Badanie EBV – na czym polega i kiedy jest zalecane?

Badanie EBV pozwala sprawdzić, czy doszło do zakażenia wirusem Epsteina-Barr. Test ten uważany jest za kluczowy element diagnostyki w kierunku mononukleozy zakaźnej. Poznaj inne wskazania do wykonania badania EBV. Sprawdź, na czym polega ten test i czy wymaga on specjalnego przygotowania ze strony pacjenta.

Czym jest EBV? Jak dochodzi do zakażenia?

Wirus Epsteina-Barr (EBV) zwany jest również jako HHV-4 (ang. human herpesvirus 4). Specjaliści podkreślają, że to jeden z najbardziej rozpowszechnionych wirusów w społeczeństwie – częstość zakażeń sięga niemal 100% populacji. W krajach o niskim standardzie życia zakażenie ma miejsce zazwyczaj w okresie dzieciństwa. Z kolei w regionach rozwiniętych do infekcji dochodzi przeważnie wśród młodzieży i osób dorosłych. Z uwagi na obecność przeciwciał matczynych niemowlęta są chronione przed zakażeniem wirusem EBV.

Do zakażenia wirusem EBV dochodzi:

• drogą kropelkową – w wyniku kontaktu ze śliną; zazwyczaj podczas pocałunku lub przy braku zachowania zasad higieny;
• poprzez przetoczenie krwi;
• poprzez przeszczep narządów lub komórek krwiotwórczych. 

Wirus EBV mogą przenosić osoby nie tylko aktywnie chorujące, ale także zdrowe, u których występuje uśpiona forma wirusa.

Specjaliści podają, że zakażenie wirusem EBV przebiega zazwyczaj bezobjawowo, przez co osoba zakażona nawet nie jest świadoma wniknięcia patogenu do organizmu. U nielicznych osób rozwija się objawowa wersja zakażenia. Okres inkubacji, czyli czas od momentu zakażenia do wystąpienia objawów, wynosi 30-50 dni. Spektrum objawów powodowanych przez EBV jest szerokie.

Wirus EBV atakuje układ odpornościowy, w tym zwłaszcza limfocyty B, zwane też limfocytami szpikozależnymi. To komórki odpowiedzialne za wytwarzanie przeciwciał. Ukryte zakażenie wirusem EBV trwa do końca życia. Wirus EBV pozostaje w organizmie, aktywując się co jakiś czas, co nie jest jednoznaczne z wystąpieniem objawów. W sprzyjających warunkach u zakażonych osób rozwinąć się może szereg działań niepożądanych. 

Wirus EBV – skutki zakażenia

Specjaliści zwracają uwagę na onkogenny potencjał wirusa EBV. Oznacza to zdolność patogenu do wywoływania zmian nowotworowych. Wymieniają go wśród możliwych przyczyn powstania chłoniak Burkitta i raka jamy nosowo-gardłowej. 

Uważa się, że zakażenie EBV wpływa na występowanie takich chorób jak: 

• chłoniaki związane z limfocytami T, 
• choroba limfoproliferacyjna, 
• ziarnica złośliwa (chłoniak Hodgkina), 
• białaczka/chłoniak z komórek NK, 
• chłoniak angioimmunoblastyczny z komórek T, 
• zespoły poprzeszczepowe związane z EBV (np. zapalenie płuc, wątroby, mózgu, rdzenia kręgowego). 

Ryzyko powstania nowotworu u zakażonych wirusem EBV dotyczy zwłaszcza osób chorych na AIDS, po przeszczepach, przyjmujących leki immunosupresyjne, które hamują wytwarzanie przeciwciał i innych komórek odpornościowych.

Najczęściej wirus EBV kojarzony jest z mononukleozą zakaźną. Choroba ta objawia się w następujący sposób: ogólne osłabienie, złe samopoczucie, ból głowy, utrata łaknienia, szybka męczliwość, apatia, rozkojarzenie, gorączka, powiększenie węzłów chłonnych (głównie na szyi i w okolicy potylicy), angina, powiększenie śledziony i wątroby, wysypka, obrzęk powiek, twarzy oraz nasady nosa (tzw. objaw Glanzmana). Objawy utrzymują się zazwyczaj przez 2–4 tygodnie. Jednak pacjent zakaża znacznie dłużej, bo nawet do ponad roku. 

Badacze coraz częściej podają, że wirus EBV może odpowiadać za rozwój zespołu przewlekłego zmęczenia i depresji. Dla jego określenia stosuje się nazwę „chroniczny zespół Epsteina-Barr” (CEBV). Typowe są dla niego: 

• problemy z koncentracją, 
• obniżenie aktywności życiowej, 
• uczucie ciągłego zmęczenia, 
• obniżony nastrój, 
• stany depresyjne, 
• rozkojarzenie, 
• zniechęcenie,
• spadek motywacji. 

Badanie EBV – co to jest?

Celem badania EBV jest oznaczenie ilościowe przeciwciał klasy IgG, czyli białek reakcji układu odpornościowego, które są skierowane przeciwko antygenom wirusa EBV. Antygenem nazywa się substancję, która wprowadzona do organizmu, wywołuje reakcję immunologiczną. Materiałem do badania EBV jest surowica krwi żylnej. Próbkę do analizy pobiera się zazwyczaj z naczynia krwionośnego biegnącego w dole łokciowym. 

Badanie EBV służy do:

• diagnostyki aktywnego zakażenia wirusem EBV;
• rozpoznania mononukleozy, gdy wynik testu w kierunku tej choroby jest ujemny;
• podjęcia decyzji o modyfikacji prowadzonego leczenia, jeśli nie przynosi ono oczekiwanych rezultatów;
• monitorowania leczenia na podstawie zmian poziomu przeciwciał w określonych przedziałach czasu;
• diagnostyki różnicowej zakażenia EBV i innych schorzeń o podobnych objawach.

Badanie EBV zlecone może być też kobietom w ciąży, u których występują objawy grypopodobne, aby stwierdzić, czy są one związane z zakażeniem EBV, czy z innymi drobnoustrojami.

Lekarz zaproponować może też inne badania w kierunku EBV, jak m.in. EBV IgM czy EBV DNA.

Czy do badania EBV trzeba się przygotować?

Badanie EBV nie wymaga żadnego specjalnego przygotowania się ze strony pacjenta. Nie ma konieczności zgłaszania się na badanie w godzinach porannych czy na czczo, jak ma to miejsce w przypadku większości testów diagnostycznych wykonywanych z krwi. Pamiętaj jednak, że jeśli jednocześnie z oznaczeniem przeciwciał EBV lekarz zlecił inne badania, należy uwzględnić zalecenia odnośnie do przygotowania do nich. 

O czym świadczy dodatni wynik badania EBV?

Podwyższone stężenie przeciwciał EBV obserwowane jest zarówno w przypadku pierwotnej infekcji EBV, która miała miejsce w przeszłości, jak i w reaktywacji infekcji EBV. Wynik badania pozwala zatem na stwierdzenie trwającej lub przebytej infekcji tym wirusem. Przeciwciała IgG informują, że u chorego prawdopodobnie trwa zakażenie lub świeżo je przebył. 

Podwyższone stężenie przeciwciał EBV wpisuje się w obraz kliniczny:

• mononukleozy zakaźnej, 
• chłoniaka Burkitta, 
• raka nosogardła, 
• bezobjawowego zakażenia.

Przeciwciała IgG osiągają maksymalne stężenie w 2-4 tygodniu, które następnie powoli się obniża, aby ustabilizować się na pewnym poziomie, na którym wykrywane są przez całe dalsze życie. Jeżeli nie wykrywa się IgG we krwi, to oznacza, że dana osoba nie miała dotychczas kontaktu z tym wirusem i jest podatna na zakażenie.

Wyniki badania EBV – wizyta lekarska

Pamiętaj, aby nie interpretować wyników badania EBV na własną rękę. Wskazana jest wizyta u lekarza, który zlecił badanie, lub u innego specjalisty, który przeanalizuje je, biorąc pod uwagę informacje uzyskane z wywiadu medycznego, badania przedmiotowego czy innych dotychczas wykonanych badań. Dzięki fachowej wiedzy podczas odczytu wyników badania EBV lekarz uwzględni czynniki, które mogły wpłynąć na uzyskane wartości. Wymienia się wśród nich m.in.: 

• • supresję układu odpornościowego – ww. hamowanie wytwarzania komórek układu odpornościowego,
  • obecność przeciwciał heterofilnych – powstają w organizmie na skutek stymulacji limfocytów B zakażonych wirusem EBV, to pierwsze przeciwciała pojawiające się w surowicy osoby chorej, należą głównie do klasy IgM,
  • obecność przeciwciał przeciwjądrowych – skierowane przeciwko elementom budującym jądro komórkowe w komórkach własnego organizmu, świadczą o nieprawidłowym działaniu układu immunologicznego, który własne komórki uważa za obce i chce je uszkodzić, 
  • czynnik reumatoidalny – przeciwciała skierowane przeciwko fragmentowi immunoglobulin klasy IgG,

• reaktywność krzyżowa z przeciwciałami specyficznymi dla wirusów opryszczki, cytomegalii i półpaśca.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. B. Kalicki, A. Maślany, J. Milart i wsp., Przebieg i diagnostyka zakażenia EBV u dzieci – obserwacje kliniczne, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2011, t. 7, nr 3, s. 247–252.
2. K. Leś, M. Przybylski, B. Łazińska, Diagnostyka laboratoryjna mononukleozy zakaźnej u chorych leczonych ambulatoryjnie, „Postępy Nauk Medycznych” 2015, t. XXVIII, nr 4B, s. 42–47.
3. M. Roschewski, EBV-associated lymphomas in adults, „Best Practice & Research. Clinical Haematology” 2017, t. 25, nr 1, s. 75–89.
4. J. Styczyński, L. Gil, S. Kyrcz-Krzemień i wsp., Zasady postępowania w zakażeniach wirusem Epsteina-Barr w hematologii, onkologii i transplantologii. Zalecenia grupy roboczej Polskiej Federacji Ośrodków Transplantacji Szpiku, „Acta Haematologica Polonica” 2012, t. 43, nr 1, s. 48–53.

Oceń artykuł