osób palących tytoń w Polsce z roku na rok jest mniejsza, nadal problem palenia istnieje szczególnie wśród młodych osób. Według danych Ministerstwa Zdrowia aż 50% nastolatków w wieku 13–15 lat próbuje palić, a w wieku 18 lat zaczyna palić nałogowo. Szacuje się, że około 99 tys. młodych ludzi pali codziennie. Około 200 mln palaczy młodych i starszych umrze na choroby odtytoniowe, m.in. na raka płuc, ale też na choroby serca.
Nadużywanie alkoholu
Według szacunków jedynie 36% ludzi ma świadomość, że nadużywanie alkoholu jest czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. W Polsce problem alkoholu dotyka również młodzież. Jest to spowodowane łatwym dostępem do alkoholu, ale też czynieniem z nadmiernego picia i jego konsekwencji tematu tabu. Problem uzależnienia alkoholowego bardzo często przebiega jednocześnie z uzależnieniem od tytoniu.
Brak aktywności fizycznej
Świadomość ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego z powodu braku aktywności jest zbyt mała. Skutkuje to tym, że często osoby szczupłe nie podejmują aktywności, gdyż uważają, że ze względu na niską masę ciała nie potrzebują ruchu. Trening jest kojarzony jako sposób na zrzucenie nadmiernej masy ciała. Brak aktywności fizycznej wśród najmłodszych wynika również ze współczesnego stylu życia, oferującego dzieciom dostęp do nowych technologii. W rezultacie wolny czas spędzają one przed komputerem.
Nadwaga i otyłość
Zaburzenia te coraz częściej występują w populacji dzieci i młodzieży. Według szacunków co siódme dziecko w Polsce ma nadmierną masę ciała. Otyli dorośli i rodzice otyłych dzieci bardzo często nie wiedzą też, że otyłość nie tylko zwiększa ryzyko chorób serca, ale również niektórych nowotworów.
Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze jest często konsekwencją otyłości i coraz częściej dotyczy również osób młodych. Szacuje się, że około 4,4% dzieci i młodzieży ma nadciśnienie.
Cukrzyca typu 2
Jest epidemią XXI wieku, do której prowadzą brak aktywności, nadwaga i otyłość. Ponadto w większości chorujący nadal nie zmieniają stylu życia, a leczenie opierają tylko na farmakologii. Według szacunków niewiele, bo jedynie ponad 10% chorujących, wie, że cukrzyca jest czynnikiem ryzyka chorób serca.
Zaburzenia lipidowe (np. miażdżyca)
Zaburzenia lipidowe są szczególnie niebezpieczne i podstępne, gdyż początkowo przebiegają bez żadnych objawów. Ponadto świadomość konieczności regularnego badania lipidogramu jest znikoma zarówno wśród osób młodych, jak i starszych. Co więcej, profil lipidowy nie jest tym bardziej oznaczany powszechnie u dzieci. Warto więc wiedzieć, że lipidogram u dzieci powyżej 2. roku życia i wdrożenie odpowiedniego postępowania umożliwia zmniejszenie ryzyka hipercholesterolemii w wieku dorosłym.
Świadomość istnienia czynników ryzyka i zapobieganie im poprzez modyfikację stylu życia przyczynia się do jego wydłużenia i zmniejszenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Ogromną rolę odgrywają również regularne badania profilaktyczne [1].
Jakie badania na serce wykonać z krwi?
Podstawowym badaniem w kierunku oceny układu sercowo-naczyniowego jest lipidogram. Profil lipidowy uwzględnia oznaczenie poziomu trójglicerydów, cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości, tzw. złego cholesterolu) i HDL (lipoproteiny o dużej gęstości, tzw. dobrego cholesterolu). Badanie powinno być wykonywane profilaktycznie raz w roku przez dzieci, młodzież i osoby dorosłe. Wartości lipidowe nie tylko wykrywają zaburzenia metaboliczne, ale umożliwiają oszacowanie ryzyka ich rozwoju.
Szczególnym wskazaniem do badania lipidogramu są:
- otyłość i nadwaga,
- palenie papierosów,
- nadużywanie alkoholu,
- sporadyczna aktywność fizyczna,
- przypadki zawału serca w rodzinie,
- przypadki chorób metabolicznych w rodzinie,
- nadciśnienie tętnicze.
Osoby będące w grupie ryzyka profil lipidowy powinny wykonywać nawet 2 razy w roku.
Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego wartości lipidogramu powinny wynosić:
- cholesterol całkowity: <190 mg/dl;
- trójglicerydy: <150 mg/dl;
- frakcja LDL: <70 mg/dl dla bardzo dużego ryzyka, <100 mg/dl dla dużego ryzyka, <115 mg/dl dla małego lub umiarkowanego ryzyka;
- frakcja HDL: >40 mg/dl (mężczyźni), >48 mg/dl (kobiety).
U osób, które podlegają leczeniu, dodatkowo oznaczana jest frakcja nie-HDL. Jej wartości powinny być o 30 mg/dl wyższe od otrzymanej w wyniku wartości HDL. Oznacza to, że parametry nie-HDL powinny wynosić: <100 mg/dl dla osób bardzo dużego ryzyka, <130 mg/dl dla osób dużego ryzyka, <145 mg/dl dla osób umiarkowanego i małego ryzyka [2].
Badania obrazowe serca
Najprostszym badaniem obrazowym serca jest RTG klatki piersiowej. Wykorzystywane jest w kardiologii, w celu oceny wielkości i położenia narządu, a także w celu oceny wydolności krążenia i zarysu aorty piersiowej. Badanie RTG umożliwia również wykrycie niektórych wad w anatomii serca. Rentgen klatki piersiowej nie jest doskonały w dokładnej analizie stanu zdrowia serca. Ponadto wiąże się z narażeniem na promieniowanie jonizujące.
Dokładniejszym badaniem kardiologicznym jest echokardiografia (tzw. ECHO serca), czyli badanie przypominające USG. ECHO serca wykonywane jest w celu diagnostyki chorób układu sercowo-naczyniowego i monitorowania ich przebiegu. Badanie ECHO serca umożliwia dokładną ocenę narządu i jego pracę w czasie rzeczywistym. Ponadto pozwala na weryfikację pracy zastawek serca, budowę naczyń krwionośnych i dokładną analizę przepływu krwi w obrębie narządu. Echokardiografia pozwala także na wykrycie wrodzonych i nabytych wad w budowie serca. Szczególnym wskazaniem do wykonania ECHO serca są objawy w postaci bólu w klatce piersiowej, napadowych duszności, arytmii i skoków ciśnienia tętniczego.
Badania czynności serca
Podstawowym badaniem czynności elektrycznej serca jest elektrokardiogram (EKG). Zapis dokładnie pokazuje rytm pracy serca i ewentualne zaburzenia przewodnictwa. Badanie EKG pozwala na stwierdzenie arytmii serca czy cech przerostu poszczególnych struktur. Szczególnymi wskazaniami do elektrokardiogramu są: podejrzenie chorób układu sercowo-naczyniowego, objawy niewydolności serca, przebyty zawał serca, a także objawy w postaci kołatania serca, napadowych duszności, bólu w klatce piersiowej, przewlekłego osłabienia.
Innym, bardziej zaawansowanym badaniem czynności serca jest holter EKG. Rejestruje on pracę narządu podczas snu, spoczynku, codziennych aktywności, w tym treningu fizycznego. Wskazaniem do badania są nieprawidłowości wykryte podczas podstawowego EKG, ale także nadciśnienie tętnicze, przebyty zawał, zaburzenia pracy serca podczas różnych czynności, podejrzenie arytmii.
W przypadku podejrzenia choroby niedokrwiennej serca wykonywana jest próba wysiłkowa. To badanie czynności serca, polegające na ocenie jego pracy podczas wysiłku fizycznego. Test przeprowadzany jest na bieżni. W trakcie jego trwania regularnie wykonywane są pomiary ciśnienia tętniczego krwi i rejestruje się czynność elektryczną serca w sposób ciągły. Próba wysiłkowa zalecana jest również osobom aktywnym fizycznie, zawodowo lub amatorsko uprawiającym sport.
Autor: Emilia Kruszewska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- S. Surma, A. Szyndler, K. Narkiewicz, Świadomość wybranych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w populacji młodych osób, „Choroby Serca i Naczyń”, 2017, 14(4), s. 186–193.
- G. Sygitowicz, K. J. Filipiak, D. Sitkiewicz, Czy nie-HDL cholesterol lepiej niż cholesterol frakcji LDL odzwierciedla ryzyko sercowo-naczyniowe?, „Folia Cardiologica”, 2018, 13(5), s. 435–441.