Choroba Gravesa-Basedowa – przyczyny powstania i objawy

Choroba Gravesa-Basedowa to jedna z przyczyn nadczynności tarczycy. Nie poznano dokładnie podłoża jej powstania. Ma złożony obraz kliniczny. Towarzyszyć jej mogą m.in.: spadek masy ciała, wytrzeszcz oczu, wole tarczycowe, wzmożony apetyt.

Choroba Gravesa-Basedowa to schorzenie wywołane wytwarzaniem przeciwciał skierowanych przeciwko strukturom tarczycy. Należy do częściej rozpoznawanych chorób gruczołu tarczycowego. Daje wiele charakterystycznych objawów. Sprawdź, po czym można rozpoznać chorobę Gravesa-Basedowa.

Co to jest choroba Gravesa-Basedowa? Przyczyny powstania

Choroba Gravesa-Basedowa to choroba autoimmunologiczna o cechach nadczynności tarczycy. Choroba autoimmunologiczna oznacza, że organizm atakuje swoje własne komórki, postrzegając je błędnie za szkodliwe/niebezpieczne. Z kolei o nadczynności tarczycy mówi się, gdy gruczoł tarczowy wydziela w nadmiernej ilości hormony tarczycowe. Przy podejrzeniu jakichkolwiek zaburzeń w pracy tarczycy zaleca się wykonanie odpowiednich badań, jak rozszerzony pakiet tarczycowy. 

Choroba Gravesa-Basedowa po raz pierwszy opisana została przez Roberta Gravesa w 1832 roku, a 8 lat później niezależnie od niego jej opisu dokonał Karl Adolph von Basedow. To właśnie nazwiskom tych dwóch badaczy schorzenie zawdzięcza swoją nazwę. W chorobie Gravesa-Basedowa obserwuje się wzmożone wydzielanie hormonów tarczycy oraz powiększenie i nadmierne unaczynienie gruczołu tarczycowego. 

Jak dotąd nie określono dokładnie przyczyn powstania choroby Gravesa-Basedowa. Z uwagi na to, że średnio dziesięć razy częściej rozwija się ona wśród kobiet, w jej powstawaniu podejrzewa się rolę żeńskich hormonów płciowych – estrogenów. Spotkać się można również z poglądem, że na ujawnienie się choroby Gravesa-Basedowa wpływa narażenie na silny stres i dym papierosowy. Niekiedy schorzenie to współwystępuje z innymi zaburzeniami autoimmunologicznymi, w tym m.in. z cukrzycą, bielactwem, reumatoidalnym zapaleniem stawów.

Choroba Gravesa-Basedowa – objawy tarczycowe

W przebiegu choroby Gravesa-Basedowa obserwuje się typowe objawy nadczynności tarczycy. W wyniku wzmożonego wydzielania hormonów tarczycowych dochodzi do nasilenia metabolizmu. Konsekwencją tego jest spadek masy ciała mimo wzmożonego apetytu. Omawianym zaburzeniom hormonalnym towarzyszy przyspieszona praca jelit. Choroba powoduje spadek tolerancji na wysokie temperatury. U chorych obserwuje się ogólne osłabienie, szybkie męczenie się i związaną z tym niechęć do podejmowania wysiłków psychicznych czy fizycznych. 

Nadczynność tarczycy w chorobie Gravesa-Basedowa może objawiać się nadmierną produkcją potu. Zmianie ulega wygląd skóry – staje się wilgotna, gładka, ocieplona, zaczerwieniona. Gruczoły łojowe pracują intensywniej, co może doprowadzić do łojotokowego zapalenia skóry. W wyniku choroby dochodzi do wzmożonego wypadania włosów i zmian w wyglądzie płytki paznokciowej – staje się ona pomarszczona, podatna na złamania, ma nierówną powierzchnię.

W chorobie Gravesa-Basedowa obserwuje się zwiększoną nerwowość i drżenie rąk. Mogą rozwinąć się zaburzenia pracy serca – w przebiegu choroby występuje niekiedy kołatanie i przyspieszenie pracy serca. Typowym objawem jest również zwiększenie różnicy między ciśnieniem skurczowym a rozkurczowym. Nadczynność tarczycy powoduje zaburzenia snu. Chorzy mogą cierpieć na bezsenność, mieć trudności w zasypianiu czy koszmary nocne. Nadczynność tarczycy zaburza również cykle miesiączkowe.

Wole tarczycowe i obrzęki w chorobie Gravesa-Basedowa

W ciężkich przypadkach choroby Gravesa-Basedowa tarczyca ulega powiększeniu. Rozwija się tzw. wole tarczycowe. Gruczoł tarczowy zazwyczaj rośnie równomiernie. Wole powoduje niekiedy znaczne zgrubienie szyi, co stanowi spory defekt kosmetyczny. Może skutkować zwężeniem przełyku, a tym samym zaburzeniami połykania. W jego wyniku dochodzi też do zmiany barwy głosu (chrypki) i problemów z oddychaniem (duszności). Tarczyca często wraca do prawidłowych rozmiarów wraz z podjęciem leczenia.

Zdecydowanie rzadszym objawem choroby Gravesa-Basedowa niż wole tarczycowe jest obrzęk przedgoleniowy. Szacuje się bowiem, że dolegliwość ta dotyczy około 2% chorych. Najogólniej przedstawić ją można jako powstanie obrzęku w przedniej powierzchni piszczeli w wyniku gromadzenia się w skórze substancji śluzowatych. Swoistym objawem choroby Gravesa-Basedowa jest akropachia tarczycowa. Określa się w ten sposób obrzęk palców rąk, rzadziej palców u stóp, któremu towarzyszy zgrubienie kości. Za jego powstanie prawdopodobnie odpowiada reakcja immunologiczna. To jednak rzadko występujący przejaw choroby Gravesa-Basedowa. Szacuje się, że dotyczy 0,01% przypadków.

Oczne objawy choroby Gravesa-Basedowa

Znanym objawem choroby Gravesa-Basedowa jest naciekowy wytrzeszcz oczu. Stan ten określa się oftalmopatią i może rozwinąć się on nawet w trakcie prowadzonego leczenia, które powoduje złagodzenie innych dolegliwości. Za powstanie wytrzeszczu oczu odpowiada gromadzenie się substancji śluzowatych i nacieków komórkowych w okolicy i w obrębie gałki ocznej. Oftalmopatii towarzyszyć mogą m.in.:

• obrzęk mięska łzowego, spojówek czy powiek, 
• ból lub ucisk gałek ocznych, 
• zaczerwienienie powiek, 
• ból przy spojrzeniu w różnych kierunkach, 
• przekrwienie spojówek, 
• nadmierne rozszerzenie szpary ocznej (tzw. objaw Dalrymple’a), 
• zmniejszenie ruchomości gałek ocznych,
• rzadkie mruganie powiekami (tzw. objaw Stellwaga), 
• szybsze poruszanie się gałki ocznej od powieki (tzw. objaw Graefego),
• wzmożona pigmentacja powiek (tzw. objaw Jellinka),
• zaburzona koordynacja ruchu powieki górnej i gałki ocznej (tzw. objaw Kochera),
• drżenie zamkniętych powiek (tzw. objaw Rosenbacha),
• opadanie powieki skokowo, bo nie nadąża ona za gałką oczną (tzw. objaw Popowa).

Wytrzeszsz oczu może zaburzać widzenie – powodować owrzodzenie rogówki, światłowstręt, podwójne widzenie, a w ciężkich przypadkach jaskrę czy uszkodzenie wzroku.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. P. Gajewski, Interna Szczeklika – mały podręcznik 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.
2. M.H. Niżankowska, Okulistyka. Podstawy kliniczne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
3. E. Sewerynek, Rozpoznanie i leczenie objawów ocznych w przebiegu chorób tarczycy o podłożu autoimmunologicznym, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2007, t. 1, nr 2, s. 143–151.

Oceń artykuł