Jakie są badania w kierunku osteoporozy? - Badania Krwi
7 października 2024

Kompleksowa diagnostyka osteoporozy – kluczowe badania i ich znaczenie

Artykuł napisany przez: Olga Dąbska
badanie na osteoporozę

Osteoporoza to podstępna choroba, która stopniowo osłabia strukturę kości, prowadząc do ich zwiększonej podatności na złamania. Niestety często rozwija się bezobjawowo, a pierwsze symptomy mogą pojawić się dopiero w momencie, gdy dojdzie do poważnego złamania. Dlatego tak ważna jest regularna ocena stanu zdrowia kości, która pozwala na wczesne wykrycie niepokojących zmian i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Sprawdź, jakie badania wykorzystywane są w diagnostyce osteoporozy i jakie są wskazania do ich wykonania.

Czym jest osteoporoza i jakie są jej przyczyny?

Osteoporoza to choroba metaboliczna układu kostnego, charakteryzująca się zmniejszeniem masy i wytrzymałości kości. Prowadzi to do zwiększonego ryzyka złamań, nawet przy niewielkich urazach. Choroba ta może mieć charakter pierwotny, związany z procesem starzenia się organizmu, lub wtórny, wynikający z innych schorzeń lub czynników ryzyka.

Najczęstszą postacią osteoporozy jest osteoporoza pomenopauzalna, dotykająca kobiety po okresie menopauzy. Wynika ona z niedoboru estrogenów, które odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej. Inną grupą ryzyka są mężczyźni powyżej 65. roku życia, u których występuje stopniowy spadek produkcji testosteronu.

Poza czynnikami związanymi z wiekiem i płcią na rozwój osteoporozy mogą wpływać również inne schorzenia, takie jak: nadczynność tarczycy, cukrzyca, choroby układu pokarmowego, a także długotrwałe stosowanie niektórych leków, np. kortykosteroidów.

Przeczytaj także: https://badaniakrwi.pl/menopauza-kiedy-wystepuje-jakie-sa-jej-objawy/

Badania na osteoporozę

Aby ocenić stan zdrowia kości i zdiagnozować ewentualną osteoporozę, wykonuje się kompleksową diagnostykę, na którą składają się następujące badania:

Badanie densytometryczne (DXA) – badanie kości na osteoporozę

Badanie densytometryczne, zwane również densytometrią, to podstawowa metoda oceny gęstości mineralnej kości. Polega ono na wykorzystaniu promieniowania rentgenowskiego o niskiej dawce, które pozwala określić ilość minerałów w kości. Najczęściej badane są kość udowa oraz odcinek lędźwiowy kręgosłupa, ponieważ to te regiony ciała są najbardziej narażone na osteoporotyczne złamania.

Po odpowiednim przygotowaniu pacjent proszony jest o położenie się na specjalnym stole badawczym. W zależności od celu badania personel może skupić się na różnych częściach ciała, takich jak biodra, kręgosłup lędźwiowy, przedramię lub całe ciało. Technik pozycjonuje ciało tak, aby odpowiednie partie kości były skierowane w stronę skanera. Może to obejmować umieszczenie nóg na specjalnej podpórce, aby odpowiednio ułożyć miednicę i kręgosłup. Skaner przesuwa się powoli nad badanym obszarem. Podczas skanowania musisz leżeć nieruchomo, aby zapewnić dokładność pomiaru. Skanowanie jest bezbolesne i trwa zwykle kilka minut. W niektórych przypadkach może być konieczne wykonanie kilku skanów różnych partii ciała.

Wynik badania densytometrycznego wyrażany jest za pomocą wskaźnika T, który określa, o ile dana osoba odbiega od szczytowej masy kostnej młodych dorosłych. Wartości poniżej -2,5 T świadczą o osteoporozie, a w zakresie od -1,0 do -2,5 T – o osteopenii, czyli wczesnym stadium choroby.

Badania krwi na osteoporozę

W diagnostyce osteoporozy wykorzystuje się szereg badań biochemicznych, pozwalających ocenić gospodarkę wapniowo-fosforanową oraz procesy metaboliczne zachodzące w kościach. Główne badania z krwi na osteoporozę to oznaczenie stężenia:

  • Wapnia całkowitego (Ca) – jego prawidłowy poziom we krwi jest kluczowy dla utrzymania właściwej budowy i funkcjonowania kości. Niedobór wapnia może przyczyniać się do rozwoju osteoporozy.
  • Fosforu nieorganicznego (P) – pierwiastek ten, obok wapnia, jest niezbędny do prawidłowej mineralizacji kości. Jego nieprawidłowe stężenie może wskazywać na zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej.
  • Witaminy D metabolitu 25(OH) – niedobór tej witaminy uważany jest za jeden z głównych czynników ryzyka osteoporozy. Witamina D odgrywa kluczową rolę w regulacji wchłaniania wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego.

Kiedy należy wykonać badania na osteoporozę?

Badania w kierunku osteoporozy skierowane są zwłaszcza do:

  • Kobiet po 50. roku życia, a szczególnie po menopauzie – to grupa najbardziej narażona na rozwój osteoporozy. 
  • Mężczyzn po 65. roku życia – chociaż osteoporoza jest rzadsza u mężczyzn niż u kobiet, to wiek powyżej 65 lat również stanowi czynnik ryzyka.
  • Osób z czynnikami ryzyka – badania na osteoporozę zalecane są osobom, u których występują czynniki zwiększające ryzyko rozwoju tej choroby. Należą do nich m.in.: długotrwałe przyjmowanie leków steroidowych, choroby endokrynologiczne, reumatoidalne zapalenie stawów, a także niska masa ciała.
  • Osób po przebytych złamaniach – osoby, które doznały złamania niskoenergetycznego, np. w wyniku upadku z niewielkiej wysokości, powinny wykonać badania w celu oceny stanu kości i wykluczenia osteoporozy.
  • W ramach monitorowania leczenia – badania biochemiczne, takie jak oznaczenie beta-Crosslaps (beta-CTX) i P1NP, są wykorzystywane do monitorowania skuteczności leczenia osteoporozy. Pozwalają one ocenić, czy zastosowana terapia przynosi oczekiwane efekty. Beta-CTX to marker obrotu kostnego, który pozwala monitorować efekty leczenia osteoporozy. Jego stężenie we krwi odzwierciedla aktywność osteoklastów, czyli komórek odpowiedzialnych za resorpcję kości. P1NP całkowity to kolejny marker obrotu kostnego, który dostarcza informacji na temat aktywności osteoblastów, czyli komórek odpowiedzialnych za tworzenie kości. 

Jak przygotować się do badań na osteoporozę?

Aby uzyskać wiarygodne wyniki badań na osteoporozę, należy odpowiednio się do nich przygotować:

  • Poranna pora pobrania krwi do analizy – stężenie niektórych markerów obrotu kostnego, takich jak beta-CTX, podlega rytmowi dobowemu, dlatego krew powinna być pobierana rano na czczo.
  • Głodzenie – pacjent powinien pozostawać na czczo przez 12–14 godzin przed pobraniem krwi. Ostatni posiłek należy spożyć wieczorem dnia poprzedzającego badanie.
  • Unikanie suplementacji – należy zaprzestać przyjmowania suplementów zawierających biotynę na co najmniej 8 godzin przed pobraniem krwi.

 

W przypadku badania kości na osteoporozę przygotowanie obejmuje:

  • Konsultację z lekarzem – jeśli pacjent przyjmuje jakiekolwiek leki, szczególnie suplementy wapnia, należy skonsultować z lekarzem konieczność przerwania ich przyjmowania na pewien czas.
  • Unikanie suplementów wapnia na 24 godziny przed badaniem, ponieważ mogą one wpłynąć na wyniki.
  • Unikanie dużych posiłków bezpośrednio przed badaniem.
  • Wybór odpowiedniego stroju – luźne, wygodne ubranie, pozbawione metalowych elementów, takich jak zamki błyskawiczne, guziki czy klamry, ponieważ mogą one zakłócać wyniki badania; ubranie, które łatwo zdjąć, ponieważ może być wymagane przebranie się w szpitalną koszulę.
  • Usunięcie metalowych przedmiotów, takich jak biżuteria, zegarki, okulary czy paski, które mogą zakłócać wyniki.

Przestrzeganie tych zaleceń pozwoli uzyskać rzetelne wyniki, które będą stanowić podstawę do właściwej oceny stanu zdrowia kości i wdrożenia skutecznego leczenia, jeśli to konieczne.

Interpretacja wyników badań na osteoporozę

Wyniki badań diagnostycznych w kierunku osteoporozy należy interpretować kompleksowo, biorąc pod uwagę zarówno wynik densytometrii, jak i parametry biochemiczne.

Wartości wskaźnika T uzyskane w badaniu densytometrycznym pozwalają na zakwalifikowanie pacjenta do jednej z trzech kategorii:

  • Norma – wskaźnik T od +1,0 do -1,0.
  • Osteopenia – wskaźnik T od -1,0 do -2,5.
  • Osteoporoza – wskaźnik T poniżej -2,5.

 

Z kolei wyniki badań biochemicznych dostarczają informacji na temat gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz aktywności procesów metabolicznych zachodzących w kościach. Ich interpretacja powinna odbywać się we współpracy z lekarzem.

 

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

  1. P. Głuszko i wsp., Guidelines for the diagnosis and management of osteoporosis in Poland. Update 2022, „Endokrynologia Polska” 2023, t. 74, nr 1.
  2. E. Marcinowska-Suchowierska, E. Czerwiński, J. Badurski i wsp., Osteoporoza – diagnostyka i terapia u osób starszych, „Postępy Nauk Medycznych” 2011, t. XXIV, nr 5, s. 410–423.
  3. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.
  4. J. Tkaczuk-Włach, M. Sobstyl, G. Jakiel, Osteoporoza – obraz kliniczny, czynniki ryzyka i diagnostyka, „Przegląd Menopauzalny” 2010, nr 2, s. 113–117.
Oceń artykuł

O Autorze