Badanie kalprotektyny w kale jest czułym markerem stanu zapalnego w przewodzie pokarmowym, powszechnie stosowanym do różnicowania nieswoistych zapaleń jelit (IBD) i zespołu jelita drażliwego. Oznaczenie kalprotektyny służy nie tylko diagnostyce IBD, ale też monitorowaniu leczenia i ocenie ryzyka nawrotu choroby. Czym jest kalprotektyna? O czym może świadczyć jej obecność w kale?
Kalprotektyna – co to jest?
Kalprotektyna jest białkiem ostrej fazy wiążącym wapń i cynk, należącym do grupy białek S-100, znajdujących się przede wszystkim w neutrofilach (granulocytach obojętnochłonnych – subpopulacji białych krwinek). Stanowi 60% białek w tych komórkach. W mniejszej ilości kalprotektyna występuje w monocytach i makrofagach, które można znaleźć m.in. w osoczu, moczu, kale, ślinie czy płynie mózgowo-rdzeniowym. Jakie funkcje pełni? Kalprotektyna bierze udział w procesie zapalnym, różnicowaniu się komórek, apoptozie (zaprogramowanej śmierci komórek), regulacji układu immunologicznego. Uważa się, iż białko to odgrywa szczególną rolę podczas stanu zapalnego, m.in. indukuje gromadzenie się granulocytów obojętnochłonnych w miejscu zapalenia.
Obecność kalprotektyny w kale wynika z migracji neutrofilów do tkanek przewodu pokarmowego w przypadku rozwinięcia się tam stanu zapalnego. Stężenie kalprotektyny w kale koreluje z nasileniem stanu zapalnego jelit, dlatego jest dobrym markerem chorób przewodu pokarmowego.
Kalprotektyna w kale – badanie
Badanie stężenia kalprotektyny bada się metodą ELISA w próbce kału pacjenta. Jest szeroko stosowane z uwagi na niski koszt oznaczenia, nieinwazyjny charakter i dobrą korelację poziomu kalprotektyny ze stanem zapalnym jelit.
Obecna w kale kalprotektyna jest bardzo odporna na degradację przez enzymy trzustkowe i jelitowe, zarówno w organizmie człowieka (in vivo), jak i poza nim (in vitro). Uważa się, iż poziom kalprotektyny w stolcu jest stabilny nawet przez 7 dni przechowywania w warunkach o temperaturze pokojowej. Ułatwia to transport próbki do laboratorium, chociaż zaleca się dostarczenie jej możliwie jak najszybciej od pobrania.
Kalprotektyna w kale – wyniki, norma
Na podstawie kilku badań poziomu kalprotektyny w kale u osób zdrowych określono wartość referencyjną kalprotektyny jako < 50 μg/g [2]. Jednocześnie podkreślono, iż u pacjentów z nieswoistymi zapaleniami jelit właściwszą wartością odcięcia do postawienia rozpoznania wydaje się stężenie 100 μg/g [2]. Należy pamiętać, iż normy mogą nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium, w którym zostało wykonane badanie. Wynik należy zawsze odnosić do wartości referencyjnej podanej na wydruku badania.
Stężenie kalprotektyny w kale może być zafałszowane przez kilka czynników, dlatego powinny być wzięte pod uwagę podczas interpretacji wyniku:
- ostre zakażenia przewodu pokarmowego,
- łagodne i złośliwe nowotwory jelita,
- przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych,
- wiek poniżej 5. roku życia (fizjologicznie zwiększony jest poziom kalprotektyny w kale prawdopodobnie z powodu większej niż w starszym wieku przepuszczalności jelit).
Podwyższony poziom kalprotektyny w kale – przyczyny
Niektóre choroby powodują infekcję lub stan zapalny błony śluzowej przewodu pokarmowego, który prowadzi do zwiększenia jej przepuszczalności. Otwiera to drogę do migracji komórek krwi, przede wszystkim granulocytów i monocytów, do śluzówki jelit. Obecne w świetle jelit bakterie stymulują uwalnianie substancji prozapalnych z granulocytów, zwiększając ilość kalprotektyny wykrywanej w kale.
Najczęstsze przyczyny wysokiego stężenia kalprotektyny w kale:
- nieswoiste zapalenia jelit (IBD) – wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna. Oznaczenie kalprotektyny służy w tym przypadku nie tylko do diagnostyki, ale także do monitorowania aktywności schorzenia, wyboru metody i oceny leczenia, określenia ryzyka rzutu choroby oraz nawrotu po leczeniu operacyjnym,
- mikroskopowe zapalenie jelit – choroba dotycząca zwykle starszych kobiet, charakteryzująca się obecnością przewlekłej, wodnistej biegunki i prawidłowym obrazem śluzówki jelit w badaniu kolonoskopowym. Rozpoznanie stawia się na podstawie badania histopatologicznego wycinka z jelita, w którym stwierdza się naciek limfocytów i złogi kolagenu w błonie podśluzowej jelit,
- choroba uchyłkowa jelit – obecność niewielkich uwypukleń błony śluzowej jelit, widocznych w badaniu kolonoskopowym jako okrągłe „otwory” w błonie śluzowej,
- ostre zakażenie przewodu pokarmowego – zwykle wywołane przez wirusy lub bakterie, najczęściej ulega samoistnemu ograniczeniu i ustąpieniu objawów. W przypadku nasilonych objawów lub u osób z zaburzeniami odporności choroba często wymaga hospitalizacji,
- ostre zapalenie wyrostka robaczkowego,
- choroba wrzodowa,
- celiakia (choroba trzewna) – schorzenie o charakterze autoimmunologicznym, polegające na nietolerancji glutenu. Wprowadzenie diety wykluczającej gluten powoduje zwykle zmniejszenie poziomu kalprotektyny w kale,
- mukowiscydoza,
- odrzucenie przeszczepu.
Autor: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- Pathirana W. i in., 2018, Faecal Calprotectin, The Clinical Biochemist Review, dostęp online: maj 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6370282/.
- Mari A. i in., 2019, Clinical utility of fecal calprotectin: potential applications beyond inflammatory bowel disease for the primary care physician, Annals of Gastroenterology, dostęp online: maj 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6686087/.
Czym jest kortyzol? Jak zbadać poziom hormonu stresu? Poprzedni wpis 