„Ból oskrzeli” – jak go rozpoznać? O czym może świadczyć?

„Ból oskrzeli” to potoczne określenie na silny dyskomfort w klatce piersiowej, który możesz odczuwać w okolicach mostka. Zazwyczaj towarzyszą mu kaszel, problemy przy wdychaniu powietrza czy świszczący oddech. Najczęstszym powodem tej dolegliwości jest zapalenie oskrzeli, które – jeśli tylko prawidłowo się je leczy – nie powinno przynieść żadnych powikłań. Zdarzają się jednak sytuacje, w których ból występuje bez dodatkowych objawów i może świadczyć np. o rozwijającej się astmie.

Jak wyglądają oskrzela i jaką funkcję pełnią?

Układ oddechowy składa się z wielu elementów, a każdy z nich ma ogromne znaczenie. Oskrzela (łac. bronchi) – czyli część dolnych dróg oddechowych – znajdują się na wysokości IV krążka międzykręgowego, pomiędzy tchawicą a oskrzelikami. Obejmują obszar między tchawicą, gdzie rozdzielają się na dwie części – oskrzela prawe i lewe, a wejściem do płuc. Sam narząd składa się z tkanki łącznej i mięśni, a na jego ścianie znajduje się błona śluzowa z nabłonkiem. Sieć rozgałęzionych rurek o średnicy mniejszej niż 1 mm wyglądem przypomina drzewo, dlatego w artykułach popularnonaukowych często spotkasz termin „drzewo oskrzelowe”.

Oskrzela odgrywają kluczową rolę w układzie oddechowym – doprowadzają powietrze do płuc i odprowadzają je stamtąd. Ich funkcja polega również na oczyszczaniu powietrza, którym oddychamy. Jest to możliwe dzięki gęstemu śluzowi, w którym osadzają się brud, kurz i inne zanieczyszczenia. Dzięki skoordynowanym ruchom przesuwają się one w kierunku górnych dróg oddechowych i wydostają się na zewnątrz.

Jak rozpoznać „ból oskrzeli”?

Oskrzela same w sobie nie bolą. „Ból oskrzeli” to dolegliwości bólowe w klatce piersiowej, dokładniej w okolicach mostka. Pojawiają się one przede wszystkim przy wdychaniu powietrza do płuc. Jest to spory dyskomfort, który nie tylko utrudnia oddychanie, ale często uniemożliwia także uprawianie sportu. Zazwyczaj stanowi on objaw choroby, ale zdarzają się sytuacje, kiedy występuje niezależnie od niej.

W jakich sytuacjach może pojawić się „ból oskrzeli”?

Oddychanie to czynność życiowa, która u zdrowego człowieka jest niemalże niezauważalna i nie powoduje żadnych dolegliwości bólowych. „Ból oskrzeli” to zjawisko, które może mieć różne przyczyny. Najczęstszą z nich jest zapalenie oskrzeli, ale mogą być to także inne stany chorobowe, dotyczące dolnych dróg oddechowych. Należą do nich m.in.:

• mukowiscydoza;
• astma oskrzelowa;
• rozstrzenia oskrzeli;
• dysplazja oskrzelowo-płucna;
• obturacyjna choroba płuc.

Wiele źródeł jako możliwą przyczynę wymienia również nowotwór oskrzeli. Takie przypuszczenia powinny paść jednak dopiero wtedy, gdy zostaną wykluczone mniej poważne choroby. 

Ból przy zapaleniu oskrzeli – jakie inne objawy mu towarzyszą?

Zapalenie oskrzeli ma przeważnie podłoże wirusowe – najczęściej wywołują je rynowirusy, wirusy grypy lub paragrypy. Około 10% przypadków to choroby o podłożu bakteryjnym, które wymagają wdrożenia antybiotykoterapii. 

Infekcja zazwyczaj zaczyna się od męczącego kaszlu, który początkowo jest suchy, a na dalszym etapie mokry. Osoba chora odkrztusza wydzielinę w kolorze białym, szarożółtym lub zielonkawym. Intensywny kaszel, nasilający się głównie wieczorem i w nocy, powoduje ból w okolicach mostka. Do innych dolegliwości towarzyszących „bólowi oskrzeli” należy zaliczyć:

• trudność przy nabieraniu powietrza;
• osłabienie i bóle mięśni;
• gorączkę;
• dreszcze;
• złe samopoczucie.

Wymienione symptomy zazwyczaj ustępują po tygodniu, jednak kaszel i towarzyszący mu dyskomfort w klatce piersiowej może utrzymywać się jeszcze przez kilka tygodni po zakończeniu leczenia. Wynika to stąd, że oskrzela w okresie infekcji i jeszcze jakiś czas po niej są nadaktywne i mają tendencję do nadmiernych skurczów.

Zapalenie oskrzeli często mylone jest z zapaleniem płuc. Obie choroby mają podobny zestaw symptomów, jednak pierwsza nie jest tak groźna i nie niesie poważnych powikłań, które dotyczą przeważnie dzieci i osób starszych. W przypadku zapalenia oskrzeli rzadziej konieczna jest hospitalizacja.

Czy zapalenie oskrzeli jest chorobą zaraźliwą?

Jeśli przebywasz w towarzystwie osoby, która ma zapalenie oskrzeli, istnieje duże prawdopodobieństwo, że Ty również się zarazisz. Dzieje się tak dlatego, że chorobę tę w zdecydowanej większości przypadków wywołują wirusy (grypy, paragrypy, RSV etc.), a te mają tendencję do szybkiego rozprzestrzeniania się drogą kropelkową. Patogeny znajdujące się w wydzielinie, która wychodzi z dróg oddechowych podczas kaszlu, kichania, a nawet mówienia, mogą stać się początkiem infekcji u innej osoby. Do zakażenia dochodzi najczęściej w dużych skupiskach ludzkich (np. w komunikacji miejskiej czy w szkole) lub podczas kontaktu z osobą chorą, która nie wie jeszcze o obecności wirusa lub – mimo widocznych objawów choroby – kontynuuje zaplanowane aktywności i pojawia się w miejscach publicznych.

Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia, ogranicz kontakt z osobami chorymi i stosuj maseczki ochronne w miejscach publicznych. Ważnym elementem profilaktyki jest dbanie o higienę rąk, ponieważ brudne ręce tworzą doskonałe środowisko do rozprzestrzeniania się wirusów. Jeśli widzisz objawy zapalenia oskrzeli u siebie, skonsultuj się z lekarzem i – w trosce o zdrowie innych osób – odwołaj spotkania towarzyskie i unikaj sytuacji, w których ktoś mógłby zarazić się od Ciebie. 

„Ból oskrzeli” bez kaszlu – o czym może świadczyć?

Niektórzy skarżą się na dyskomfort w klatce piersiowej, który występuje bez objawów charakterystycznych dla infekcji wirusowej lub bakteryjnej. „Ból oskrzeli” bez kaszlu może świadczyć m.in. o przewlekłym zapaleniu oskrzeli. Od zwykłego zapalenia oskrzeli różni się ono tym, że trwa znacznie dłużej, przez co staje się naprawdę uciążliwe. Osoba dotknięta tym schorzeniem doświadcza okresowego zaostrzenia objawów oraz dodatkowych infekcji układu oddechowego, który już wcześniej był dotknięty zmianami zapalnymi. Jako główną przyczynę przewlekłego zapalenia oskrzeli podaje się palenie tytoniu. Toksyczny dym papierosowy podrażnia drogi oddechowe i skutkuje zwiększoną produkcją śluzu. Pamiętaj, że dotyczy to również biernych palaczy, czyli ludzi znajdujących się w pobliżu osoby palącej. 

„Ból oskrzeli” bez innych objawów może towarzyszyć pracownikom, którzy na co dzień mają kontakt z substancjami chemicznymi lub kurzem. Jeśli środowisko pracy jest szkodliwe, pracodawca powinien zadbać o odpowiednie środki ochronne. Długotrwałe i nawracające trudności w oddychaniu, niemające związku z infekcją, to niepokojący objaw. Warto więc udać się do lekarza, aby rozpoznać prawdziwą przyczynę problemu. 

„Ból oskrzeli” a astma

Ból w okolicach mostka może towarzyszyć astmie. Astma oskrzelowa to choroba zapalna o charakterze przewlekłym. Nie da się jej całkowicie wyleczyć, a osoby dotknięte tym schorzeniem muszą przez całe życie posiłkować się wziewnymi glikokortykosteroidami. W przebiegu astmy dochodzi do niekontrolowanych skurczów oskrzeli o zróżnicowanej częstotliwości oraz do gromadzenia się w nich nadmiernej ilości śluzu. Dane Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wskazują, że z tym problemem zmaga się nawet 18% światowej populacji. Osłabia on wydolność dróg oddechowych – a w konsekwencji całego organizmu – i znacznie utrudnia (w skrajnych przypadkach całkowicie uniemożliwia) uprawianie wymagających dyscyplin sportu, takich jak kolarstwo czy szybkie bieganie.

Jak wyleczyć „ból oskrzeli”?

Aby wyleczyć „ból oskrzeli”, w pierwszej kolejności poszukaj głównej przyczyny dyskomfortu. Jeśli podejrzewasz, że stoi za nim infekcja, udaj się do lekarza rodzinnego lub internisty. Gdy zachodzi podejrzenie, że choroba ma podłoże bakteryjne, zgłoś się na badanie oskrzeli. Pozwoli ono potwierdzić przypuszczenie lekarza, określić rodzaj drobnoustroju oraz dobrać odpowiedni antybiotyk. W przypadku pojawienia się innych niepokojących objawów skonsultuj się z pulmonologiem, czyli ze specjalistą chorób płuc.

Autor: Marta Drzazga

Bibliografia

1. P. Gajewski. Interna Szczeklika 2020/21. Mały podręcznik, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
2. T. Hausen, Choroby układu oddechowego w praktyce lekarza rodzinnego, Wydawnictwo Edra Urban&Partner, Wrocław 2020.
3. J. Lehnen, Choroby dróg oddechowych, Wydawnictwo Medpharm, Wrocław 2016.
4. T. Targowski (red.), Wybrane choroby dróg oddechowych u dorosłych, Wydawnictwo Termedia, Warszawa 2015.

---