Badanie SHBG – wskazania, normy i interpretacja wyniku

Parametr SHBG oznacza białko transportujące hormony płciowe i kontrolujący ich wpływ na organizm. Badanie poziomu SHBG jest przydatny w diagnostyce zaburzeń hormonalnych u kobiet i mężczyzn. Pomiar parametru pomaga w diagnostyce niepłodności, zaburzeń libido, idiopatycznego hirsutyzmu i zespołu policystycznych jajników. Jakie czynniki wpływają na poziom SHBG? 

SHBG – co to za badanie?

SHBG (ang. sex hormone binding globulin) to parametr określający poziom białka transportującego i wiążącego hormony płciowe z wątroby (u obu płci), gruczołu sterczowego (u mężczyzn), gruczołów piersiowych, endometrium i jajowodów (u kobiet) do krwi. 

Białko SHBG wiąże się z następującymi hormonami:

• testosteronem (hormonem, który zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet odpowiada za utrzymanie funkcji seksualnych i poziom libido); 
• estradiolem (hormonem odpowiadającym u mężczyzn i kobiet za prawidłowy rozwój i funkcjonalność narządów płciowych, a także płodność);
• dihydrotestosteronem (męskim hormonem płciowym odpowiadającym za rozwój i funkcjonalność narządów płciowych); 
• androstenediolem (hormonem, który odpowiada za rózwój i rozróżnienie męskich i żeńskich cech fizycznych).

Funkcją SHBG jest wpływanie na stosunek testosteronu do estrogenów i kontrolowanie ich oddziaływania na organizm. Oznaczenie poziomu białka umożliwia ocenę i rozpoznanie zaburzeń hormonalnych i ewentualnych chorób będących skutkiem tego stanu. Badanie SHBG jest więc pomocne m.in. w diagnostyce chorób tarczycy i wątroby, przyczyn otyłości, zaburzeń metabolicznych, np. insulinooporności. 

Poziom SHBG mierzony jest z próbki krwi. Na badanie należy zgłosić się na czczo w godzinach porannych. W przypadku kobiet miesiączka nie ma wpływu na wynik badania. Warto jednak zasięgnąć konsultacji u ginekologa lub endokrynologa. U niektórych pacjentek z poważnymi zaburzeniami hormonalnymi wykonanie badania SHBG może być wskazane w określonych dniach cyklu. 

Jakie są normy SHBG?

Normy poziomu SHBG są różne w zależności od wielu czynników, m.in. płci, wieku, stanów fizjologicznych (np. ciąży). Każde laboratorium podaje zakres wartości referencyjnych, w którym powinien mieścić się parametr SHBG. Jednak w związku z działaniem na poziom białka wielu czynników wynik pomiaru powinien być interpretowany tylko przez lekarza, w oparciu o wywiad z pacjentem. Nie zawsze podwyższony lub obniżony poziom SHBG jest patologiczny i wymaga leczenia. Nieprawidłowa wartość SHBG może wynikać np. z choroby przewlekłej pacjenta, przyjmowanych leków, a nawet ciąży.  

Poziom SHBG u dzieci może znacznie przewyższać górne granice normy i stale ulegać zmianom. Stan ten obserwowany jest szczególnie w okresie dojrzewania i jest uznawany za naturalny. Po zakończeniu okresu dojrzewania wartość SHBG ulega zmniejszeniu i stabilizacji.  

Jak regulować poziom SHBG?

Białko SHBG jest przede wszystkim wytwarzane w wątrobie. Oznacza to, że wszelkie zaburzenia w obrębie narządu mogą wpłynąć na jego poziom jak również to, że możemy wpływać na regulowanie poziomu SHBG, poprzez zadbanie o zdrową wątrobę. Kluczową rolę ma dieta, a dokładnie właściwie zbilansowana podaż węglowodanów i tłuszczów. Ich źródłami powinny być produkty pełnowartościowe – owoce, warzywa, kasze, roślinne oleje. Istotny wpływ na poziom SHBG ma również insulina, dlatego warto zadbać o jej prawidłowy poziom regularnie podejmując aktywność fizyczną oraz stosując zbilansowaną dietę. 

Wskazania do badania poziomu SHBG

Decyzję o badaniu poziomu SHBG powinien podjąć lekarz w oparciu o wywiad z pacjentem i zgłaszane przez niego objawy, które mogą świadczyć o zaburzeniach hormonalnych. 

Do charakterystycznych należą m.in.: 

• spadek libido; 
• problemy z erekcją; 
• nadmierne owłosienie ciała; 
• brak miesiączki lub długotrwałe zaburzenia cyklu; 
• trądzik; 
• problemy z zajściem w ciążę. 

Nieprawidłowy poziom SHBG może objawiać się również dolegliwościami ogólnymi, jak np. niepokojem, depresją, obniżonym samopoczuciem, przewlekłym brakiem energii. Razem z badaniem SHBG lekarz może zlecić badanie poziomu innych hormonów, szczególnie testosteronu. Jest to niezbędne w celu wiarygodnej analizy pracy układu hormonalnego i postawienia diagnozy. 

Badanie SHBG wykonywane jest również u pacjentów z wahaniami wagi, otyłością i anoreksją. Wskazaniem do pomiaru poziomu białka są niekiedy także nieprawidłowe poziomy hormonów tarczycy (TSH, FT3, F4). U dzieci poziom SHBG powinien być zbadany w przypadku zaburzeń dojrzewania. Badanie wykonywane jest również wtedy, gdy objawy zaburzeń hormonalnych nie pokrywają się z wynikami pomiarów innych hormonów. 

Co oznacza niskie SHBG?

Możliwe przyczyny obniżenia poziomu SHBG to:

• zespół policystycznych jajników; 
• choroby wątroby; 
• choroby nerek; 
• niedoczynność tarczycy; 
• zespół Cushinga; 
• otyłość. 

Do obniżenia stężenia SHBG może dojść również na skutek przyjmowania substancji androgennoanabolicznych. Niski poziom SHBG obserwowany jest także u pacjentów chorujących na cukrzycę i przyjmujących insulinę. 

Co oznacza podwyższone SHBG?

Możliwe przyczyny wzrostu stężenia SHBG to: 

• nadczynność tarczycy; 
• choroby wątroby; 
• anoreksja; 
• palenie tytoniu;
• nadużywanie alkoholu;
• niedobór androgenów u mężczyzn; 
• przyjmowanie doustnej antykoncepcji; 
• przyjmowanie leków przeciwpadaczkowych;
• zaburzenia dojrzewania w przypadku nastolatków;
• brak jądra w przypadku mężczyzn.

Wzrost poziomu SHBG może wynikać również z błędów żywieniowych, a właściwie stosowania diety ubogotłuszczowej i wysokowęglowodanowej. Wskazuje się ponadto na stany fizjologiczne organizmu, takie jak ciąża czy przemęczenie na skutek ciężkiego wysiłku fizycznego. Fizjologicznym stanem będącym przyczyną podwyższonego poziomu SHBG jest także mała masa mięśniowa. Do naturalnego podwyższenia poziomu SHBG przyczyniać się może również starzenie organizmu i utrata gęstości kośćca. W takich przypadkach wzrost SHBG nie jest uznawany za patologiczny. 

Autor: Emilia Kruszewska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. M. Sobjanek i in., Rola czynników hormonalnych w etiopatogenezie i terapii trądziku pospolitego, „Advances in Dermatology and Allergology” 2006, nr 23(6), s.266–272.
2. X. Qu, R. Donnelly, Sex Hormone – Binding Globulin (SHBG) as an Early Biomarker and Therapeutic Target in Polycystic Ovary Syndrome, „International journal of molecular sciences” 2020, nr 21.

Oceń artykuł