Bilirubina - jaką rolę pełni w organizmie? - Badania Krwi
25 marca 2022

Bilirubina – jaką rolę pełni w organizmie?

bilirubina całkowita

Bilirubina należy do barwników żółciowych obecnych w osoczu krwi. Jej główną funkcją jest współtworzenie żółci, która umożliwia trawienie tłuszczy w przewodzie pokarmowym. Stężenie bilirubiny we krwi jest istotnym markerem w badaniach diagnostycznych chorób wątroby, trzustki oraz zespołów hemolitycznych. Podwyższony poziom bilirubiny może być objawem chorób o różnej etiologii. Dowiedz się więcej!

Bilirubina – co to jest, jaka jest jej rola w organizmie?

Bilirubina jest barwnikiem żółciowym powstałym w wyniku rozpadu krwinek czerwonych – dokładniej hemoglobiny i zawartego w niej hemu. Powstaje w komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego, znajdujących się w wątrobie, śledzionie i szpiku. Następnie jest wydzielana do krwi, gdzie łączy się z białkiem osoczowym – albuminą.

Bilirubina w surowicy krwi występuje pod postacią dwóch frakcji jako: bilirubina pośrednia (wolna/niesprzężona) – ma zdolność przenikania do łożyska i bariery krew-mózg, jednak nie jest w stanie dotrzeć do moczu. Drugim rodzajem jest bilirubina bezpośrednia (sprzężona) – posiada zdolność rozpuszczania w wodzie, jednak nie może już przenikać przez bariery krew-mózg i łożysko. W fizjologicznych warunkach ich stosunek wynosi 2:1. Obie frakcje tworzą wspólnie bilirubinę całkowitą. Podwyższony poziom każdej z nich może świadczyć o różnego rodzaju nieprawidłowościach organizmu.

badanie bilirubiny całkowitej

Bilirubina – badanie i normy

Podczas badania bilirubiny całkowitej oznaczane są: bilirubina pośrednia i bezpośrednia. Stężenie bilirubiny i jej frakcji wyraża się w jednostkach konwencjonalnych (mg/dl) lub jednostkach SI (μmol/l). Wartości referencyjne wynoszą:

  • bilirubina całkowita: 5,1 -17 μmol/l (0,3 – 1,2 mg/dl)
  • bilirubina pośrednia: 3,4 – 13,7 μmol/l (0,2 – 0,8 mg/dl)
  • bilirubina bezpośrednia: 1,7 – 6,8 μmol/l (0,1 – 0,4 mg/dl)

Wyniki badania zawsze należy konsultować z lekarzem prowadzącym. Stężenie bilirubiny zależy przede wszystkim od stosowanych leków, czy chorób współistniejących, dlatego podczas wywiadu pacjent musi przekazać specjaliście informację o wszystkich przyjmowanych lekach oraz schorzeniach.

Głównym objawem utrzymującego się wysokiego poziomu bilirubiny w osoczu jest zażółcenie błon śluzowych, białek oczu, a także okolic skóry – potocznie zwane żółtaczką. Warto także zwrócić uwagę na niespecyficzne objawy takie, jak:

  • nudności po spożyciu tłustych pokarmów,
  • wzdęcia, zaparcia oraz kłopoty z wypróżnianiem,
  • siniaki na ciele o żółtym zabarwieniu,
  • hemoroidy,
  • obrzęki całego ciała,
  • ból w prawym podżebrzu,
  • odbarwienie stolca lub ciemna barwa moczu.

W przypadku podejrzenia i diagnostyki chorób wątroby, oprócz pomiaru stężenia bilirubiny całkowitej, istotne staje się badanie innych wskaźników. Dlatego lekarz najczęściej zleca także wykonanie: morfologii krwi, badania moczu, pomiaru stężenia albuminy,  prób wątrobowych, a także białka całkowitego.

Wysoki poziom bilirubiny – na co wskazuje?

Podwyższone stężenie bilirubiny inaczej określa się mianem hiperbilirubinemii. W diagnostyce możemy wyszczególnić jej dwa rodzaje.

Hiperbilirubinemia ze znaczną przewagą bilirubiny pośredniej (niesprzężonej) – występuje w wyniku:

  • nadprodukcji bilirubiny – objawia się to hemolizą lub powstawaniem krwiaków;
  • upośledzenia wychwytu bilirubiny – na skutek zespolenia wrotno-systemowego lub przyjmowanych leków;
  • nieprawidłowego sprzęgania bilirubiny – żółtaczka noworodków, zespół Gilberta, zespół Criglera i Najjara.

Hiperbilirubinemia z przewagą bilirubiny bezpośredniej (sprzężonej) może wskazywać na:

  • ostre i przewlekłe zapalenia wątroby – wirusowe, autoimmunologiczne, alkoholowe;
  • choroby wątroby – in. marskość wątroby, toksyczne uszkodzenie miąższu, niedokrwienie, zespół Budda i Chiariego;
  • cholestazę wewnątrz i zewnątrzwątrobową – najczęstsze przyczyny to: pierwotne twardniejące zapalenie dróg żółciowych, kamica przewodowa, rak dróg żółciowych, rak brodawki Vatera;
  • hemolizę wewnątrznaczyniową – jest to rozpad erytrocytów pod wpływem różnych czynników (najczęściej toksyn bakteryjnych lub konfliktu serologicznego). Choroba może wynikać także z nieprawidłowej budowy erytrocytów.

Poziom bilirubiny może wzrastać w przypadku ciąży, co wiąże się ze zmianami gospodarki hormonalnej organizmu kobiety, a także u wcześniaków w 24 dobie życia. Jest to zjawisko fizjologiczne, które trwa zazwyczaj około 7 dni i wynika z niedojrzałości enzymatycznej wątroby. Żółtaczka noworodków leczona jest z zastosowaniem fototerapii, czyli terapii światłem. Metoda polega na naświetlaniu jak największej powierzchni ciała dziecka za pomocą wiązki światła białego i niebieskiego.

Niski poziom bilirubiny całkowitej z perspektywy diagnostycznej nie ma znaczenia klinicznego.

Jak dbać o prawidłowe stężenie bilirubiny we krwi?

W wielu przypadkach hiperbilirubinemia jest sygnałem nadmiernego obciążenia wątroby, co wynika z niewłaściwych nawyków żywieniowych. Dlatego duże znaczenie w regulacji poziomu bilirubiny i poprawy stanu wątroby ma właściwa dieta. Szczególnie cierpiący na zespół Gilberta powinni spożywać regularne, zbilansowane posiłki.

Ważne jest również odpowiednie porcjowanie i ograniczanie jedzenia wieczorami – produkcja soków żółciowych spada wraz z porą dnia, w związku z tym obfity posiłek zjedzony wieczorem obciąża pracę wątroby.

Istotne znaczenie ma picie odpowiedniej ilości płynów (ok. 2 litrów wody dziennie), unikanie alkoholu oraz przetworzonych i tłustych produktów. Stopniowe wdrożenie aktywności fizycznej (jazda na rowerze, długie spacery) również z czasem przełoży się na zdrowie i prawidłowe funkcjonowanie organów wewnętrznych.

Pomiar stężenia bilirubiny we krwi możesz wykonać w laboratorium Diagnostyki Zachęcamy również do skorzystania z innych pakietów badań na stronie diag.pl.

Bibliografia:

  • https://diag.pl/sklep/badania/bilirubina-calkowita/.
  • Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
  • Wasiluk A., Polewko A., Ozimirski A., Współczesna diagnostyka i leczenie żółtaczek u noworodków i niemowląt, Journal of Laboratory Diagnostics, 4/2012.