Bakteria E. coli w moczu

Escherichia coli, czyli pałeczka okrężnicy, jest Gram-ujemną bakterią, która wchodzi w skład naturalnej flory fizjologicznej jelita grubego u ludzi, ale może być również przyczyną chorób przewodu pokarmowego i innych narządów i układów. E. coli jest najczęstszą przyczyną niepowikłanych zakażeń pęcherza moczowego. Sprawdź, kiedy należy wykonać badanie mikrobiologiczne w kierunku zakażenia tym patogenem i na czym polega jego leczenie.

Escherichia coli – co to jest?

Pałeczka okrężnicy, czyli Escherichia coli, jest Gram-ujemną bakterią, wchodzącą w skład naturalnej flory fizjologicznej jelita grubego człowieka. Jej obecność poza jelitem może być przyczyną zakażeń dróg moczowych, zapalenia płuc, a nawet bakteriemii i sepsy (posocznicy). Jest też głównym czynnikiem etiologicznym zakażeń szpitalnych, m.in. zapaleń płuc u osób w trakcie respiratoroterapii. Najczęściej pozajelitowe choroby wywołane zakażeniem E. coli są wynikiem translokacji patogenu z jelit do innych części ciała.

Pałeczka okrężnicy często jest stwierdzana w ziemi, na warzywach, w wodzie i w niedogotowanym mięsie. Spożycie pokarmu zawierającego patogenne szczepy E. coli (np. enterotoksyczne ETEC, enteropatogenne EPEC czy enteroinwazyjne EIEC) może prowadzić do wystąpienia objawów ostrej biegunki.

Bakteria Escherichia coli w moczu – przyczyny i objawy

W terminologii medycznej obecność bakterii w moczu (w tym E. coli) określa się mianem bakteriomoczu. W zależności od obecności symptomów zakażenia układu moczowego dzieli się na bakteriomocz bezobjawowy i objawowy (m.in. ostre zapalenie pęcherza moczowego, ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek). Podział ten jest bardzo istotny w praktyce, ponieważ na jego podstawie podejmuje się decyzję co do dalszego postępowania.

Obecność E. coli w moczu jest zwykle wynikiem przemieszczenia się patogenu z jelita grubego. Ze względów anatomicznych zakażenia układu moczowego występują częściej u kobiet, których cewka moczowa jest krótsza niż u mężczyzn, a jej ujście znajduje się w mniejszej odległości od odbytu. Czynnikami ryzyka zakażeń układu moczowego są ponadto:

kamica moczowa,
zastój moczu,
podeszły wiek,
obecność cewnika w drogach moczowych,
ciąża,
połóg,
cukrzyca,
zaburzenia układu immunologicznego.

Najczęściej zakażenie układu moczowego (ZUM) przebiega pod postacią ostrego zapalenia pęcherza moczowego, rzadziej ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek czy zapalenia prostaty u mężczyzn. Na ostre zapalenie pęcherza moczowego wskazuje obecność objawów dyzurycznych (pieczenie, ból podczas oddawania moczu), częstsze oddawanie moczu (również w nocy) oraz ból podbrzusza. Wystąpienie bólu w okolicy lędźwiowej, nudności, wymiotów, gorączki i dreszczy może świadczyć o ostrym odmiedniczkowym zapaleniu nerek. W każdym wypadku wystąpienia niepokojących objawów należy skonsultować się z lekarzem, który zadecyduje o ewentualnej konieczności wykonania badań dodatkowych i o włączeniu odpowiedniego leczenia.

Podstawowym badaniem w przypadku podejrzenia zakażenia układu moczowego jest badanie ogólne moczu. W infekcjach, wywołanych m.in. przez Escherichia coli, obserwuje się często obecność leukocytów, erytrocytów oraz azotynów w badaniu ogólnym moczu. Lekarz może również zalecić badanie mikrobiologiczne (posiew) moczu, które umożliwia nie tylko określenie rodzaju patogenu odpowiedzialnego za wystąpienie objawów, ale również jego miano (ilość) w 1 ml moczu oraz wrażliwość na antybiotyki.

Bakteriomocz bezobjawowy – kiedy należy go leczyć?

Nie w każdym przypadku stwierdzenia obecności bakterii Escherichia coli w badaniu mikrobiologicznym moczu konieczne jest leczenie. U większości pacjentów bez objawów zakażenia bakteriomocz nie wymaga stosowania antybiotyków. Wyjątek stanowią kobiety ciężarne, u których obecność bakterii w moczu może być przyczyną m.in. porodu przedwczesnego, oraz mężczyźni przed planowanymi zabiegami urologicznymi, w tym przed przezcewkową resekcją gruczołu krokowego.

Bakteria Escherichia coli w moczu – metody leczenia

Leczenie zakażeń układu moczowego obejmuje:

odpowiednie nawodnienie,
odpoczynek,
leki przeciwgorączkowe lub przeciwbólowe,
stosowanie leków przeciwdrobnoustrojowych – najczęściej amoksycyliny, amoksycyliny z kwasem klawulonowym lub klotrimazolu (przez 3–7 dni), fosfomycyny w dawce jednorazowej 3,0 g, furazydyny (7–10 dni).

Nawet łagodnych dolegliwości nie należy leczyć na własną rękę. W każdym przypadku leczenie powinno być prowadzone pod nadzorem lekarza.

Jak zapobiegać zakażeniom układu moczowego?

Nie istnieje metoda, która byłaby w 100% skuteczna w zapobieganiu zakażeniom układu moczowego. Można jednak zmniejszyć ryzyko infekcji poprzez odpowiednie nawodnienie w ciągu dnia, dbanie o higienę okolic narządów moczowo-płciowych, a w przypadku kobiet zaleca się oddanie moczu po każdym stosunku seksualnym. W badaniach naukowych nie udowodniono jak dotąd skuteczności spożywania żurawiny w zapobieganiu ZUM. W przypadku nawracających zakażeń dróg moczowych stosuje się niekiedy profilaktycznie antybiotyki, zwykle przez 3–6 miesięcy.

Bakteria Escherichia coli w moczu u niemowląt i dzieci

Zakażenie układu moczowego u niemowląt i małych dzieci bywa trudniejsze do rozpoznania, szczególnie u niemowląt, które jeszcze nie są w stanie zasygnalizować obecności objawów dyzurycznych. W każdym przypadku wystąpienia gorączki o nieznanej przyczynie u dziecka należy wykonać badanie ogólne moczu, a w razie potrzeby również posiew moczu. Inne objawy, które mogą wskazywać na ZUM u najmłodszych, to m.in.: utrata łaknienia, biegunka, ból brzucha i wymioty. Warto pamiętać, aby mocz pobrać pod koniec mikcji dziecka po dokładnym umyciu okolicy narządów moczowo-płciowych i osuszeniu jednorazowym ręcznikiem papierowym.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

Mueller M., Tainter C., Escherichia Coli, “StatPearls”, 2022, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK564298/.
Crader M., Kharsa A.,Leslie S., Bacteriuria, “StatPearls”, 2022, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482276/.
Givler D., Givler A., Asymptomatic Bacteriuria, “StatPearls”, 2022, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441848/.