Trudności z przełykaniem śliny związane są z zaburzeniami neurologicznymi i często wywołują powikłania, np. odwodnienie. Mogą być też efektem obecności ciała obcego w gardle, zmian wytwórczych czy infekcji górnych dróg oddechowych. Sprawdź, co oznaczają problemy z przełykaniem śliny!
Dysfagia, czyli problem z przełykaniem
Odruch połykania zarówno śliny, jak i pokarmu to złożony mechanizm. Do jego przeprowadzenia niezbędne jest zaangażowanie wielu elementów, w tym przede wszystkim nerwów czaszkowych i kilkudziesięciu mięśni okolicy aparatu mowy, jamy ustnej, twarzy czy górnego odcinka przewodu pokarmowego, których skurcze koordynowane są przez centralny układ nerwowy. Powstałe zaburzenia na tych odcinkach, czy to ze strony neurologicznej, czy miejscowe przeszkody strukturalne i funkcjonalne, mogą stanowić przyczynę upośledzenia różnego stopnia w wykonywaniu tego odruchu. Problemy z przełykaniem bywają również powikłaniem niektórych form leczenia, np. radioterapii w przebiegu kuracji zmian nowotworowych jamy ustnej, jakie wywołuje m.in. zakażenie HPV.
Przebieg dysfagii
Dysfagię ze względu na wysokość pojawienia się problemu dzieli się na trzy fazy: ustną (z fazą preoralną), gardłową i przełykową. Przy czym każda z nich charakteryzuje się innym obrazem, czyli zakresem i nasileniem objawów związanych z przełykaniem. Przykładowo w przebiegu dysfagii ustnej możesz doświadczyć trudności z rozdrabnianiem pokarmu, żuciem i formowaniem kęsów, nadmiernego ślinienia czy suchości w jamie ustnej, wskutek czego pokarm zalega w policzkach. W dysfagii gardłowej natomiast dochodzi do osłabienia funkcji ochronnej krtani i odruchu kaszlowego, czego wynikiem może być krztuszenie się, zwracanie jedzenia do nosogardzieli, a nawet aspiracja pokarmu do dróg oddechowych.
Przyczyny trudności z przełykaniem
Najczęściej dysfagia towarzyszy chorobom neurologicznym lub współistnieje z chorobami układowymi. Problemy z przełykaniem śliny wynikają też z różnorodnych uszkodzeń morfologicznych, strukturalnych i funkcjonalnych w okolicy głowy oraz szyi. Na dysfagię możesz być narażony w efekcie wad uzębienia. Utrudnienia mogą być powodowane m.in. przez: ciało obce w gardle, guz w okolicy gardła, infekcje górnych dróg oddechowych, chorobę refluksową, a nawet wady anatomiczne i nieprawidłowości w budowie przełyku, jamy ustnej czy innych elementów odpowiedzialnych za przełykanie. Poza tym stan tego typu bywa związany z niektórymi problemami na tle psychicznym.
Dysfagia neurogenna
Zaburzenia tego typu są najczęściej związane z uszkodzeniami układu nerwowego na różnych poziomach, procesów patologicznych w obrębie złącza nerwowo-mięśniowego, a także uszkodzeń komórek mięśniowych. Wśród innych przyczyn wymienia się: ostre niedokrwienie mózgu pochodzenia naczyniowego, zmiany wytwórcze w mózgu, zespół opuszkowy i rzekomoopuszkowy, choroby neurodegeneracyjne, neuropatie obwodowe (np. zatrucie jadem kiełbasianym i cukrzycę) oraz kolagenozy. Przyczyną nieprawidłowości mogą być też zaburzenia ruchowe, takie jak: dystonia (mimowolne ruchy różnych części ciała), dyskinezy pląsawicze (nieskoordynowane nagłe ruchy kończynami i głową), zaburzenia precyzji i planowania ruchu oraz koordynacji faz połykania. Niekiedy są one ponadto związane z nieprawidłowościami w zakresie funkcji poznawczych i połączone z zaburzeniami zachowania.
Dysfagia neurogenna często bywa jednym z pierwszych objawów prodromalnych zaburzeń neurologicznych, które zwiastują nadchodzące i postępujące problemy ze zdrowiem. W przebiegu dysfagii neurogennej najczęściej pacjenci odczuwają problemy z przełykaniem śliny i oddychaniem ze względu na zagrożenie wystąpienia zachłystowego zapalenia płuc w wyniku tzw. cichej aspiracji lub zalegania pokarmu w gardle, kaszlu podczas połykania i ślinotoku.
Problemy z przełykaniem śliny u dzieci
Trudności z przełykaniem u maluchów bywają związane z niedojrzałością przewodu pokarmowego. Dodatkowo mogą je nasilać nieprawidłowe techniki karmienia. Ponadto z dysfagią często współistnieje wiele wad wrodzonych ustno-gardłowo-przełykowych, jak: zaburzenia w ukształtowaniu nozdrzy tylnych, laryngomalgia (wiotkość krtani), zwężenie podgłośniowe (zwężenie tchawicy na różnych poziomach), torbiele krtani, rozszczep tylny krtani i tchawicy czy podniebienia. Problemy z przełykaniem śliny mogą być również spowodowane obniżonym napięciem mięśni przełyku. Patogeneza zjawiska jest związana z autoimmunologiczną odpowiedzią organizmu na ścieńczenie ścian przełyku i niepełne opróżnianie jego przewodu lub też z reakcją na niektóre wirusy, np. odry.
Problemy z przełykaniem śliny i ból gardła
Jedną z powszechnych przyczyn problemu jest miejscowa infekcja gardła, występująca w przebiegu przeziębienia czy stanów grypopodobnych. Również angina może wywoływać podobne objawy. Przełykanie śliny bywa dokuczliwe i utrudnione ze względu na powstały w tylnej części gardła stan zapalny i obrzęk śluzówki. Ogranicza ona drożność przestrzeni, przez którą transportowany jest materiał do dalszych odcinków układu pokarmowego, a dodatkowo kęsy jedzenia mechanicznie podrażniają zajęte stanem zapalnym ściany. Poza tym mięśnie biorące udział w procesie połykania, kurcząc się, nasilają dyskomfort.
Autor: Agata Oleszkiewicz
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- S. Budrewicz i in., Zaburzenia połykania w chorobach układu nerwowego – diagnostyka i leczenie, „Polski Przegląd Neurologiczny” 2018, nr 1.
- A. Dylczyk-Sommer, Dysphalgia. Part 1: General issues, „Anaesthesiol Intensive Therapy” 2020, nr 52.
- G. Mielnik-Niedzielska, Dysfagia u dzieci, „Otorynolaryngologia” 2016, nr 15.
