Spis treści:
Bóle krzyżowe w ciąży to powszechny problem dotykający większość kobiet. Dolegliwości powstają w następstwie rozwijającego się płodu i fizjologicznych zmian zachodzących w kobiecym organizmie. Jest jednak grupa czynników, które sprawiają, że spora liczba kobiet wyjątkowo dotkliwie odczuwa bóle krzyżowe, zarówno w okresie ciąży, jak i po porodzie. U niektórych przyszłych mam może dojść do rozstępu mięśni prostych brzucha. Bóle krzyżowe w ciąży, bez względu na przyczynę, wymagają leczenia.
Bóle krzyżowe a ciąża
Bóle krzyżowe w ciąży to jedna z konsekwencji zmian zachodzących w organizmie kobiety. Dolegliwości powstają na skutek przyrostu masy ciała w obrębie tułowia, powiększającej się macicy i przesunięcia środka ciężkości ciała ku przodowi. Wśród kluczowych czynników sprzyjających bólom kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym wymienia się również: otyłość, nadwagę, słabość mięśni w obrębie miednicy i kręgosłupa, która wynika z braku aktywności fizycznej.
Pojawieniu się bólu krzyżowego w ciąży sprzyjają także przebyte zabiegi chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej lub miednicy mniejszej, takie jak m.in.: cesarskie cięcie, usunięcie przepukliny pępkowej, laparoskopia, wycięcie guza jajnika, usunięcie pęcherzyka żółciowego, appendektomia.
Zarówno bóle krzyżowe na początku ciąży, jak i bóle krzyżowe pod koniec ciąży mogą być skutkiem innych patologicznych czynników, jak np. dyskopatii, dysfunkcji mięśniowo-powięziowych, złamania kości miednicy, zaburzenia w obrębie stawów krzyżowo-biodrowych. Bóle krzyżowe w ciąży, wynikające z czynników patologicznych, występują wraz z innymi dolegliwościami bólowymi, znacznie ograniczając aktywność ruchową ciężarnej.
Jak rozpoznać bóle krzyżowe w ciąży?
Bóle krzyżowe w ciąży mają różny przebieg i intensywność. Nasilenie dolegliwości jest indywidualne dla każdej kobiety i w dużej mierze zależy od czynników wywołujących bolesność. Dolegliwość może mieć charakter stopniowo nasilający się, a także napadowy, uniemożliwiający zmianę pozycji. Niektóre ciężarne ból zastaje w nocy. Dolegliwość może przebiegać ze skurczami macicy. Szczególnie charakterystyczne są bóle krzyżowe w 9. miesiącu ciąży. Mają one charakter rozpierający, a dolegliwość obejmuje część lędźwiowo-krzyżową kręgosłupa i kości miednicy. Ten ból jest spowodowany etapem przygotowywania układu kostno-chrzęstnego macicy do porodu. Rozciąganie więzadeł ma umożliwić dziecku przejście przez kanał rodny matki.
Bóle krzyżowe w ciąży – co je powoduje?
Głównym powodem bólu krzyżowego jest słabość mięśni, które poddawane zachodzącym podczas ciąży zmianom nie spełniają swojego podstawowego zadania i ulegają przeciążeniu, zwiotczeniu i uszkodzeniu. Mięśnie brzucha ciężarnej muszą znieść regularny przyrost masy tułowia, który w II i III trymestrze wynosi do 0,29 kg na tydzień. [1] Powiększeniu nie ulega jedynie płód, ale też macica, łożysko i ilość płynu owodniowego. Wpływ na stan mięśni ma także układ hormonalny.
Co na bóle krzyżowe w ciąży?
Bóle krzyżowe w ciąży, chociaż są zjawiskiem bardzo często diagnozowanym, mogą w ogóle nie wystąpić, a ciąża przebiegać bezboleśnie. W przypadku pojawienia się dolegliwości warto zasięgnąć porady specjalisty i wdrożyć fizjoterapię. Wśród efektywnych rozwiązań łagodzenia bólu krzyżowego stosuje się m.in.: terapię manualną, kinesiology taping, ćwiczenia rozciągające i wzmacniające. Aktywność fizyczna ciężarnej jest kluczowym warunkiem skutecznej walki z bólem. Regularnie uprawiana łagodzi dolegliwości, ułatwia kobiecie donoszenie ciąży, a także przyspiesza powrót do codziennej aktywności po porodzie. Tym bardziej o ćwiczeniach powinny pomyśleć kobiety planujące ciążę lub będące w I trymestrze. Trening powinien skupiać się na przygotowaniu organizmu na nadchodzące w ciele zmiany i poród. Bardzo ważne jest więc zwiększenie ruchomości stawów biodrowych, poprawa elastyczności mięśni krocza, rozciągnięcie mięśni dna miednicy, wzmocnienie mięśni brzucha i pleców. Do sportów zalecanych dla kobiet w ciąży zaliczamy aqua fitness, pływanie, pilates, jogę, jazdę na rowerze stacjonarnym, a nawet ćwiczenia z niewielkim obciążeniem.
Bóle krzyżowe po porodzie
Bóle krzyżowe po porodzie to dolegliwość dopuszczalna i całkowicie normalna. Należy pamiętać, że w okresie ciąży i porodu doszło do rozluźnienia więzadeł i zrotowania miednicy. Oprócz bólu może pojawić się również problem nietrzymania moczu. Dodatkowo bolesność nasilają zmiany hormonalne, a w szczególności relaksyna i estrogen, które zmniejszają stabilność kręgosłupa, stawów krzyżowo-biodrowych i więzadeł. Stan ten u zdrowej kobiety jest przejściowy. Średni czas regeneracji organizmu po porodzie naturalnym trwa około 6 tygodni. Natomiast po cesarskim cięciu powrót do zdrowia i sił może trwać nieco dłużej. Należy pamiętać, że poporodowa regeneracja jest sprawą bardzo indywidualną i zależy od wielu czynników, m.in.: wieku kobiety, ogólnego stanu zdrowia, sprawności fizycznej, wagi i tego, czy w czasie ciąży podejmowała jakiekolwiek aktywności fizyczne.
Natomiast niepokojące są nasilające się i przeciągające przez wiele tygodni bóle całego ciała, które uniemożliwiają kobiecie powrót do normalnego funkcjonowania. Dodatkowo objawy w postaci braku energii, apatii i braku apetytu są wskazaniem do wykonania badań kontrolnych. Dolegliwości mogą oznaczać silne osłabienie organizmu wynikające z niedoborów witaminowych, powikłań cukrzycy ciążowej czy zaburzenia pracy wątroby.
Rozstęp mięśni prostych brzucha
Rozstęp mięśni prostych brzucha (RMPB – diastasis musculorum rectorum) jest rozejściem się mięśni prostych brzucha na boki. Do patologii dochodzi w obrębie kresy białej, która stanowi włókniste spoiwo mięśni. W wyniku działania określonych czynników pasmo ulega zwiotczeniu, a następnie poszerzeniu i rozejściu się.
Wśród głównych przyczyn tego stanu wymienia się:
- zwiększenie poziomu hormonów, które prowadzą do nadmiernego zmiękczenia tkanki łącznej;
- duży rozmiar płodu;
- dużą ilość wód płodowych;
- ciążę mnogą;
- kolejną ciążę;
- nadmierną pracę mięśni brzucha w III trymestrze;
- otyłość;
- brak aktywności fizycznej przed ciążą i zbyt słabe mięśnie brzucha.
Rozstęp mięśni prostych brzucha sam w sobie nie daje żadnych dolegliwości, ale powoduje ucisk trzewi na okolicę lędźwiową kręgosłupa i nieprawidłowe ustawienie miednicy. W konsekwencji ciężarna zaczyna odczuwać przewlekłe bóle krzyża. Jedynym skutecznym leczeniem rozstępu mięśni prostych brzucha jest zabieg operacyjny. Może on jednak zostać przeprowadzony dopiero po zakończeniu ciąży i połogu, dlatego na czas jej trwania bardzo ważna jest fizjoterapia ciężarnej. Kluczowe jest ograniczenie czynności angażujących mięśnie brzucha, takich jak np. zginanie tułowia czy podnoszenie cięższych przedmiotów. Nawet sposób wstawania ciężarnej z łóżka powinien zostać zmodyfikowany.
Rehabilitacja rozstępu mięśni prostych brzucha musi przebiegać pod okiem rehabilitanta. Ćwiczenia powinny być dobrane indywidualnie do stopnia zaawansowania patologii i ogólnego stanu zdrowia kobiety. Jednocześnie bardzo ważne jest, by nie unikać ruchu. Z obawy przed jakąkolwiek aktywnością możemy doprowadzić do jeszcze poważniejszego osłabienia mięśni. Odpowiednio zastosowana terapia daje bardzo dobre efekty, odczuwalne nawet kilka tygodni od rozpoczęcia rehabilitacji. Ćwiczenia nie tylko wzmocnią mięśnie na resztę ciąży, lecz także przygotują kobietę na operację, skracając czas rekonwalescencji.
Autor: Emilia Kruszewska
Bibliografia:
- A. Miksza i in., Dolegliwości bólowe okolicy lędźwiowo-krzyżowej u kobiet w ciąży, „Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu” 2017, 1(50), s. 115–123.
- A. Opala-Berdzik, S. Dąbrowski, Postępowanie fizjoterapeutyczne w przypadku rozstępu mięśni prostych brzucha u kobiet w ciąży i po porodzie, „Fizjoterapia ” 2009, 17(4), s. 67–70.
- M. Fraś i in., Styl życia kobiet w ciąży, „Hygeia Public Health, 2012, 47(4), s. 412–417.
