Choroby paznokci u nóg – jak je rozpoznać i kiedy udać się do lekarza?

Zmiany na paznokciach u stóp to nie tylko kwestia estetyki. Czasem świadczą o infekcji albo poważniejszym problemie zdrowotnym. Sprawdź, na co zwrócić uwagę i kiedy iść do specjalisty.

Dlaczego nie należy lekceważyć zmian na paznokciach u nóg?

Zmiany w wyglądzie paznokci u nóg to nie tylko problem estetyczny. Kolor, kształt czy struktura płytki często odzwierciedlają to, co dzieje się wewnątrz organizmu. Choroby paznokci rozwijają się zwykle powoli, ale zlekceważone mogą prowadzić do bólu, trudności w chodzeniu, a nawet poważnych infekcji. Ryzyko wzrasta, gdy nosisz ciasne, nieprzewiewne buty, zaniedbujesz higienę stóp albo masz choroby przewlekłe (cukrzycę, łuszczycę czy zaburzenia krążenia).

Warto nauczyć się odróżniać drobne, kosmetyczne problemy – jak chwilowe przebarwienia czy rozdwajanie płytki – od objawów choroby. Zgrubienia, zmiana koloru na żółty, zielony czy czarny, ból lub oddzielanie się paznokcia to sygnały ostrzegawcze. W takich przypadkach domowe sposoby nie wystarczą – potrzebna jest konsultacja z dermatologiem.

Najczęstsze choroby paznokci u nóg i ich objawy

Grzybica paznokci (onychomikoza)

To jedno z najczęstszych schorzeń paznokci u nóg. Szczególnie często pojawia się u osób regularnie korzystających z basenów, siłowni czy saun. Grzybica rozwija się powoli i początkowo może być trudna do zauważenia. Świadczyć o niej mogą:

• zgrubienie i zmatowienie płytki,
• przebarwienia (żółte, brunatne, zielonkawe),
• łamliwość i kruszenie się paznokcia,
• nieprzyjemny zapach.
  

Do zakażenia dochodzi najczęściej przez kontakt z powierzchniami skażonymi zarodnikami grzybów – wilgotne środowiska sprzyjają ich namnażaniu. Ryzyko rośnie także przy osłabionej odporności, nadmiernej potliwości stóp i noszeniu ciasnych butów.

Wrastający paznokieć

To bolesna i bardzo częsta dolegliwość, która najczęściej dotyczy dużego palca u stopy. Problem pojawia się, gdy krawędź paznokcia zaczyna wrastać w otaczającą go skórę. Objawy są łatwe do zauważenia:

• ból nasilający się przy chodzeniu lub ucisku,
• zaczerwienienie i opuchlizna wału paznokciowego,
• wysięk lub nadmiar tkanki (ziarnina).
  

Najczęstszym powodem wrastającego paznokcia są błędy w ich obcinaniu – zbyt krótko lub z zaokrągleniem boków. Problem nasilają również ciasne buty oraz predyspozycje anatomiczne. Nieleczony wrastający paznokieć może prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego, a nawet wymaga interwencji chirurgicznej.

Zanokcica (paronychia)

To zapalenie wału paznokciowego, czyli skóry otaczającej paznokieć. Może mieć charakter ostry – zazwyczaj wywołany przez bakterie – lub przewlekły, często związany z częstym kontaktem dłoni lub stóp z wodą i środkami chemicznymi. Typowe objawy zanokcicy to:

• ból i tkliwość przy dotyku,
• zaczerwienienie i obrzęk,
• miejscowe podwyższenie temperatury,
• wyciek ropny (w przypadku infekcji bakteryjnej).
  

W przewlekłej postaci choroby objawy są mniej intensywne, ale trudniejsze do leczenia. Nieleczona zanokcica może sięgać głębiej – do macierzy paznokcia – co prowadzi do trwałych deformacji płytki.

Sprawdź: Jak odróżnić czerniaka podpaznokciowego od grzybicy?

Urazy mechaniczne i zmiany pourazowe

Paznokcie u nóg są szczególnie narażone na uszkodzenia – zarówno jednorazowe (np. uderzenie), jak i przewlekłe (np. ucisk obuwia). Kiedy do nich dojdzie, pojawiają się:

• krwiaki podpaznokciowe (ciemne przebarwienie pod płytką),
• pęknięcia lub złamania paznokcia,
• odklejenie się płytki od łożyska,
• zmiany kształtu lub struktury paznokcia (w dłuższej perspektywie).

W odróżnieniu od infekcji, zmiany pourazowe zwykle mają wyraźny związek z konkretnym wydarzeniem (np. uderzeniem, upadkiem). Warto jednak monitorować gojenie się paznokcia – w razie opóźnionego wzrostu czy bólu należy skonsultować się z lekarzem.

Kiedy objawy mogą wskazywać na poważniejszy problem zdrowotny?

Nie każda zmiana na paznokciach u nóg oznacza groźną chorobę – wiele z nich ma łagodny, przejściowy charakter. Jednak są sytuacje, w których objawy mogą sugerować poważniejsze problemy zdrowotne i wymagają szczególnej uwagi. Paznokcie są bowiem swoistym „lustrem” organizmu – mogą sygnalizować niedobory, choroby przewlekłe, a nawet zmiany nowotworowe.

Zmiany koloru paznokcia – kiedy powinny niepokoić?

Barwa paznokcia może wiele powiedzieć o jego kondycji. Niektóre przebarwienia to efekt urazu lub kontaktu z barwnikami, ale inne wskazują na stan chorobowy.

Zmiany koloru paznokci sygnalizują różne problemy zdrowotne. Czarne lub ciemne przebarwienia często są wynikiem krwiaka podpaznokciowego, jednak jeśli pojawiły się bez urazu, konieczne jest wykluczenie czerniaka paznokciowego – rzadkiej, ale groźnej odmiany raka skóry. Niebieskie zabarwienie paznokci może wskazywać na zaburzenia krążenia lub niedotlenienie organizmu. Zielony odcień to z kolei częsty objaw infekcji bakteryjnej, najczęściej wywołanej przez pałeczkę ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa). Żółte paznokcie mogą sugerować grzybicę, ale również występować w przebiegu zespołu żółtych paznokci, który bywa związany z chorobami układu oddechowego i limfatycznego.

Paznokcie a choroby ogólnoustrojowe

Paznokcie często reagują na zaburzenia wewnętrzne, które nie dają jeszcze innych objawów, m.in.:

• niedobory witamin i minerałów, szczególnie żelaza, cynku, witamin z grupy B – mogą powodować łamliwość, rozdwajanie się i zmiany w strukturze paznokcia,
• cukrzyca zwiększa ryzyko infekcji paznokci, spowalnia gojenie się zmian i powoduje słabsze ukrwienie kończyn,
• choroby nerek i wątroby mogą powodować zmiany w zabarwieniu paznokci oraz ich zgrubienie,
• niedoczynność i nadczynność tarczycy objawiają się m.in. kruchością paznokci, wolniejszym wzrostem, a także rozwarstwianiem się płytki.

W przypadku występowania zmian paznokciowych razem z innymi objawami ogólnoustrojowymi, np. zmęczeniem, spadkiem masy ciała czy dusznością, warto zgłosić się do lekarza i poszerzyć diagnostykę.

Objawy, które wymagają pilnej konsultacji lekarskiej

Niektóre objawy związane z paznokciami wymagają pilnej konsultacji ze specjalistą i nie powinny być ignorowane. Silny, utrzymujący się lub narastający ból w okolicy paznokcia, szczególnie jeśli towarzyszy mu zaczerwienienie i opuchlizna, może świadczyć o stanie zapalnym. Wyciek ropy spod paznokcia to znak toczącej się infekcji, która często wymaga leczenia antybiotykiem. Niepokojące jest także szybkie pogarszanie się stanu paznokcia – nagłe oddzielanie się płytki, zmiana koloru na ciemny, guzki i wybrzuszenia mogą wskazywać na poważniejsze problemy zdrowotne. Również zaburzenia wzrostu paznokcia (nagłe jego zatrzymanie lub przyspieszenie) mogą być objawem zaburzeń hormonalnych lub metabolicznych. W takich sytuacjach warto jak najszybciej skonsultować się z dermatologiem.

Diagnostyka i leczenie chorób paznokci u nóg

Choć niektóre zmiany paznokciowe można rozpoznać gołym okiem, właściwa diagnoza często wymaga specjalistycznych badań. Dzięki nim można dobrać odpowiednie leczenie i zapobiec nawrotom choroby. Kluczem do skutecznej terapii jest szybka reakcja – im wcześniej zostanie postawiona diagnoza, tym łatwiej pozbyć się problemu.

Jak przebiega wizyta u specjalisty?

Pierwszym krokiem jest dokładne badanie fizykalne – lekarz lub podolog oceniają wygląd paznokcia, jego strukturę, kolor, grubość i stan skóry wokół. Czasem niezbędne są dodatkowe procedury, np. badania mikrobiologiczne, które polegają na pobraniu fragmentu płytki paznokciowej lub zeskrobin do badania mykologicznego (w przypadku podejrzenia grzybicy) lub posiewu bakteriologicznego (np. przy zanokcicy).

W niektórych przypadkach lekarz może zlecić dodatkowe badania krwi, aby ocenić ogólny stan zdrowia i wykluczyć choroby ogólnoustrojowe, które mogą wpływać na kondycję paznokci. 

Możliwe metody leczenia

W zależności od przyczyny problemów z paznokciami lekarze zalecają różne metody leczenia. W łagodniejszych przypadkach stosuje się leki miejscowe, m.in. lakiery i maści przeciwgrzybicze, kremy z antybiotykami lub preparaty sterydowe. Przy bardziej zaawansowanych infekcjach grzybiczych lub bakteryjnych konieczne może być leczenie doustne, np. z wykorzystaniem terbinafiny czy itrakonazolu. Tego typu terapia wymaga nadzoru lekarskiego oraz regularnych badań kontrolnych. 

W niektórych przypadkach potrzebne jest leczenie chirurgiczne, obejmujące usuwanie wrastających paznokci – częściowe lub całkowite – czasem z zastosowaniem specjalnej klamry ortonyksyjnej, która koryguje tor wzrostu paznokcia bez konieczności interwencji chirurgicznej. Lekarz może również oczyścić i odkazić płytkę paznokciową, co bywa pomocne w przypadku infekcji lub zmian pourazowych. W skrajnych sytuacjach, gdy zmiany są rozległe lub nawracają, konieczne bywa chirurgiczne usunięcie całej płytki paznokcia.

Jeśli zmiany paznokciowe są objawem choroby ogólnoustrojowej (np. cukrzycy, łuszczycy, niedoczynności tarczycy), konieczna jest współpraca z odpowiednim specjalistą. Leczenie przyczyny podstawowej często prowadzi do poprawy stanu paznokci.

Bibliografia

1. B. Gradowicz, Grzybica paznokci. Czynniki ryzyka, profilaktyka, metody leczenia i pielęgnacji, „Kosmetologia Estetyczna” 2019, t. 5, nr 8, s. 599–602.

A.K. Jaworek, M. Jaworek, A. Zalewski, M. Mazgaj, R. Kurzawa, A. Wojas-Pelc, Przegląd przydatnych dla lekarzy (także niedermatologów) praktycznych zagadnień związanych ze schorzeniami aparatu paznokciowego, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2020, t. 16, s. 62–69.

---