Spis treści:
Bilirubina należy do barwników żółciowych obecnych w osoczu krwi. Jej główną funkcją jest współtworzenie żółci, która umożliwia trawienie tłuszczy w przewodzie pokarmowym. Stężenie bilirubiny we krwi jest istotnym markerem w badaniach diagnostycznych chorób wątroby, trzustki oraz zespołów hemolitycznych. Podwyższony poziom bilirubiny może być objawem chorób o różnej etiologii. Dowiedz się więcej!
Bilirubina – co to jest, jaka jest jej rola w organizmie?
Bilirubina jest barwnikiem żółciowym powstałym w wyniku rozpadu krwinek czerwonych – dokładniej hemoglobiny i zawartego w niej hemu. Powstaje w komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego, znajdujących się w wątrobie, śledzionie i szpiku. Następnie jest wydzielana do krwi, gdzie łączy się z białkiem osoczowym – albuminą.
Bilirubina w surowicy krwi występuje pod postacią dwóch frakcji jako: bilirubina pośrednia (wolna/niesprzężona) – ma zdolność przenikania do łożyska i bariery krew-mózg, jednak nie jest w stanie dotrzeć do moczu. Drugim rodzajem jest bilirubina bezpośrednia (sprzężona) – posiada zdolność rozpuszczania w wodzie, jednak nie może już przenikać przez bariery krew-mózg i łożysko. W fizjologicznych warunkach ich stosunek wynosi 2:1. Obie frakcje tworzą wspólnie bilirubinę całkowitą. Podwyższony poziom każdej z nich może świadczyć o różnego rodzaju nieprawidłowościach organizmu.
Bilirubina – badanie i normy
Podczas badania bilirubiny całkowitej oznaczane są: bilirubina pośrednia i bezpośrednia. Stężenie bilirubiny i jej frakcji wyraża się w jednostkach konwencjonalnych (mg/dl) lub jednostkach SI (μmol/l). Wartości referencyjne wynoszą:
- bilirubina całkowita: 5,1 -17 μmol/l (0,3 – 1,2 mg/dl)
- bilirubina pośrednia: 3,4 – 13,7 μmol/l (0,2 – 0,8 mg/dl)
- bilirubina bezpośrednia: 1,7 – 6,8 μmol/l (0,1 – 0,4 mg/dl)
Wyniki badania zawsze należy konsultować z lekarzem prowadzącym. Stężenie bilirubiny zależy przede wszystkim od stosowanych leków, czy chorób współistniejących, dlatego podczas wywiadu pacjent musi przekazać specjaliście informację o wszystkich przyjmowanych lekach oraz schorzeniach.
Głównym objawem utrzymującego się wysokiego poziomu bilirubiny w osoczu jest zażółcenie błon śluzowych, białek oczu, a także okolic skóry – potocznie zwane żółtaczką. Warto także zwrócić uwagę na niespecyficzne objawy takie, jak:
- nudności po spożyciu tłustych pokarmów,
- wzdęcia, zaparcia oraz kłopoty z wypróżnianiem,
- siniaki na ciele o żółtym zabarwieniu,
- hemoroidy,
- obrzęki całego ciała,
- ból w prawym podżebrzu,
- odbarwienie stolca lub ciemna barwa moczu.
W przypadku podejrzenia i diagnostyki chorób wątroby, oprócz pomiaru stężenia bilirubiny całkowitej, istotne staje się badanie innych wskaźników. Dlatego lekarz najczęściej zleca także wykonanie: morfologii krwi, badania moczu, pomiaru stężenia albuminy, prób wątrobowych, a także białka całkowitego.
Wysoki poziom bilirubiny – na co wskazuje?
Podwyższone stężenie bilirubiny inaczej określa się mianem hiperbilirubinemii. W diagnostyce możemy wyszczególnić jej dwa rodzaje.
Hiperbilirubinemia ze znaczną przewagą bilirubiny pośredniej (niesprzężonej) – występuje w wyniku:
- nadprodukcji bilirubiny – objawia się to hemolizą lub powstawaniem krwiaków;
- upośledzenia wychwytu bilirubiny – na skutek zespolenia wrotno-systemowego lub przyjmowanych leków;
- nieprawidłowego sprzęgania bilirubiny – żółtaczka noworodków, zespół Gilberta, zespół Criglera i Najjara.
Hiperbilirubinemia z przewagą bilirubiny bezpośredniej (sprzężonej) może wskazywać na:
- ostre i przewlekłe zapalenia wątroby – wirusowe, autoimmunologiczne, alkoholowe;
- choroby wątroby – in. marskość wątroby, toksyczne uszkodzenie miąższu, niedokrwienie, zespół Budda i Chiariego;
- cholestazę wewnątrz i zewnątrzwątrobową – najczęstsze przyczyny to: pierwotne twardniejące zapalenie dróg żółciowych, kamica przewodowa, rak dróg żółciowych, rak brodawki Vatera;
- hemolizę wewnątrznaczyniową – jest to rozpad erytrocytów pod wpływem różnych czynników (najczęściej toksyn bakteryjnych lub konfliktu serologicznego). Choroba może wynikać także z nieprawidłowej budowy erytrocytów.
Poziom bilirubiny może wzrastać w przypadku ciąży, co wiąże się ze zmianami gospodarki hormonalnej organizmu kobiety, a także u wcześniaków w 24 dobie życia. Jest to zjawisko fizjologiczne, które trwa zazwyczaj około 7 dni i wynika z niedojrzałości enzymatycznej wątroby. Żółtaczka noworodków leczona jest z zastosowaniem fototerapii, czyli terapii światłem. Metoda polega na naświetlaniu jak największej powierzchni ciała dziecka za pomocą wiązki światła białego i niebieskiego.
Niski poziom bilirubiny całkowitej z perspektywy diagnostycznej nie ma znaczenia klinicznego.
Jak dbać o prawidłowe stężenie bilirubiny we krwi?
W wielu przypadkach hiperbilirubinemia jest sygnałem nadmiernego obciążenia wątroby, co wynika z niewłaściwych nawyków żywieniowych. Dlatego duże znaczenie w regulacji poziomu bilirubiny i poprawy stanu wątroby ma właściwa dieta. Szczególnie cierpiący na zespół Gilberta powinni spożywać regularne, zbilansowane posiłki.
Ważne jest również odpowiednie porcjowanie i ograniczanie jedzenia wieczorami – produkcja soków żółciowych spada wraz z porą dnia, w związku z tym obfity posiłek zjedzony wieczorem obciąża pracę wątroby.
Istotne znaczenie ma picie odpowiedniej ilości płynów (ok. 2 litrów wody dziennie), unikanie alkoholu oraz przetworzonych i tłustych produktów. Stopniowe wdrożenie aktywności fizycznej (jazda na rowerze, długie spacery) również z czasem przełoży się na zdrowie i prawidłowe funkcjonowanie organów wewnętrznych.
Pomiar stężenia bilirubiny we krwi możesz wykonać w laboratorium Diagnostyki Zachęcamy również do skorzystania z innych pakietów badań na stronie diag.pl.
Bibliografia:
- https://diag.pl/sklep/badania/bilirubina-calkowita/.
- Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
- Wasiluk A., Polewko A., Ozimirski A., Współczesna diagnostyka i leczenie żółtaczek u noworodków i niemowląt, Journal of Laboratory Diagnostics, 4/2012.

