Badanie kału na pasożyty – kiedy wykonać? - Badania Krwi
15 lipca 2022

Badanie kału na pasożyty – kiedy wykonać? Co wykrywa badanie?

Artykuł napisany przez: Redakcja Diagnostyka

Zakażenie pasożytami bytującymi w przewodzie pokarmowym człowieka może być przyczyną występowania uciążliwych objawów, zwykle mało specyficznych. Najczęściej stwierdza się infestację owsikami, lamblią jelitową, glistą ludzką oraz tasiemcami. Sprawdź, jakie symptomy mogą towarzyszyć zakażeniom pasożytniczym przewodu pokarmowego i kiedy wykonać badanie kału na ich obecność.

Czym są pasożyty?

Pasożytami są określane organizmy (zwierzęce lub roślinne), które do przeżycia i zdobycia składników odżywczych wykorzystują inny organizm (żywiciela). Ich obecność w ustroju może przebiegać bezobjawowo lub wywoływać uciążliwe, często niespecyficzne symptomy. Za wystąpienie chorób pasożytniczych u człowieka odpowiadają organizmy zwierzęce, które mogą bytować w przewodzie pokarmowym, narządach wewnętrznych, mięśniach, skórze, a nawet w ośrodkowym układzie nerwowym. Badanie kału na obecność pasożytów umożliwia wykrycie infestacji pasożytniczej przewodu pokarmowego.

Metody wykrywania pasożytów jelitowych

Istnieją różne metody wykrywania chorób pasożytniczych przewodu pokarmowego. Do najczęściej stosowanych w praktyce klinicznej należą m.in.:

  • badanie próbki kału – ocena mikroskopowa w kierunku obecności jaj pasożytów (tasiemców, motylicy wątrobowej, lamblii jelitowej, glisty ludzkiej), cyst (lamblii jelitowej) lub ich form dorosłych (tasiemców, owsików, glisty ludzkiej),
  • metoda przylepca celofanowego – pobranie materiału z okolicy odbytu na specjalną folię jest stosowane w diagnostyce zakażenia owsikiem ludzkim,
  • hodowla pasożytów – badanie umożliwiające wykrycie nicieni (Strongyloides, Ancylostoma, Necator); materiałem do hodowli jest próbka kału; w przypadku obecności jaj pasożytów w kale podczas procesu inkubacji dochodzi do wylęgania się larw.

Najczęstsze choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego

W przewodzie pokarmowym najczęściej stwierdzana jest obecność: 

  • owsika ludzkiego, 
  • lamblii jelitowej, 
  • glisty ludzkiej, 
  • motylicy wątrobowej,
  • tasiemców. 

Zakażenie poszczególnymi pasożytami przebiega w różny sposób i może powodować wystąpienie rozmaitych objawów. W niektórych przypadkach (np. owsicy) samo przeprowadzenie dokładnego wywiadu lekarskiego może z dużym prawdopodobieństwem nakierować specjalistę na właściwe rozpoznanie. Zawsze jednak należy przed włączeniem leczenia wykonać badanie kału na pasożyty.

Owsica

Zakażenie wywołane przez nicienia owsika ludzkiego (Enterobius vermicularis) nosi nazwę owsicy. Należy do najczęstszych chorób pasożytniczych u ludzi, a w szczególności dotyka dzieci. Do zakażenia dochodzi w wyniku połknięcia inwazyjnych jaj. Owsik ludzki bytuje w jelicie grubym, a jego obecność objawia się przede wszystkim świądem odbytu (zwykle wynikającym z reakcji alergicznej na substancje wydzielane przez samice Enterobius vermicularis w okresie składania jaj), bólem brzucha, nudnościami i nadpobudliwością nerwową. W przypadku przedostania się pasożyta w okolicę wyrostka robaczkowego może dojść do ostrego zapalenia tego fragmentu jelita.

Giardioza

Giardioza, czyli zakażenie wywołane przez lamblię jelitową (Giardia lamblia), może wywołać objawy kliniczne w przypadku masowego zakażenia, zwłaszcza u osób o obniżonej odporności. Pasożyt bytuje w jelicie cienkim, najczęściej w jego początkowej części – dwunastnicy. Objawy obejmują bóle brzucha, zwłaszcza po posiłkach, wzdęcia, biegunkę, nudności, wymioty. Przewlekła giardioza może skutkować zaburzeniami wchłaniania, zmniejszeniem masy ciała. W badaniu kału można stwierdzić okresowo obecność cyst i jaj pasożyta.

Glistnica

Zakażenie nicieniem glistą ludzką (Ascaris lumbricoides) nazywamy glistnicą. Objawy obecności pasożyta w organizmie zależą od fazy zakażenia. W początkowej fazie dominują symptomy z dróg oddechowych, kiedy larwy glisty po przedostaniu się przez śluzówkę jelita wędrują do pęcherzyków płucnych. Chorzy zgłaszają wówczas suchy kaszel, dyskomfort w klatce piersiowej, uczucie braku powietrza. Po dotarciu larw do przewodu pokarmowego i przekształceniu się w postać dojrzałą pojawiają się bóle brzucha, dochodzi do utraty masy ciała. W skrajnych przypadkach masowej glistnicy występuje niedrożność wymagająca leczenia operacyjnego. W kale można stwierdzić obecność typowych dla glisty ludzkiej jaj (o brodawkowatym kształcie).

Zakażenie motylicą wątrobową

Motylica wątrobowa (Fasciola hepatica) jest pasożytem bytującym głównie w przewodach żółciowych w wątrobie. Zakażenie objawia się bólem w prawej okolicy podżebrowej, zmniejszeniem apetytu, nudnościami, wymiotami, osłabieniem. Mogą pojawiać się stany podgorączkowe, a u niektórych chorych zmiany na skórze (np. pokrzywka). W badaniu kału stwierdza się okresowo obecność jaj pasożyta.

Tasiemczyca

Tasiemczyca obejmuje całą grupę infestacji pasożytniczych, wywołanych przez różne gatunki tasiemców, najczęściej:

  • tasiemca uzbrojonego (Taenia solium),
  • tasiemca nieuzbrojonego (Taenia saginata),
  • bruzdogłowca szerokiego (Diphyllobotrium latum).

U większości pacjentów tasiemczyca nie wywołuje objawów klinicznych, a rozpoznanie jest stawiane po zaobserwowaniu przez chorego członów tasiemca w kale. Rzadziej obserwuje się bóle brzucha, biegunkę, świąd okolicy odbytu. W badaniu kału poszukuje się jaj oraz członów pasożyta.

Badanie kału na pasożyty – kiedy wykonać? Co wykrywa?

Decyzja o wykonaniu badania kału w kierunku obecności pasożytów powinna być podjęta u każdego pacjenta z objawami parazytozy lub niespecyficznymi objawami mogącymi wskazywać na obecność choroby pasożytniczej. Badania w kierunku owsicy powinny też zostać zlecone osobom przebywającym w bliskim kontakcie z chorymi, u których wykryto infestację owsikami ludzkimi (np. współdomownikom).

 

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

  1. Neumeister B. i in., Diagnostyka laboratoryjna, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2013.
  2. Cianciara J. i in., Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007.

O Autorze