Spis treści:
Biegunka to stan, w którym dziecko oddaje co najmniej trzy luźne lub wodniste stolce w ciągu doby. Ma ona charakter ostry, czyli trwający do 14 dni, lub przewlekły, gdy trwa dłużej niż 2 tygodnie. W przypadku dzieci biegunka może prowadzić do poważnych komplikacji, w tym do odwodnienia.
Już biegunka czy jeszcze luźne stolce?
Stwierdzenie u dziecka biegunki wcale nie jest takie łatwe, a jej odróżnienie od luźnych stolców okazuje się jeszcze bardziej skomplikowane. Biegunka to stan charakteryzujący się częstym oddawaniem wodnistych lub półpłynnych stolców. Może występować w dwóch formach: ostrej i przewlekłej.
Ostra biegunka zazwyczaj trwa krócej niż 14 dni. Pojawia się nagle i przeważnie ustępuje samoistnie bez potrzeby interwencji specjalisty. W wielu przypadkach została wywołana czynnikami zakaźnymi, takimi jak wirusy czy bakterie.
Przewlekła biegunka trwa natomiast dłużej niż 14 dni. Wzbudza większe zaniepokojenie, ponieważ może wskazywać na poważniejsze problemy zdrowotne, np. na choroby przewodu pokarmowego, celiakię, zespół jelita drażliwego czy nietolerancje pokarmowe.
Przyczyny biegunki u dzieci
Najczęstszą przyczyną biegunki u dzieci są zakażenia wirusowe, zwłaszcza przez rotawirusy. Infekcje te są szczególnie powszechne w sezonie jesienno-zimowym i mogą wywoływać wysoką gorączkę, ból brzucha i wymioty. Zazwyczaj trwa od 3 do 7 dni.
Biegunka może być również spowodowana zakażeniem bakteryjnym, które często występuje w wyniku spożycia zanieczyszczonej żywności lub wody (np. Salmonella, E. coli, Campylobacter). Towarzyszą jej bóle brzucha i gorączka, często także w stolcu występuje krew lub śluz.
Innymi przyczynami biegunki u dzieci mogą być:
- alergie pokarmowe – mogą powodować przewlekłą biegunkę; często towarzyszy im wysypka;
- antybiotyki – stosowanie ich może zaburzać równowagę mikroflory jelitowej, co prowadzi do biegunki;
- pasożyty – zakażenia pasożytnicze (np. przez Giardia lamblia) również mogą wywołać biegunkę.
Najbardziej wiarygodną metodą rozpoznania podłoża biegunki, a tym samym warunkiem skutecznego leczenia, są badania krwi. Warto je wykonać, aby dobrać odpowiednie leki i środki zapobiegające nawrotom dolegliwości (np. przy alergii pokarmowej).
Objawy biegunki u dzieci
Rozpoznanie biegunki u dziecka opiera się na wnikliwej obserwacji kilku charakterystycznych objawów, które mogą różnić się w zależności od wieku i ogólnego stanu zdrowia malucha. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na zwiększoną częstotliwość wypróżnień. Jeśli dziecko oddaje luźne, wodniste stolce częściej niż 3 razy dziennie, jest to wyraźny sygnał, że zmaga się ono z biegunką. W takich przypadkach nie tylko konsystencja, lecz także kolor stolca może ulec zmianie, co warto monitorować.
Dzieci, szczególnie te młodsze, mogą też odczuwać ból brzucha, objawiający się skurczami, uczuciem parcia na stolec oraz wzdęciami. Dolegliwości te często sprawiają, że maluch staje się marudny, płaczliwy i wyraźnie zmęczony.
Do typowych objawów biegunki należą również wymioty, gorączka oraz ogólne osłabienie organizmu. Dzieci mogą tracić apetyt, co dodatkowo pogłębia ryzyko odwodnienia. Stan ten wymaga szczególnej uwagi, gdyż może prowadzić do groźnych komplikacji zdrowotnych.
Ważne jest także, by bacznie obserwować samą konsystencję i wygląd stolca. Jeśli w kale pojawia się krew, śluz lub ropa, może to świadczyć o poważniejszych problemach zdrowotnych, np. o infekcji bakteryjnej lub stanie zapalnym jelit, co wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej.
Leczenie biegunki u dzieci
Leczenie biegunki u dzieci wymaga indywidualnego podejścia, które powinno być dostosowane do przyczyny dolegliwości oraz ogólnego stanu zdrowia dziecka. Najważniejszym elementem terapii jest odpowiednie nawodnienie, ponieważ biegunka prowadzi do szybszej utraty płynów i elektrolitów. Im młodsze dziecko, tym większe ryzyko szybkiego odwodnienia (może to nastąpić nawet w ciągu kilku godzin!), dlatego należy działać szybko.
Podstawową metodą wyrównania równowagi wodno-elektrolitowej są doustne płyny nawadniające, dostępne w aptekach. Zawierają one odpowiednio zbilansowane składniki, takie jak sód, potas i glukoza, które pomagają przywrócić równowagę elektrolitową organizmu. W przypadku dzieci, które odmawiają picia lub mają problemy z przełykaniem większych ilości płynów, zaleca się podawanie małych porcji, nawet co kilka minut, aby organizm mógł stopniowo przyswajać cenne składniki.
Coraz częściej zaleca się stosowanie probiotyków, które mogą przyspieszyć regenerację mikroflory jelitowej i skrócić czas trwania biegunki. Szczepy takie jak Lactobacillus rhamnosus GG czy Saccharomyces boulardii są szczególnie skuteczne, ponieważ pomagają odbudować naturalną równowagę w przewodzie pokarmowym, wspomagając proces zdrowienia. Probiotyki są bezpieczne i mogą być stosowane nawet u małych dzieci, co czyni je wartościowym wsparciem w leczeniu biegunki.
Leczenie farmakologiczne powinno być stosowane ostrożnie i tylko pod kontrolą lekarza. W przypadku biegunki o podłożu wirusowym lub łagodnej infekcji bakteryjnej leki przeciwbiegunkowe nie są zalecane, ponieważ mogą hamować naturalny proces oczyszczania organizmu z patogenów. W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy biegunka jest uciążliwa, lekarz może zlecić stosowanie środków takich jak diosmektyt, który wiąże toksyny i patogeny, nie spowalniając przy tym perystaltyki jelit. Ważne, aby każde leczenie biegunki u dzieci, zwłaszcza długotrwałej lub ciężkiej, było konsultowane z lekarzem pediatrą, aby uniknąć powikłań i zapewnić maluchowi szybki powrót do zdrowia.
Dieta przy biegunce u dzieci
Zasady żywienia dziecka z biegunką powinny skupiać się na nawodnieniu, aby nie doprowadzić do zaburzenia wodno-elektrolitowego. W tym celu należy podawać dużo płynów, takich jak woda, delikatne herbaty ziołowe, kompoty z suszonych owoców czy elektrolity do rozpuszczenia w wodzie.
Podczas biegunki warto unikać potraw tłustych, smażonych i ciężkostrawnych, które mogą dodatkowo obciążać układ pokarmowy i potęgować dolegliwości. Surowe owoce i warzywa również powinny być wyeliminowane z diety (poza bananami), ponieważ ich włókna mogą podrażniać jelita i pogarszać stan zdrowia dziecka. Zamiast tego, lepiej wprowadzić produkty, które są łagodne dla żołądka i jelit.
Jednym z popularnych sposobów żywienia w przypadku biegunki jest tzw. dieta BRAT, składająca się z bananów, ryżu, musu jabłkowego i tostów. Te produkty są łatwo strawne, nie podrażniają jelit i pomagają w regeneracji organizmu. Banany są bogate w potas, co jest istotne dla uzupełnienia elektrolitów, ryż działa wiążąco i pomaga zagęścić stolec, mus jabłkowy jest źródłem błonnika w postaci pektyny, a tosty dostarczają węglowodanów, które są łatwo przyswajalne. Wprowadzenie diety BRAT może przynieść ulgę i przyspieszyć powrót do zdrowia, ale warto pamiętać, że po ustąpieniu objawów powinno się stopniowo wracać do bardziej zróżnicowanej diety, uwzględniając zasady zdrowego żywienia.
Powikłania biegunki u dzieci
Najczęstszym i najbardziej niebezpiecznym powikłaniem jest odwodnienie. Utrata płynów związana z biegunką może prowadzić do znacznego zmniejszenia masy ciała, co jest szczególnie niepokojące u niemowląt i małych dzieci. Objawy odwodnienia są łatwe do zauważenia i mogą obejmować suchą skórę i błony śluzowe, co skutkuje m.in. spierzchniętymi wargami. Ponadto dziecko może rzadko oddawać mocz, w efekcie czego pieluszki pozostają suche przez dłuższy czas. W miarę postępującego odwodnienia mogą pojawić się także inne objawy, takie jak senność, drażliwość czy apatia.
Długotrwała biegunka, trwająca dłużej niż kilka dni, często prowadzi do niedożywienia, co jest wynikiem utraty składników odżywczych. Może to wpłynąć na zahamowanie wzrostu dziecka oraz skutkować zaburzeniami odporności, co zwiększa ryzyko zachorowania na inne infekcje. Taki stan zdrowia wymaga szybkiej interwencji w celu uniknięcia dalszych komplikacji.
Zwykle biegunka u dziecka nie jest niebezpieczna i można ją leczyć w domu. Pilna pomoc medyczna jest jednak niezbędna, gdy:
- biegunkę ma niemowlę poniżej 6. miesiąca życia, ponieważ organizm takiego malucha jest znacznie bardziej wrażliwy na skutki odwodnienia;
- pojawia się wysoka gorączka, która przekracza 38°C;
- w stolcu obecna jest krew;
- dziecko wydala bardzo mało moczu;
- maluch jest skrajne zmęczony lub drażliwy.
W przypadku zaobserwowania któregokolwiek z tych symptomów rodzice powinni jak najszybciej udać się do lekarza, aby otrzymać odpowiednią diagnozę oraz leczenie, które pomoże w przywróceniu zdrowia dziecka.
Opracowanie: Katarzyna Grzyś-Kurka
Bibliografia
- M. Czerwionka-Szaflarska, A. Sielużycka i in., Wczesna realimentacja dietetycznym środkiem spożywczym Humana HN+ u niemowląt i dzieci do 2. r.ż. z ostrą biegunką, „Pediatria Polska” 2011, vol. 86, nr 1, s. 32–40.
- S. Stadnicka, M. Brodowicz-Król i in., Analiza przyczyn biegunki ostrej u niemowląt jako wyznacznik profilaktyki pierwotnej i wtórnej, „Journal of Education, Health and Sport” 2016, vol. 6, nr 7, s. 91–102.
- J. Gąsiorowska, M. Czerwionka-Szaflarska, Bezpieczeństwo stosowania probiotyków u noworodków, niemowląt, kobiet ciężarnych i karmiących piersią, „Pediatria Polska” 2010, vol. 85, nr 6, s. 624–628.
