Spis treści:
Wątroba to jeden z najbardziej złożonych i istotnych narządów w ludzkim ciele, odpowiedzialny m.in. za metabolizm, detoksykację, produkcję żółci i magazynowanie substancji odżywczych. Jest narażona na liczne choroby, jednak nie może być źródłem bólu, ponieważ nie ma unerwienia. Dolegliwości określane jako „ból wątroby” w rzeczywistości opisują objawy związane z chorobami lub zaburzeniami w obrębie tego narządu. Sprawdź, co może oznaczać ból w okolicy wątroby, jakie są jego możliwe przyczyny oraz jakie badania należy wykonać, aby ustalić właściwą diagnozę.
Wątroba: funkcje w organizmie
Wątroba składa się z dwóch płatów (prawego i lewego), które dzielą się na mniejsze segmenty zwane zrazami. Sam narząd nie jest unerwiony. Unerwienie ma natomiast torebka łącznotkankowa, która otacza wątrobę. Może być źródłem dolegliwości bólowych w przypadku jej rozciągania lub podrażnienia. Gdzie boli wątroba? Narząd ten położony jest w prawym górnym kwadrancie jamy brzusznej, tuż pod przeponą. To w tym miejscu przede wszystkim chory odczuwa ból w przypadku chorób wątroby.
Wątroba pełni kluczową funkcję w organizmie, uczestnicząc w wielu procesach metabolicznych. Do jej głównych funkcji należy:
- metabolizm substancji odżywczych i toksycznych;
- wytwarzanie i wydzielanie żółci;
- regulacja poziomu glukozy we krwi;
- synteza białek osocza;
- magazynowanie witamin i minerałów;
- udział w procesach krzepnięcia krwi.
Zaburzenia w obrębie którejkolwiek z tych funkcji mogą prowadzić do rozwoju chorób wątroby i wystąpienia dolegliwości bólowych.
Ból wątroby: przyczyny
Ból w okolicy wątroby może mieć różnorodne podłoże, można jednak wskazać kilka najczęstszych przyczyn tej dolegliwości.
Choroby miąższu wątroby
- Wirusowe zapalenie wątroby (typu A, B, C, D, E)
- Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby
- Alkoholowa choroba wątroby
- Autoimmunologiczne zapalenie wątroby
- Guzy wątroby (w tym rak wątrobowokomórkowy)
- Polekowe uszkodzenie wątroby
Choroby naczyń wątrobowych
- Zakrzepica żyły wrotnej
- Zakrzepica żył wątrobowych
Choroby dróg żółciowych
- Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych
- Nowotwory dróg żółciowych
Inne przyczyny
- Niewydolność serca
- Ciąża
- Stres
Należy podkreślić, że w wielu przypadkach choroby wątroby mogą przez długi czas przebiegać bezobjawowo, a ból pojawia się dopiero w zaawansowanym stadium schorzenia.
Ból wątroby po alkoholu
Nadmierne spożywanie alkoholu jest jednym z głównych czynników ryzyka uszkodzenia tego narządu. Ból wątroby po spożyciu alkoholu może być efektem przeciążenia tego organu w wyniku jego funkcji detoksykacyjnej. Wątroba jest odpowiedzialna za przetwarzanie i neutralizowanie toksyn, w tym alkoholu. Nadmierne spożycie trunków może prowadzić do jej uszkodzenia i wywoływać ból. Do potencjalnych przyczyn bólu wątroby po spożyciu alkoholu zalicza się:
- Stłuszczenie wątroby – nadmierne spożywanie alkoholu może prowadzić do odkładania się tłuszczu w wątrobie, co z kolei wywołuje stan zapalny i ból.
- Zapalenie wątroby – przewlekłe spożycie alkoholu może powodować alkoholowe zapalenie wątroby, co jest stanem zapalnym i może objawiać się bólem, zmęczeniem i żółtaczką.
- Marskość wątroby – długotrwałe nadużywanie alkoholu może prowadzić do marskości wątroby, czyli poważnego uszkodzenia tkanki wątroby. Marskość często powoduje ból, a także inne poważne komplikacje zdrowotne.
- Ostre uszkodzenie wątroby – w skrajnych przypadkach jednorazowe spożycie dużej ilości alkoholu może prowadzić do ostrego uszkodzenia wątroby, co objawia się silnym bólem w okolicach tego organu.
Ból wątroby po posiłku
Ból w okolicy wątroby może również wystąpić po spożyciu obfitych, tłustych lub ciężkostrawnych posiłków. Wynika to z faktu, że organ musi wówczas intensywnie pracować, aby zapewnić prawidłowe trawienie i metabolizm tych składników. Rozciągnięcie torebki wątrobowej może być źródłem dyskomfortu lub bólu. W takich przypadkach zaleca się spożywanie lekkostrawnych, niskotłuszczowych posiłków oraz unikanie alkoholu.
Ból w okolicach wątroby po posiłku może pojawić się również w przebiegu takich schorzeń jak:
- stłuszczenie wątroby – jest często związane z otyłością, cukrzycą, nadmiernym spożywaniem alkoholu lub niezdrową dietą;
- zapalenia pęcherzyka żółciowego – często towarzyszą temu nudności, wymioty i gorączka;
- kamienie żółciowe – mogą blokować przewody żółciowe, co prowadzi do nagromadzenia żółci i bólu po jedzeniu, zwłaszcza po tłustych posiłkach;
- zapalenie wątroby;
- niestrawność – może objawiać się bólem w okolicach wątroby po jedzeniu. Często jest to związane z nadmiernym spożyciem jedzenia, tłustymi lub pikantnymi potrawami, stresem bądź innymi problemami trawiennymi;
- zespół jelita drażliwego (IBS) – może powodować ból brzucha, który mylnie jest postrzegany jako ból wątroby. Objawy IBS często nasilają się po posiłkach, zwłaszcza jeśli są to duże lub ciężkostrawne dania.
Ból wątroby: objawy
Typowe objawy bólu wątroby obejmują:
- ból lub ucisk w prawym podżebrzu, nasilający się przy dotyku lub głębokim wdechu;
- kłucie, ściskanie lub rozrywający ból w prawej części brzucha;
- ból promieniujący do pleców;
- uczucie ciężkości lub dyskomfortu w jamie brzusznej.
Ponadto w przebiegu chorób wątroby mogą występować inne objawy, takie jak:
- żółtaczka (zażółcenie skóry i białkówek oczu);
- świąd skóry;
- zmęczenie, osłabienie;
- utrata apetytu, nudności, wymioty;
- wodobrzusze;
- zaburzenia miesiączkowania u kobiet.
Należy podkreślić, że nasilenie i charakter dolegliwości bólowych zależy od stopnia zaawansowania choroby wątroby.
Badania diagnostyczne przy bólu wątroby
Jeśli odczuwasz ból w okolicach wątroby, istnieje kilka badań diagnostycznych, które lekarz może zlecić, aby określić przyczynę problemu. Zastosowanie mają:
- Badania krwi:
- morfologia krwi;
- testy funkcji wątroby – obejmuje pomiar poziomów enzymów wątrobowych, takich jak ALT (aminotransferaza alaninowa) i AST (aminotransferaza asparaginianowa). Podwyższone poziomy mogą wskazywać na uszkodzenie lub stan zapalny wątroby;
- bilirubina – zwiększone stężenie może sugerować problemy z wątrobą lub drogami żółciowymi;
- albumina i białka osocza – zmniejszone stężenie może wskazywać na zaburzenia funkcji wątroby;
- lipidogram – badanie poziomu cholesterolu i trójglicerydów, które mogą być podwyższone przy stłuszczeniu wątroby;
- glikemia na czczo i HbA1c – badania w kierunku cukrzycy, która może współistnieć ze stłuszczeniem wątroby;
- badanie krzepnięcia (INR, APTT).
Poznaj e-Pakiet wątrobowy!
- Badania obrazowe:
- ultrasonografia jamy brzusznej – podstawowe i nieinwazyjne badanie, które pozwala na ocenę wielkości, kształtu i struktury wątroby oraz obecności ewentualnych zmian patologicznych, takich jak guzy, torbiele czy kamienie żółciowe;
- tomografia komputerowa (TK) – dostarcza bardziej szczegółowych obrazów wątroby i okolicznych struktur. Może być użyteczna w ocenie guzów, marskości wątroby, czy innych zmian strukturalnych;
- rezonans magnetyczny (MRI) – bardziej szczegółowe niż TK, może być używany do oceny nacieków tłuszczowych, guzów oraz dróg żółciowych;
- elastografia wątroby (FibroScan) – to badanie ultrasonograficzne oceniające sztywność wątroby, co pomaga w diagnostyce włóknienia i marskości.
- Badania na obecność wirusów i chorób autoimmunologicznych:
- badania na obecność wirusów wywołujących zapalenie wątroby, takie jak HBV (wirus zapalenia wątroby typu B) i HCV (wirus zapalenia wątroby typu C);
- testy na choroby autoimmunologiczne – badania na obecność przeciwciał (np. ANA, AMA), które mogą wskazywać na autoimmunologiczne zapalenie wątroby.
- Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ERCP) – to badanie diagnostyczne i lecznicze, które pozwala na ocenę dróg żółciowych i trzustki. Może być użyteczne w diagnostyce kamieni żółciowych, guzów lub zwężeń przewodów żółciowych.
- W niektórych przypadkach, gdy wyniki badań obrazowych nie są wystarczające, konieczne bywa wykonanie biopsji wątroby. Polega na pobraniu małej próbki tkanki wątroby za pomocą cienkiej igły wprowadzanej przez skórę. Wycinki przeznaczone są do badania histopatologicznego. Biopsja pozwala na ocenę stopnia zapalenia, stłuszczenia, włóknienia lub obecności nowotworu.
Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Bibliografia
- A. Dąbrowski, Gastroenterologia, t. 1, Medical Tribune Polska, Warszawa 2010.
- J. Gras-Ozimek, U. Kozińska, Pain treatment in patients with cirrhosis, „Journal of Education, Health and Sport” 2022, t. 12, nr 7, s. 978–988.
- M. Hartleb, Interpretacja badań laboratoryjnych w chorobach wątroby, Wydawnictwo Continuo, Wrocław 2019.
- M. M. Palka, Choroby wątroby i dróg żółciowych w gabinecie lekarza POZ, „Lekarz POZ” 2017, nr 1, s. 13–16.
- A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2005.
- A. Szczekilk, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.