Insulina po obciążeniu – normy, wyniki

Insulinooporność, czyli zmniejszona wrażliwość komórek na działanie insuliny, może z czasem prowadzić do rozwinięcia się cukrzycy typu 2. Wczesne rozpoznanie zaburzenia umożliwia szybkie wdrożenie leczenia i zmniejszenie ryzyka rozwinięcia się choroby. Diagnostyka insulinooporności opiera się na badaniu stężenia insuliny na czczo i po obciążeniu glukozą. Jak wygląda badanie? Jakie wyniki są nieprawidłowe?

Czym jest insulina?

Insulina jest hormonem białkowym, wytwarzanym w komórkach β wysp Langerhansa w trzustce. Jej wydzielanie jest stymulowane przez zwiększone stężenie we krwi niektórych składników odżywczych – glukozy, wolnych kwasów tłuszczowych i aminokwasów – oraz przez inne hormony (sekretynę, hormon wzrostu). Za hamowanie wydzielania insuliny odpowiada zmniejszenie poziomu glikemii, leptyna i somatostatyna.

Insulina – funkcje w organizmie człowieka

Podstawową i najważniejszą funkcją insuliny jest transport glukozy do wnętrza komórek, a przez to obniżenie jej poziomu we krwi. Komórki docelowe dla insuliny to przede wszystkim komórki tkanki mięśniowej, tłuszczowej i komórki wątroby. Co ciekawe, transport glukozy do komórek ośrodkowego układu nerwowego jest niezależny od jej działania, co zapobiega niedoborowi składników odżywczych w mózgu w przypadku zaburzenia wydzielania insuliny.

Insulina odpowiada za magazynowanie zapasów glukozy w formie glikogenu w wątrobie i hamuje glukoneogenezę (wytwarzanie glukozy). Jest hormonem anabolicznym – pobudza proces wytwarzania białek i kwasów tłuszczowych w tkankach.

Krzywa insulinowa – co to za badanie?

Krzywa insulinowa jest badaniem wykonywanym z krwi, najczęściej pobranej z żyły łokciowej. Do laboratorium należy zgłosić się na czczo (ostatni posiłek powinien zostać spożyty najpóźniej o godzinie 18 dnia poprzedniego). Krew do badania stężenia insuliny (i najczęściej także glukozy) jest pobierana na czczo i w ściśle określonych interwałach czasowych po doustnym spożyciu roztworu glukozy (zwykle 75 g). Najczęściej stosuje się test 3-punktowy (oznaczenie na czczo, po godzinie i po 2 godzinach od spożycia glukozy). O dokładnym przebiegu badania powinien zadecydować kierujący na nie lekarz.

Jednoczesny pomiar glikemii i stężenia insuliny umożliwia nie tylko rozpoznanie insulinooporności, ale także stanów przedcukrzycowych (nieprawidłowej glikemii na czczo, zaburzenia tolerancji glukozy) i cukrzycy.

Insulina po obciążeniu – normy

W piśmiennictwie można spotkać różne wartości referencyjne stężenia insuliny po doustnym teście obciążenia glukozą. Brak sztywnych wytycznych powoduje, że interpretacja wyników stanowi wyzwanie dla osób bez dużego doświadczenia w rozpoznawaniu insulinooporności. Jedne z amerykańskich wytycznych określają następującą normę poziomu insuliny po obciążeniu:

na czczo <15 uIU/ml,
po godzinie od spożycia 75 g glukozy <150 uIU/ml,
po 2 godzinach od spożycia 75 g glukozy <30 uIU/ml [2].

Na insulinooporność wskazują: hiperinsulinemia (wysoki poziom insuliny) na czczo, zbyt wysoki wzrost insuliny po obciążeniu glukozą, zbyt wolne obniżanie się jej stężenia. Obserwuje się też brak właściwego spadku glikemii mimo wysokiego poziomu insuliny.

Istotną rolę w diagnostyce odgrywa wskaźnik insulinooporności HOMA-IR (homeostatic model assesment – insulin resistance), obliczany według specjalnie opracowanego algorytmu na podstawie jednoczasowego badania stężenia glukozy i insuliny we krwi.

Na czym polega insulinooporność?

Insulinooporność oznacza zmniejszenie wrażliwości komórek na działanie insuliny. Na jej wystąpienie mają prawdopodobnie wpływ czynniki genetyczne (rodzinne występowanie zespołu metabolicznego i cukrzycy typu 2), otyłość brzuszna, nieprawidłowy styl życia. Do jej rozwoju przyczyniają się przede wszystkim nieprawidłowa dieta (nadmiernie kaloryczna, produkty wysokoprzetworzone), ale także brak aktywności fizycznej i stany zapalne w organizmie. Insulinooporność jest często spotykana u osób z chorobami, w których przebiegu obserwuje się wysokie stężenie we krwi hormonu wzrostu (mowa o akromegalii), glikokortykosteroidów (zespół Cushinga), w zespole policystycznych jajników. Podobny efekt może dawać przyjmowanie leków steroidowych, pochodnych sulfonylomocznika, lewodopy.

Skutki insulinooporności

W początkowym stadium insulinooporność przebiega zwykle bezobjawowo i można ją wykryć jedynie na podstawie testu obciążenia. Z czasem prowadzi do rozwoju zespołu metabolicznego (zaburzeń gospodarki lipidowej i węglowodanowej, otyłości brzusznej, nadciśnienia tętniczego), a w późniejszym etapie do cukrzycy typu 2. Choroby te sprzyjają szybszemu rozwojowi miażdżycy, przez co stanowią czynnik ryzyka zawału mięśnia sercowego, udaru mózgu czy niedokrwienia kończyn. Insulinooporność powoduje też często wystąpienie stłuszczenia wątroby i może się przyczyniać do rozwoju zespołu policystycznych jajników (PCOS) u kobiet.

Objawy mogące sugerować insulinooporność:

przyrost masy ciała mimo prawidłowej kaloryczności diety lub trudności ze schudnięciem,
pogorszenie nastroju,
uczucie senności po posiłkach,
zaburzenia pamięci i koncentracji,
bóle głowy, zmęczenie,
zmiany skórne o typie rogowacenia ciemnego (obecność ciemnej, pogrubiałej skóry, szczególnie w dołach pachowych, na karku i w zgięciach stawowych),
uczucie zimna,
nagłe napady głodu.

Insulinooporność – co dalej?

Stwierdzenie insulinooporności powinno skłonić do zgłoszenia się do endokrynologa, który w razie potrzeby zleci dodatkowe badania i pokieruje leczeniem. Podstawą postępowania w przypadku rozpoznania insulinooporności jest modyfikacja stylu życia. Zdrowa, zbilansowana dieta z indywidualnie dobraną kalorycznością (najlepiej ustaloną wspólnie z dietetykiem), zwiększenie aktywności fizycznej, unikanie używek są pierwszym, ważnym krokiem w procesie leczenia. Farmakoterapia powinna stanowić jedynie uzupełnienie zmian w codziennym życiu.

A: lek. Agnieszka Żędzian