Celiakia? Choroba Leśniowskiego-Crohna? A może po prostu nietolerancja histaminy?

Histamina to substancja chemiczna odgrywająca ważną rolę w licznych procesach fizjologicznych organizmu człowieka. Jednak w pewnych przypadkach nadmiar histaminy lub zaburzenia w jej metabolizmie mogą prowadzić do szeregu niepożądanych objawów. Zjawisko to określane jest mianem nietolerancji histaminy (NH) i stanowi coraz częstsze wyzwanie diagnostyczne oraz terapeutyczne dla specjalistów z różnych dziedzin medycyny. Poznaj przyczyny, objawy i konsekwencje nietolerancji histaminy oraz znaczenie właściwej diagnozy i kompleksowego podejścia do leczenia tej coraz powszechniejszej dolegliwości.

Czym jest histamina i jaką pełni funkcję w organizmie?

Histamina jest aminą biogenną, która odgrywa istotną rolę w wielu procesach fizjologicznych organizmu człowieka. Jej działanie obejmuje m.in. udział w reakcjach zapalnych, rozszerzanie naczyń krwionośnych, stymulację wydzielania kwasu solnego w żołądku, a także wpływ na funkcje układu nerwowego, oddechowego i sercowo-naczyniowego.

Histamina jest syntetyzowana i magazynowana przede wszystkim w komórkach tucznych oraz bazofilach, a jej poziom jest ściśle regulowany przez enzymy takie jak oksydaza diaminowa (DAO) oraz N-metylotransferaza histaminowa (HNMT).

Czym jest nietolerancja histaminy i co ją powoduje?

Nietolerancja histaminy jest stanem, w którym dochodzi do braku równowagi pomiędzy ilością histaminy dostarczanej do organizmu a zdolnością do jej metabolizowania i usuwania. Może to być spowodowane zarówno nadmierną produkcją histaminy, jak i nieprawidłową aktywnością enzymów odpowiedzialnych za jej degradację. Do najczęstszych przyczyn nietolerancji histaminy należą:

• Dysfunkcja enzymatyczna – ważną funkcję pełnią tutaj dwa główne enzymy biorące udział w metabolizmie histaminy: DAO i HNMT. Ich obniżona aktywność lub niedobór, wynikające m.in. z polimorfizmów genetycznych, może prowadzić do gromadzenia się histaminy w organizmie.
• Leki i substancje – niektóre środki farmakologiczne, takie jak antybiotyki, leki przeciwdepresyjne czy niesteroidowe leki przeciwzapalne, mogą stymulować uwalnianie histaminy lub zaburzać jej prawidłowy metabolizm przez DAO i HNMT.
• Zaburzenia mikrobioty jelitowej – nadmierny rozwój określonych bakterii w jelitach, np. Lactobacillus, może skutkować zwiększoną produkcją histaminy, a jednocześnie negatywnie wpływać na aktywność DAO.
• Dieta – wiele produktów spożywczych, szczególnie fermentowanych, zawiera wysokie stężenia histaminy lub substancji pobudzających jej uwalnianie, np. alkohol, owoce cytrusowe, pomidory.

Jakie są objawy nietolerancji histaminy?

Nadmiar histaminy w organizmie może skutkować szeregiem symptomów, dotyczących różnych układów i narządów. Charakterystyczne są objawy skórne takie jak zaczerwienienie, świąd, pokrzywka, rumień, obrzęki, trądzik i wypryski. Mogą również wystąpić dolegliwości ze strony układu oddechowego. Typowe są: wodnisty katar, przekrwienie błony śluzowej nosa, a nawet duszność, świszczący kaszel i objawy astmy.

Ponadto często nietolerancji histaminy towarzyszą dolegliwości pokarmowe, w tym: bóle brzucha, wzdęcia, biegunka, nudności, wymioty, refluks żołądkowo-przełykowy.

Mniej typowe objawy to:

• bóle i zawroty głowy, migreny;
• zaburzenia snu, senność, trudności z koncentracją;

• palpitacje, arytmie, nadciśnienie tętnicze;
• niedociśnienie, wstrząs;
• bolesne miesiączkowanie;
• obrzęki naczynioruchowe.

Warto podkreślić, że objawy nietolerancji histaminy mogą niekiedy przypominać objawy alergii IgE-zależnej, co utrudnia prawidłową diagnozę.

Diagnostyka nietolerancji histaminy

Rozpoznanie nietolerancji histaminy wymaga przede wszystkim przeprowadzenia wywiadu i obserwacji objawów. Istotne jest prowadzenie dzienniczka pokarmowego przez pacjenta w celu identyfikacji związku pomiędzy spożywanymi produktami a nasileniem objawów.

Pomocne w diagnostyce mogą być m.in.: oznaczenie stężenia histaminy w surowicy, aktywności enzymu DAO, a także ocena poziomu witamin B6, C oraz miedzi – kofaktorów enzymu DAO.

Ważny element diagnostyki nietolerancji histaminy stanowi też zastosowanie diety niskohistaminowej, a następnie obserwacja, czy objawy ustępują.

Konieczne jest ponadto wykluczenie innych schorzeń, takich jak alergie IgE-zależne, celiakia oraz choroba Leśniowskiego-Crohna, które mogą dawać podobne objawy.

Konsekwencje nietolerancji histaminy

Nierozpoznana i nieleczona nietolerancja histaminy może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Jedną z nich są przewlekle stany zapalne. Długotrwałe narażenie na nadmiar histaminy sprzyja utrzymywaniu się stanu zapalnego, co może skutkować uszkodzeniem tkanek i narządów.

Czasami dochodzi też do zaburzenia funkcjonowania układów. Nadmiar histaminy może bowiem negatywnie oddziaływać na układ pokarmowy, oddechowy, nerwowy, a także sercowo-naczyniowy.

Uciążliwe objawy, takie jak bóle głowy, problemy skórne czy zaburzenia żołądkowo-jelitowe, mogą znacząco obniżać komfort i jakość życia pacjentów. Sama choroba sprzyja rozwojowi innych schorzeń, np. zespołu jelita nadwrażliwego, niealkoholowego stłuszczenia wątroby czy zaburzeń psychicznych.

Leczenie nietolerancji histaminy

Podstawowym elementem terapii nietolerancji histaminy jest zastosowanie diety niskohistaminowej, eliminującej produkty bogate w tę substancję lub stymulujące jej uwalnianie. Co więcej, w zależności od indywidualnej sytuacji klinicznej, mogą być stosowane takie rozwiązania jak:

• suplementacja enzymem DAO – uzupełnienie niedoboru DAO, kluczowego enzymu rozkładającego histaminę, może stanowić skuteczne wsparcie leczenia;
• leki przeciwhistaminowe – w ostrych, ciężkich przypadkach lub gdy dieta eliminacyjna okazuje się niewystarczająca, mogą być stosowane leki blokujące receptory histaminowe;
• probiotykoterapia – odpowiednio dobrane preparaty probiotyczne mogą pomóc w przywróceniu prawidłowej równowagi mikrobioty jelitowej i ograniczeniu produkcji histaminy;
• suplementacja kofaktorów DAO – uzupełnienie witamin B6, C oraz składników mineralnych, takich jak miedź, może wspierać aktywność enzymu DAO.

Znaczenie wczesnej diagnozy i kompleksowego podejścia

Nietolerancja histaminy jest wciąż stosunkowo mało rozpoznawanym schorzeniem, a jej objawy często są mylone z innymi dolegliwościami. Dlatego tak ważne jest zwiększanie świadomości wśród specjalistów i pacjentów na temat tej jednostki chorobowej.

Wczesna, prawidłowa diagnoza nietolerancji histaminy oraz wdrożenie kompleksowego, zindywidualizowanego planu terapeutycznego mogą przynieść wymierne korzyści dla zdrowia i jakości życia pacjentów. Pozwala to uniknąć powikłań, a także zapobiega niepotrzebnemu leczeniu objawowemu, które nie rozwiązuje problemu u jego źródła.

Bibliografia

1. M. Bartuzi, N. Ukleja-Sokołowska, Nietolerancja histaminy a dieta współczesnego człowieka, „Alergia Astma Immunologia” 2021, nr 26 (4), s. 82–88.
2. K. Piwowarek, J. Kruszewski, Zespoły nietolerancji amin biogennych. Część I. Histamina i nietolerancja histaminy, „Lekarz Wojskowy” 2017, nr 95 (3), s. 306–316.
3.  J. Chimowicz, A. Staszewska i in., Nietolerancja histaminy – praktyczny przewodnik dla lekarza pediatry, „Standardy Medyczne/Pediatria” 2022, t. 19, s. 642–646.
4. K. Buczyłko, A. Bartnicka i in., Wytyczne diagnostyki i postępowania w nietolerancji histaminy, „Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology” 2023, vol. 10, nr 3, s. 141–151.

Oceń artykuł