Spis treści:
Biegunka tłuszczowa, znana również jako steatorrhoea, to stan, który może budzić niepokój, ponieważ często wskazuje na poważne problemy zdrowotne związane z układem pokarmowym. W artykule przyjrzymy się bliżej temu zjawisku, jego przyczynom, objawom oraz metodom diagnostycznym, które mogą pomóc w ustaleniu odpowiedniej diagnozy oraz leczenia.
Co to jest biegunka tłuszczowa?
Biegunka tłuszczowa to rodzaj przewlekłej biegunki, która trwa dłużej niż cztery tygodnie i charakteryzuje się oddawaniem luźnych, płynnych stolców, które zawierają nadmierną ilość niestrawionego tłuszczu. Osoby cierpiące na tę dolegliwość mogą oddawać stolce częściej niż trzy razy dziennie, co może prowadzić do znacznego dyskomfortu oraz problemów zdrowotnych.
Wygląd stolca tłuszczowego
Stolec tłuszczowy ma charakterystyczny wygląd. Jest zazwyczaj:
- połyskliwy – wysoka zawartość tłuszczu sprawia, że stolec ma błyszczącą powierzchnię,
- jasny, żółty lub pomarańczowy,
- mazisty, oleisty i trudny do spłukania w toalecie,
- nieprzyjemny, gnilny w zapachu wyczuwalnym podczas korzystania z toalety,
- objętościowo większy niż zwykle, ponieważ tłuszcze, które nie zostały wchłonięte, pozostają w kale.
Przyczyny biegunki tłuszczowej
Biegunka tłuszczowa może być wynikiem różnych zaburzeń trawienia i wchłaniania tłuszczów. Istnieje wiele przyczyn, które mogą prowadzić do biegunki tłuszczowej.
Choroby trzustki
Trzustka produkuje enzymy trawienne, które są niezbędne do trawienia tłuszczów. Gdy trzustka jest uszkodzona lub nie funkcjonuje prawidłowo, produkcja tych enzymów może być niewystarczająca, co prowadzi do problemów z trawieniem tłuszczu. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być np. przewlekłe zapalenie trzustki, mukowiscydoza czy rak trzustki.
Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych
Wątroba wytwarza żółć, która jest niezbędna do emulgowania tłuszczów w jelicie cienkim, co umożliwia ich trawienie i wchłanianie. Zaburzenia w produkcji lub przepływie żółci mogą prowadzić do nieprawidłowego wchłaniania tłuszczu. Biegunka tłuszczowa może wystąpić jako objaw chorób wątroby (np. marskości wątroby, zapalenia wątroby), kamicy żółciowej czy cholestazy.
Zaburzenia wchłaniania w jelitach
Uszkodzenie błony śluzowej jelit lub zaburzenia w procesie wchłaniania mogą prowadzić do problemów z trawieniem i wchłanianiem tłuszczu. W takich przypadkach tłuszcz nie jest prawidłowo wchłaniany przez ścianę jelita i jest wydalany z kałem. Do chorób związanych z jelitami powodujących biegunkę tłuszczową należą m.in.: celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna i zespół jelita drażliwego. Oprócz tego przyczyną biegunki tłuszczowej może być niedobór lipazy (lipaza to enzym trzustkowy odpowiedzialny za trawienie tłuszczów).
Zakażenia jelitowe
Niektóre infekcje bakteryjne, wirusowe lub pasożytnicze mogą powodować uszkodzenie błony śluzowej jelita, co skutkuje problemami z wchłanianiem tłuszczu i może powodować wystąpienie biegunki tłuszczowej. Przykładami takich infekcji są:
- giardioza (zakażenie pasożytem Giardia lamblia),
- Infekcja bakteryjna np. Clostridium difficile albo Salmonella.
Choroby endokrynologiczne
Zaburzenia hormonalne, zwłaszcza te związane z tarczycą, mogą wpływać na metabolizm tłuszczów i prowadzić do objawów biegunki tłuszczowej. Dotyczy to zwłaszcza niedoczynności tarczycy, w której zmniejszona produkcja hormonów tarczycy prowadzi do spowolnienia metabolizmu tłuszczów i może powodować problemy z wchłanianiem tłuszczu, a także zaburzeń w produkcji insuliny – np. w cukrzycy, które mogą wpłynąć na trawienie i wchłanianie tłuszczu.
Zaburzenia mikrobioty jelitowej
Dysbioza, czyli nieprawidłowa równowaga mikroorganizmów w jelitach, może wpływać na procesy trawienne, w tym na trawienie tłuszczu. Zmniejszenie liczby korzystnych bakterii może prowadzić do problemów z wchłanianiem tłuszczu.
Choroby genetyczne
Niektóre rzadkie choroby genetyczne mogą powodować wrodzone zaburzenia w trawieniu lub wchłanianiu tłuszczu. Należą do nich mukowiscydoza i zespół Zellwegera.
Leki i substancje
Niektóre leki mogą wpływać na trawienie i wchłanianie tłuszczu, prowadząc do biegunki tłuszczowej. Tak mogą działać niektóre leki przeciwbólowe (np. leki przeciwzapalne, sterydy) oraz leki obniżające poziom cholesterolu.
Objawy biegunki tłuszczowej
Oprócz charakterystycznych cech stolca, biegunce tłuszczowej może towarzyszyć szereg innych objawów, które mogą wskazywać na poważniejsze problemy zdrowotne. Należą do nich:
- ból brzucha – skurcze i dyskomfort w obrębie jamy brzusznej, zwłaszcza po spożyciu posiłków bogatych w tłuszcze,
- wzdęcia – zwiększone gazy, wzdęcia i uczucie pełności w brzuchu są częstymi towarzyszącymi objawami, ponieważ niestrawione tłuszcze mogą powodować fermentację w jelitach,
- nudności i wymioty – mogą występować jako objawy towarzyszące,
- utrata masy ciała – z powodu niewłaściwego wchłaniania tłuszczów i innych składników odżywczych, może występować niezamierzona utrata masy ciała,
- żółtaczka – może wskazywać na problemy z wątrobą,
- osłabienie i zmęczenie – brak odpowiednich ilości wchłoniętych składników odżywczych, w tym tłuszczy, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K), może prowadzić do ogólnego osłabienia i zmęczenia,
- zaburzenia wchłaniania witamin – niedobory witamin, zwłaszcza A, D, E i K, mogą występować z powodu niewłaściwego wchłaniania tłuszczów. Może to prowadzić do objawów takich jak pogorszenie wzroku (witaminy A), problemy z kośćmi (witamina D), zaburzenia krzepnięcia (witamina K) czy problemy skórne (witamina E),
- podrażnienie skóry wokół odbytu – z powodu nadmiaru tłuszczu w kale skóra w okolicy odbytu może ulec podrażnieniu lub stanom zapalnym.
Jak rozpoznać biegunkę tłuszczową?
Diagnostyka biegunki tłuszczowej wymaga szczegółowego wywiadu lekarskiego oraz przeprowadzenia odpowiednich badań. Główne kroki w procesie diagnostycznym to:
- wywiad lekarski – lekarz zbiera informacje na temat objawów, ich częstotliwości oraz historii medycznej pacjenta. Ważne jest, aby dokładnie opisać wszystkie towarzyszące objawy;
- badania laboratoryjne, na które składają się analiza stolca – badania jakościowe i ilościowe na obecność tłuszczu w kale, i badania krwi – morfologia, poziom elektrolitów oraz enzymy trzustkowe;
Poznaj e-pakiet brzuszny – zestaw badań wskazanych przy problemach gastrycznych
- badania obrazowe – w niektórych przypadkach lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak USG jamy brzusznej lub tomografia komputerowa.
Leczenie biegunki tłuszczowej
Biegunka tłuszczowa jest objawem, a nie chorobą. Jej leczenie jest więc uzależnione od rozpoznania schorzenia. W terapii mogą być stosowane leki lub odpowiednia dieta.
Farmakoterapia bazować może na:
- enzymach trzustkowych – w przypadku niewydolności trzustki lekarz może zalecić przyjmowanie enzymów trzustkowych, które pomagają w trawieniu tłuszczów;
- antybiotykach – mogą być stosowane w przypadku stwierdzenia zakażenia bakteryjnego.
Zalecenia dietetyczne mogą obejmować:
- ograniczenie tłuszczu – zwłaszcza tych pochodzenia zwierzęcego,
- zwiększenie spożycia błonnika – warzywa i owoce mogą pomóc w poprawie trawienia,
- odpowiednie nawodnienie, aby uniknąć odwodnienia.
Powikłania po biegunce tłuszczowej
Nieleczona biegunka tłuszczowa może prowadzić do poważnych powikłań, w tym niedoborów witamin A, D, E i K, niedożywienia i w efekcie ogólnego osłabienia organizmu, a nawet do zaburzenia wzrostu – u dzieci biegunka tłuszczowa może prowadzić do opóźnień w rozwoju.
A: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Bibliografia
- M. Badian, T. Dzierżanowski, Biegunka u pacjentów z nowotworem, „Medycyna Paliatywna” 2018, t. 10, nr 2, s. 49–55.
- A. Prystupa, D. Skomorowska, J. Schabowski, J. Mosiewicz, Diagnostyka i leczenie pacjenta z przewlekłą biegunką w gabinecie lekarza rodzinnego, „Medycyna Ogólna” 2010, t. 16, nr 1, s. 45–53.
- L. Schiller, J. Sellin, Diarrhea, [w:] Sleisenger & Fordtran’s gastrointestinal and liver disease, M. Feldman, L. Friedman, M.H. Sleisenger (red.), Saunders, Philadelphia 2002, s. 131–153.
