Dieta niskobiałkowa – co można jeść? Jadłospis

Żywienie w poszczególnych jednostkach chorobowych nie jest łatwe i wymaga współpracy pomiędzy lekarzem i pacjentem. Dieta niskobiałkowa jest bardzo rygorystyczna, ale jej stosowanie pozytywnie wpływa na samopoczucie pacjentów. Polega na ograniczeniu spożycia białka, które jest jednym z makroskładników, a jednocześnie zwiększeniu podaży węglowodanów i tłuszczów. Dowiedz się, kto powinien przejść na dietę niskobiałkową i z jakich produktów warto przygotować posiłki.

Dieta niskobiałkowa – dla kogo?

Dieta niskobiałkowa nie jest rozwiązaniem dla każdego. W taki sposób powinny się żywić osoby, które cierpią na zaburzenia pracy nerek i wątroby. Wskazaniem do jej stosowania są również choroby trzustki, pęcherzyka żółciowego oraz dróg żółciowych. Dietę niskobiałkową powinni również wdrożyć Ci, którzy cierpią na fenyloketonurię, czyli chorobę metaboliczną, w której dochodzi do gromadzenia się fenyloaminy w organizmie.

Zasady diety niskobiałkowej

Główną zasadą diety niskobiałkowej jest ograniczenie ilości spożywanego białka. To, jak bardzo należy ograniczyć ten składnik, zależy od indywidualnej tolerancji każdej osoby. Zazwyczaj dzienna ilość białka nie powinna przekraczać 40–50 gramów. W zaawansowanej postaci choroby ograniczenie tego składnika jest jeszcze większe – do 20–30 gramów dziennie. Ważne, aby było ono pełnowartościowe, najlepiej zwierzęce, czyli pochodzące z mięsa, mleka, serów czy wędliny.

Podczas komponowania diety niskobiałkowej warto zwrócić uwagę na to, że białko znajduje się w wielu produktach, takich jak mleko, kefir, jogurty, maślanka, ryby czy sery. Należy również ograniczyć spożycie białka roślinnego, które jest ubogie w aminokwasy egzogenne. Dzienne zapotrzebowanie kaloryczne powinno być pokrywane przez węglowodany i tłuszcze, a w przypadku niewydolności wątroby jedynie przez węglowodany. Dzienna kaloryczność musi być ustalana indywidualnie i najczęściej wynosi 2000–2500 kcal na dobę.

Dieta powinna zostać ułożona przez lekarza lub dietetyka klinicznego, ponieważ bardzo ważna jest prawidłowa kompozycja posiłków. Dzienną dawkę białka należy rozłożyć na 3 porcje spożywane w ciągu dnia. Produkty białkowe należy łączyć z węglowodanami i tłuszczami, tworząc smaczne i pełnowartościowe posiłki. U osób cierpiących na niewydolność wątroby tłuszcz jest całkowicie zabroniony, dlatego należy go wykluczyć, a w jego miejsce włączyć świeże warzywa lub owoce.

Warto jednak pamiętać o tym, że nie tylko rodzaj pokarmu jest ważny, ale także jego obróbka termiczna. Zaleca się gotowanie na parze i duszenie, a także pieczenie bez dodatku tłuszczu. Należy unikać smażenia i ciężkostrawnych lub zagęszczanych potraw.

Co jeść na diecie niskobiałkowej?

Dieta niskobiałkowa wymaga odpowiedniego komponowania posiłków. Nie wszystkie produkty można jeść. Należy trzymać się jadłospisów ułożonych przez specjalistów, aby nie zwiększać nieświadomie ilości białka.

Do zalecanych produktów należą:

produkty zbożowe (czerstwe pieczywo, skrobia ziemniaczana),
produkty mleczne (jogurt, kefir, chudy twaróg),
jajka (gotowane na miękko, w koszulkach, jajecznica),
mięso (chude wędliny, drób, królik, chude ryby),
tłuszcze (miękkie margaryny, oleje roślinne),
warzywa (bogate w karoten, sałata, czosnek, cebula, koperek, pietruszka, kukurydza, cykoria, szparagi, papryka, szpinak),
owoce (cytrusy, owoce jagodowe, winogrona, jabłka, brzoskwinie, morele, wiśnie, śliwki).

Osoby na diecie niskobiałkowej powinny również zwracać uwagę na stosowane przyprawy. Mogą sięgać po te łagodne, ziołowe, a muszą unikać pikantnych, takich jak ocet, musztarda, curry czy ostra papryka.

Bardzo ważne jest także nawodnienie — należy pamiętać o odpowiedniej ilości wody. Kawa może być spożywana w małych ilościach oraz za zgodą lekarza. Należy natomiast całkowicie odstawić alkohol, czekoladę i kakao, a także słodkie napoje.

Czego unikać?

Aby zachować dobre samopoczucie, konieczne jest stosowanie się do zaleceń, a także unikanie niektórych produktów, które mogą pogorszyć stan zdrowia. Należy wystrzegać się tłustego nabiału, serów, serków topionych, pleśniowych czy fety. Trzeba wybierać mięso o niskiej zawartości tłuszczu. Nie powinno się jeść boczku, żeberek, baraniny, kaczki czy peklowanego mięsa. Zabronione są także owoce morza.

O ile dozwolona jest większość warzyw i owoców, to należy zwracać uwagę na formę ich podania. Ziemniaki mogą być spożywane w postaci gotowanej w wodzie lub purée, natomiast nie można jeść frytek i smażonych ziemniaków. Zabronione są także kiszonki. Osoby będące na diecie wegańskiej muszą całkowicie wyeliminować rośliny strączkowe. Dieta niskobiałkowa ma służyć poprawie zdrowia, dlatego jej zalecenia powinny być respektowane.

Dieta niskobiałkowa – suplementacja

W sklepach coraz częściej można znaleźć produkty niskobiałkowe. Mogą one stanowić uzupełnienie diety. Najczęściej są to zamienniki jajek, pieczywo, makarony czy ciastka. Należy również wziąć pod uwagę suplementację. Na diecie niskobiałkowej w mniejszej ilości dostarczane są organizmowi wapń i witamina D. Warto pomyśleć o wprowadzeniu do jadłospisu produktów, które zawierają te minerały. Czasem jednak lepszym rozwiązaniem jest stosowanie suplementów diety. Przed rozpoczęciem przyjmowania witaminy D najlepiej jest oznaczyć jej poziom we krwi. Dzięki temu będzie wiadomo, jaka jej ilość jest konieczna do suplementacji. W okresie od kwietnia do października można syntezować witaminę D poprzez wystawianie skóry na działanie promieni słonecznych. Codzienne przebywanie na świeżym powietrzu w słoneczne dni przez minimum 20 minut pozwala na zapewnienie sobie codziennej dawki tej witaminy. Warto jednak pamiętać, aby mieć odkrytą twarz, przedramiona i łydki.

Autor: Sylwia Brodniewska

Bibliografia

H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2000.
M. Jarosz, Podstawy naukowe żywienia w szpitalach, wyd. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2011.
S. Sogheib, Przewlekła choroba nerek. Leczenie dietą, Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2021.