Co jeść przy biegunce, a czego unikać?

Biegunka może pojawiać się w przebiegu różnych stanów i chorób układu pokarmowego, np. w wyniku zakażenia, zatrucia czy zaburzeń trawienia. W zależności od tego, jak długo trwa, można wyróżnić postać ostrą i przewlekłą. Często towarzyszą jej wymioty i bóle brzucha. Leczenie biegunki może wymagać konsultacji z lekarzem, szczególnie gdy nie ustępuje ona po długim czasie lub dotyczy dzieci. Kluczowe jest także odpowiednie odżywianie się i właściwe nawodnienie. Dowiedz się, co można jeść i pić podczas biegunki.

Co to jest biegunka?

Biegunka jest stanem, kiedy chory zbyt często oddaje stolce o luźnej konsystencji. Zwykle są to więcej niż trzy wypróżnienia w ciągu dnia, które odbiegają od normy. Biegunce mogą towarzyszyć także inne objawy z przewodu pokarmowego, np. ból brzucha, nudności czy wymioty. Najczęściej rozwolnienie ustępuje po krótkim czasie i zastosowaniu leczenia, które łagodzi jego objawy, np. po wprowadzeniu właściwej diety. Nieleczone, może jednak prowadzić do odwodnienia lub zaburzeń elektrolitowych, zwłaszcza u dzieci i osób starszych.

Dlaczego pojawia się biegunka?

Biegunka wskazuje, że na którymś etapie trawienia doszło do zaburzenia funkcji układu pokarmowego. Problem może dotyczyć wchłaniania wody, jonów i składników pokarmowych w jelicie cienkim lub w jelicie grubym m.in.:

w wyniku uszkodzenia ściany przewodu pokarmowego;
z powodu przyspieszonej perystaltyki;
kiedy treść pokarmowa jest niewchłanialna i zbyt długo pozostaje w przewodzie pokarmowym.

W przebiegu niektórych chorób może zwiększać się wydzielanie wody i elektrolitów do światła jelit, co zakłóca pracę układu trawienia i prowadzi do wystąpienia biegunki. Odpowiadają za to np. toksyny bakteryjne, składniki reakcji zapalnych czy hormony jelitowe.

Jakie są rodzaje biegunki?

Biegunka ostra trwa nie dłużej niż 2 tygodnie, natomiast postać przewlekłą można stwierdzić, gdy objawy nie ustępują po 4 tygodniach.

W zależności od sposobu powstawania zaburzeń można wyróżnić:

biegunkę osmotyczną, która pojawia się, gdy w jelicie znajduje się substancja, która trudno się wchłania, a jednocześnie powoduje przechodzenie płynów do światła przewodu pokarmowego;
biegunkę zapalną, gdy objawy występują w wyniku uszkodzenia ściany jelita i wydzielania czynników zapalnych;
biegunkę sekrecyjną, kiedy komórki jelitowe zaczynają intensywnie wydzielać wodę i jony do światła przewodu pokarmowego, co zaburza rytm wypróżnień.

Jakie są przyczyny biegunki?

Biegunka może być m.in. objawem krótkotrwałego zaburzenia pracy układu pokarmowego, choroby przewlekłej. Niekiedy stanowi powikłanie leczenia innych dolegliwości.

Do przyczyn ostrej biegunki należą:

zakażenia przewodu pokarmowego;
zatrucia, np. grzybami lub alkoholem;
skutki uboczne działania leków, np. po stosowaniu antybiotyków, niesteroidowych leków przeciwzapalnych czy przeczyszczających;
nadwrażliwość pokarmowa;
pierwsze objawy przewlekłych chorób przewodu pokarmowego.

Biegunka, która nie ustępuje po 4 tygodniach, wymaga konsultacji u lekarza. Może sugerować, że w organizmie występują przewlekłe zaburzenia układu trawienia, które wymagają diagnostyki i leczenia. W zależności od przyczyny zakłócenie dotyczy innej funkcji jelit, np.:

biegunka sekrecyjna jest najczęściej spowodowana działaniem leków, toksyn czy zaburzeniami wchłaniania kwasów żółciowych;
biegunka osmotyczna występuje przeważnie przy niedoborze laktazy, czyli w nietolerancji laktozy;
biegunka tłuszczowa może świadczyć np. o niewydolności trzustki czy o celiakii;
biegunka zapalna towarzyszy wrzodziejącemu zapaleniu jelita grubego, chorobie Leśniowskiego-Crohna i niektórym nowotworom jelit;
przyspieszony pasaż pojawia się w przebiegu zespołu jelita drażliwego oraz nadczynności tarczycy.

Co można jeść podczas ostrej biegunki?

Ostra biegunka najczęściej trwa od 3 do 5 dni i ustępuje samoistnie. W tym czasie organizm traci jednak spore ilości wody i niezbędnych jonów, zwłaszcza gdy częstym wypróżnieniom towarzyszą wymioty. Dlatego początkowo powstrzymaj się od jedzenia i zadbaj o właściwe nawodnienie. W ten sposób zapobiegniesz niedoborom wody i elektrolitów, a także ich konsekwencjom, takim jak zaburzenia świadomości czy pracy serca.

W warunkach domowych możesz zastosować doustne płyny nawadniające, które zawierają glukozę i najważniejsze jony, czyli sód, potas, chlor i jony wodorowęglanowe. Kupisz je w aptece bez recepty w formie proszku, który należy rozpuścić w wodzie. Jeżeli nie masz dostępu do płynów nawadniających, zamiast nich możesz użyć lekko osolonej, przegotowanej wody, słabych naparów herbaty czy bulionów warzywnych. W tym czasie unikaj natomiast mleka, soków owocowych, warzywnych i napojów gazowanych, ponieważ mogą one nasilać biegunkę. Zgłoś się na konsultację do lekarza, zwłaszcza jeśli objawy nie ustępują, a także gdy dotyczą dziecka lub osoby starszej.

Po około 4–5 godzinach nawadniania stopniowo wprowadzaj lekkostrawne posiłki. Podczas biegunki można jeść takie potrawy, jak np.: krupnik z drobną kaszą, kleik ryżowy, ziemniaki, rozgotowany biały ryż, pieczone jabłko czy namoczone pieczywo. Po pewnym czasie dodaj do jadłospisu kolejne produkty, np. ugotowane jajko czy chude mięso. Unikaj potraw z dużą zawartością cukru i tłuszczu, ponieważ mogą one nasilać biegunkę. W ciągu dnia staraj się jeść 4–5 niedużych posiłków. Utrzymaj taką dietę, dopóki nie ustąpią wszystkie objawy ze strony przewodu pokarmowego.

Co można jeść podczas biegunki przewlekłej?

Leczenie biegunki przewlekłej polega przede wszystkim na wyeliminowaniu przyczyny objawów. W tym celu skonsultuj się z lekarzem. Specjalista zaleci odpowiednie badania i pomoże ustalić czynnik odpowiedzialny za zaburzenia pracy przewodu pokarmowego.

Odpowiednia dieta może wspierać pracę układu trawienia i łagodzić objawy z jego strony. Pamiętaj jednak, by omówić sposób żywienia ze swoim lekarzem i upewnić się, że jest on dla Ciebie właściwy.

Ogranicz ilość produktów, które zawierają duże ilości błonnika pokarmowego. Należą do nich np.: nasiona roślin strączkowych, grube kasze i płatki, pełnoziarniste pieczywo, razowe makarony, brązowy ryż, otręby, surowe warzywa i owoce.
W przypadku nietolerancji laktozy zrezygnuj z mleka i staraj się zastąpić je produktami bezlaktozowymi.
Ogranicz lub wyeliminuj potrawy ciężkostrawne, np. smażone, grillowane, wędzone, konserwowane i wysoko przetworzone.
Pamiętaj o odpowiednim nawodnieniu.

Autor: Monika Nowakowska