Choroby gardła i ich diagnostyka

Infekcja górnych dróg oddechowych, w tym zapalenie gardła, jest jedną z najczęstszych przyczyn konsultacji lekarskich. W większości przypadków choroba ma podłoże wirusowe. Rozpoznanie infekcji najczęściej polega na ocenie objawów klinicznych. W przypadku nawracającego zapalenia gardła lub ostrej postaci choroby wskazane jest wykonanie posiewu bakteriologicznego. Metoda ta pozwala na dostosowanie właściwych środków leczenia i ograniczenie stosowania antybiotyków.

Choroby gardła – przyczyny i objawy

Ból i zaczerwienienie gardła to objawy najczęściej zgłaszane u lekarzy rodzinnych. Czynnikiem wywołującym dolegliwości zazwyczaj jest wirusowa lub bakteryjna infekcja górnych dróg oddechowych. Najwięcej zachorowań na choroby gardła przypada na okres wiosenno-jesienny, tzw. sezon grypowy. Patogeny przenoszone są drogą kropelkową i przez bezpośredni kontakt z wydzieliną chorego. Inkubacja patogenu trwa do 6 dni. Po tym czasie w zależności od rodzaju zakażenia chory zaczyna odczuwać objawy.

Objawy infekcji wirusowej gardła: 

• kaszel;
• zaczerwienienie i podrażnienie gardła, ale bez obrzęku migdałków; 
• ból gardła; 
• wydzielina w nosie, spływająca po ścianie gardła.

Objawy infekcji bakteryjnej gardła: 

• ból gardła i uczucie ciała obcego; 
• trudności w przełykaniu śliny, pokarmów i napojów; 
• powiększenie migdałków; 
• wysięk lub nalot na powierzchni migdałków; 
• powiększenie i bolesność węzłów chłonnych szyjnych. 

Diagnoza nie może się jednak opierać jedynie na ocenie objawów i badaniu przedmiotowym. Podobne dolegliwości występują również w przebiegu innych schorzeń, np. anginy, zakażenia wirusem EBV, choroby Kawasakiego, płonicy, refluksu żołądkowo-przełykowego, niedokrwistości. Zaczerwienienie i ból gardła może być też objawem alergii. 

Wirusowe choroby gardła

Zakażenie wirusami stanowi aż 85% przypadków chorób gardła. Patogenami są m.in.: rynowirusy, adenowirusy, wirusy grypy lub paragrypy, koronawirusy, wirus Epsteina-Barra [1]. Do najbardziej zakaźnych należą rynowirusy, które odpowiadają za 20% chorób gardła. Badania epidemiologiczne wyróżniły ponad 100 różnych odmian rynowirusa [2]. Zakażenie tym patogenem ma zwykle postać łagodną, a sam wirus nie uszkadza nabłonka dróg oddechowych. Zakażenie z objawami przeziębieniowymi występuje natomiast w przebiegu zakażenia wirusem grypy lub paragrypy. Znacznie cięższe objawy ma zapalenie gardła wywołane wirusami Herpes simplex lub Ebsteina-Barr. Ten typ zakażeń powoduje nie tylko zaczerwienienie i ból gardła, ale też powiększenie migdałków, które pokrywa ropny nalot.

Bakteryjne choroby gardła 

Infekcje gardła o podłożu bakteryjnym stanowią do 30% przypadków u dzieci i do 10% u dorosłych [1]. Najczęściej identyfikowanym patogenem jest paciorkowiec z grupy A Streptococcus pyogenes. Rzadziej rozwój infekcji wywołują paciorkowce: Neisseria gonorrhoeae, Arcanobacterium haemolyticum, Mycoplasma pneumoniae. Zakażenia bakteryjne powodują wysięk na migdałkach, któremu towarzyszy zapalenie gardła. Inne dolegliwości to powiększenie, bolesność węzłów chłonnych i gorączka. 

Antybiotykoterapia w leczeniu chorób gardła 

Antybiotykoterapia powinna być stosowana tylko u pacjentów z potwierdzonym poprzez wymaz zakażeniem bakteryjnym. Najczęściej stosowanym antybiotykiem jest penicylina. Środek ma silne działanie antybakteryjne, a przy tym nie jest toksyczny dla narządów i może być stosowany nawet w ciąży. Skuteczność działania penicyliny zależy od dawki, ale też regularności przyjmowania leku – w równych odstępach czasu. Farmakoterapia infekcji bakteryjnej zazwyczaj trwa 10 dni, podczas których eliminowane jest nawet 90% paciorkowca. U pacjentów uczulonych na penicylinę stosuje się makrolidy lub linkozamidy.

Infekcje wirusowe gardła leczy się środkami przeciwwirusowymi, objawowymi (np. paracetamolem) i przeciwzapalnymi (np. ibuprofenem). Stosowanie antybiotyków w infekcji wirusowej jest bezzasadne, naraża na zniszczenie flory bakteryjnej, a ponadto na rozwój antybiotykooporności. Podstawą do wypisania antybiotyku zawsze powinno być badanie bakteriologiczne wymazu z gardła i identyfikacja patogenu będącego przyczyną zapalenia. 

Diagnostyka chorób gardła 

Podstawową formą diagnostyki chorób gardła jest ocena zgłaszanych przez pacjentów objawów klinicznych według skali McIsaaca/Centora, która określa występowanie dolegliwości: wysoka gorączka, powiększenie węzłów chłonnych szyjnych przednich, brak kaszlu, nalot włóknikowy i obrzęk migdałków. Uwzględnia ona też wiek pacjenta. W przypadku wystąpienia powyżej 2 lub 3 objawów specjalista podejmuje decyzję o przeprowadzeniu szczegółowej diagnostyki w postaci posiewu wymazu z gardła. To badanie, którego swoistość i czułość wynosi nawet 95%, co pozwala na dokładną identyfikację patogenu i właściwe dobranie środków farmakologicznych lub innych metod leczenia infekcji. Diagnostyka bakteriologiczna jest również stosowana u osób z alergią na penicylinę – środek najczęściej stosowany w leczeniu chorób gardła. Wymaz z gardła może być wykonany też po zakończonym leczeniu w celu oceny jego skuteczności. 

Proces diagnostyki, a następnie opracowanie metod i środków leczenia zależą od pobrania materiału do badania. Wymaz powinien pochodzić z powierzchni krypt migdałków lub tylnej ściany gardła. Nie powinno się pobierać wymazu ze śluzówki jamy ustnej i języka. Pierwsza ocena posiewu jest dostępna po mniej więcej 18 godzinach. Czas ten może zostać wydłużony do 24 godzin. Badanie powinno zostać wykonane w godzinach porannych na czczo. Nie należy myć zębów, można jedynie przepłukać usta przegotowaną wodą.

Autor: Emilia Kruszewska

Bibliografia 

1. B. Kalicki i in., Ból gardła – kiedy leczenie objawowe jest wystarczające?, „Pediatria Medycyna Rodzinna”, 2012, 8(2), s. 107–110. 
2. E. Gowin, W. Horst-Sikorska, Leczenie zapalenia gardła bez antybiotyku – czy to możliwe?, „Farmacja Współczesna”, 2012, 5, s. 83–89.
3. K. Filczak, A.J. Sybilski, Azytromycyna w leczeniu zapalenia gardła i migdałków. Spojrzenie bakteriologa oraz klinicysty, „Pediatria Medycyna Rodzinna”, 2013, 9(1), s. 50–56.

Oceń artykuł