Badanie poziomu witaminy B12

Witamina B12 – co to jest?

Witamina B12, czyli kobalamina, to substancja rozpuszczalna w wodzie. Jej prawidłowy poziom w organizmie człowieka jest niezbędny do jego właściwego funkcjonowania. Organizm nie jest w stanie sam syntetyzować kobalaminy – zapotrzebowanie na ten związek (około 2 ug/dobę) musi zostać pokryte przez składniki spożywcze, zawarte w codziennej diecie. Prawidłowe stężenie witaminy B12 we krwi zależy głównie od dwóch czynników – od dostatecznej ilości kobalaminy w jedzeniu oraz od niezaburzonego procesu jej wchłaniania w jelicie krętym. Warunkiem wchłaniania witaminy B12 w jelicie jest obecność czynnika Castle’a (czynnika wewnętrznego IF), w warunkach prawidłowych wytwarzanego w komórkach okładzinowych żołądka.

Rola witaminy B12 w organizmie człowieka

Kobalamina pełni istotne funkcje w ustroju człowieka:

• bierze udział w wytwarzaniu erytrocytów (krwinek czerwonych),
• jest niezbędnym składnikiem budowy osłonek mielinowych nerwów,
• bierze udział w wytwarzaniu neuroprzekaźników,
• jest konieczna do prawidłowego metabolizowania tłuszczów, węglowodanów, syntezy białek,
• uczestniczy w syntezie DNA,
• umożliwia przemianę kwasu foliowego do biologicznie aktywnych form.

Jak można zbadać stężenie witaminy B12?

Badanie witaminy B12 można wykonać w większości laboratoriów. Polega ono na oznaczeniu jej poziomu w próbce krwi pobranej z żyły. Zaleca się, aby przed pobraniem krwi pozostawać na czczo (ostatni posiłek poprzedniego dnia powinien być spożyty najpóźniej o godzinie 18). Do badania najlepiej zgłosić się rano (przed godziną 12).

Norma poziomu witaminy B12

Wartości referencyjne stężenia witaminy B12 są takie same dla kobiet i dla mężczyzn. Za normę przyjmuje się poziom mieszczący się w przedziale 148–740 pmol/l (200–1000 ng/l). O niedoborze witaminy świadczy obniżenie jej stężenia poniżej 89 pmol/l (120 ng/l) [1].

Podwyższony poziom witaminy B12

Wysoki poziom witaminy B12 nie jest częstą przypadłością, ponieważ jej nadmiar jest usuwany z moczem. Może być jednak stwierdzony u osób stosujących zbyt duże dawki kobalaminy w postaci suplementów, u pacjentów z chorobami wątroby i w przypadku chorób szpiku (zespołów mieloproliferacyjnych, przewlekłej białaczki szpikowej). Podwyższony poziom witaminy B12 we krwi objawia się reakcjami alergicznymi, nawracającymi krwawieniami z nosa i suchością warg.

Obniżony poziom witaminy B12

W przeciwieństwie do wysokiego poziomu witaminy B12, który stanowi rzadki problem kliniczny, obniżenie stężenia kobalaminy występuje dość powszechnie, szczególnie u osób z czynnikami ryzyka jej niedoboru: u kobiet w ciąży i w trakcie laktacji, u osób stosujących diety eliminacyjne, u alkoholików. Na niski poziom witaminy B12 wpływają też choroby prowadzące do zaburzenia procesu jej wchłaniania z przewodu pokarmowego:

• niedokrwistość Addisona i Biermera (niedokrwistość złośliwa) – to choroba autoimmunologiczna, w której stwierdzane są przeciwciała przeciwko własnym komórkom okładzinowym żołądka oraz przeciwko czynnikowi wewnętrznemu (Castle’a). Obecność przeciwciał prowadzi do zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka oraz do niedoboru czynnika Castle’a, który jest niezbędny do wchłaniania kobalaminy w jelicie krętym,
• stany po resekcji żołądka lub jelita krętego, przebyte operacje bariatryczne, 
• zapalenie błony śluzowej żołądka w przebiegu infekcji Helicobacter pylori,
• choroba Crohna (autoimmunologiczne nieswoiste zapalenie jelit),
• przewlekłe stosowanie leków obniżających wytwarzanie kwasu solnego w żołądku (inhibitorów pompy protonowej),
• tasiemczyca.

Oznaczenie stężenia kobalaminy – u kogo należy je wykonać?

Poziom witaminy B12 powinien zostać oznaczony u każdej osoby, u której wystąpiły objawy mogące wskazywać na jej niedobór. Są to:

• objawy niedokrwistości (ogólne osłabienie, łatwa męczliwość, bladość skóry, przyspieszenie akcji serca, zaburzenia koncentracji i pamięci),
• niezamierzona utrata masy ciała, 
• zmniejszenie apetytu, zaburzenia smaku,
• biegunki lub zaparcia,
• uczucie pieczenia języka i zmiana jego wyglądu (powiększenie, ciemnoczerwone zabarwienie, wygładzenie powierzchni),
• objawy neuropatii (drętwienie kończyn, uczucie mrowienia dłoni, zniesienie lub zmniejszenie czucia wibracji),
• obniżenie popędu płciowego,
• zaburzenia psychiczne – depresja, urojenia, otępienie.

Badanie należy rozważyć także u osób bez występujących objawów, ale które znajdują się w grupie ryzyka niedoboru witaminy B12:

• u osób stosujących dietę wegańską lub wegetariańską, jeżeli nie suplementują kobalaminy,
• u osób w podeszłym wieku,
• w przypadku zwiększonego zapotrzebowania na witaminę B12, m.in. u kobiet w ciąży i karmiących piersią,
• u osób nadużywających alkoholu,
• u pacjentów z chorobami przewodu pokarmowego.

Zasady leczenia w stanach niedoboru witaminy B12

Podstawowe znaczenie ma określenie przyczyny niedoboru witaminy B12 i leczenie przyczynowe stwierdzonych zaburzeń. Osoby z niskim stężeniem kobalaminy mogą wymagać suplementacji (doustnej lub pozajelitowej w przypadku zaburzeń wchłaniania witaminy B12 z przewodu pokarmowego). U części osób wystarczy jednak zadbanie o właściwą zawartość kobalaminy w diecie. Jakie produkty są bogate w ten składnik? To przede wszystkim produkty spożywcze pochodzenia zwierzęcego, a więc mięso, podroby, jaja, ryby, produkty mleczne.

A: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. Interna Szczeklika, pod red. Piotra Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, 2018.

Oceń artykuł