Co można jeść w zespole jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego (IBS) jest przewlekłą chorobą jelita cienkiego i grubego. Do najważniejszych jej objawów należą: ból brzucha, uczucie dyskomfortu oraz częste biegunki lub zaparcia. Ważną rolę w leczeniu zespołu jelita drażliwego odgrywa dieta. Pacjenci, którzy cierpią na IBS, powinni jeść pokarmy lekkostrawne i bogatoresztkowe, czyli zawierające błonnik. Dobrze natomiast, aby unikali cukrów fermentujących w jelitach (tzw. FODMAP). Dowiedz się więcej na temat diety w zespole jelita drażliwego.

Co to jest zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego, czyli IBS, jest przewlekłą chorobą układu pokarmowego. Obejmuje zarówno jelito cienkie, jak i grube. Objawy IBS mogą występować nawet u około 10% populacji. Zespół jelita drażliwego rozwija się zwykle w 30–40 roku życia i częściej dotyczy kobiet.

Dotychczas nie poznano dokładnej przyczyny, dlaczego u pewnych osób występuje nadwrażliwość jelit. Można przypuszczać, że IBS ma związek z zaburzeniami czucia trzewnego, czynności układu pokarmowego, regulacji osi mózg – jelito lub ze zmianą składu flory bakteryjnej, np. po biegunce.

Objawy zespołu jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego ma przewlekły przebieg i u większości pacjentów należy spodziewać się nawrotów choroby. W zależności od występowania objawów, które dominują, można wyróżnić różne postaci kliniczne IBS:

• z biegunką;
• z zaparciem;
• mieszaną:
• nieokreśloną.

Pacjenci cierpiący na zespół jelita drażliwego zgłaszają różne dolegliwości, które dotyczą układu pokarmowego, ale także wielu innych narządów. Należą do nich np.

• ból brzucha, który może być stały lub nawracać i najczęściej lokalizuje się w podbrzuszu;
• biegunki lub zaparcia, które występują przede wszystkim pod wpływem stresu, po posiłkach i w godzinach porannych;
• wzdęcie brzucha;
• nudności i wymioty;
• zgaga – zwłaszcza gdy IBS towarzyszy choroba refluksowa przełyku;
• ból głowy i ogólne zmęczenie;
• zaburzenia psychiczne, m.in. dotyczące osobowości, niepokój lub znaczne obniżenie nastroju;
• zakłócenie miesiączkowania;
• częste oddawanie moczu.

Jak można rozpoznać zespół jelita drażliwego?

Jeżeli zauważysz u siebie objawy, które mogą wskazywać na zespół jelita drażliwego, zgłoś się do lekarza. Specjalista zleci odpowiednie badania, aby wykluczyć inne choroby, które mogą dawać podobne dolegliwości, np. infekcje wirusowe i bakteryjne układu pokarmowego, nieswoiste zapalenia jelit, celiakię czy nowotwory. Co ważne, IBS może także współistnieć z innymi zaburzeniami układu trawienia.

Dieta w zespole jelita drażliwego

Właściwa dieta powinna zostać wprowadzona jako pierwsza linia leczenia zespołu jelita drażliwego. Większość pacjentów dostrzega związek między przyjmowaniem niektórych pokarmów a nasileniem objawów, dlatego odpowiedni jadłospis jest kluczowy podczas łagodzenia dolegliwości IBS. Zadbaj także, by spożywać posiłki bez pośpiechu i regularnie.

Co można jeść w zespole jelita drażliwego?

Osoby cierpiące na zespół jelita drażliwego powinny rozważyć wprowadzenie diety bogatoresztkowej. Polega ona na włączeniu do jadłospisu produktów zawierających błonnik, np. otrębów pszennych. Poprawiają one perystaltykę jelit, dlatego mają bardzo duże znaczenie dla osób cierpiących na zaparciową postać IBS. Produkty bogate w błonnik należy jednak wprowadzać stopniowo, najlepiej zacząć od małych ilości i dopiero po pewnym czasie osiągnąć zalecaną dawkę, czyli 1–2 łyżki stołowe otrąb 2–3 razy dziennie. Z tego powodu efekty będą widoczne dopiero po 2–3 tygodniach regularnego stosowania. Na początku zmiany diety, a u niektórych osób także w późniejszym okresie, błonnik pokarmowy może nasilać dolegliwości związane z IBS. Wówczas można wprowadzić produkty, które zawierają włókna rozpuszczalne w wodzie, np. nasiona babki płesznika, lub sztuczne środki pęczniejące, np. metylocelulozę. Pamiętaj także, aby dbać o odpowiednie nawodnienie. Staraj się w ciągu dnia wypijać około 2 litrów płynów.

W postaci biegunkowej IBS lepiej włączyć dietę łatwostrawną, która ogranicza tłuszcz i frakcję nierozpuszczalną błonnika pokarmowego. W ten sposób udaje się zmniejszyć podrażnienie ściany jelita i zahamować zbytnio nasiloną perystaltykę.

Czego lepiej nie jeść w zespole jelita drażliwego?

Niektóre pokarmy mogą nasilać objawy IBS, dlatego należy ich unikać, aby złagodzić objawy choroby i zapobiegać jej nawrotom. Do produktów „zakazanych” przy zespole jelita drażliwego należą m.in.:

• pokarmy, które powodują wzdęcia, np. brukselka, kapusta, kalafior, fasola;
• używki, w tym kawa i alkohol;
• artykuły spożywcze o dużej zawartości składników FODMAP, czyli krótkołańcuchowych cukrów i polialkoholi, które fermentują w jelitach. Występują one w wielu produktach, które są częstymi składnikami diety, np. sacharoza, czyli cukier stołowy, sorbitol w słodzikach, fruktoza w owocach i miodzie czy laktoza w mleku krowim;
• gluten, ponieważ IBS często współistnieje z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten;
• posiłki wysokoprzetworzone, np. fast foody.

Inne sposoby leczenia zespołu jelita drażliwego

Dieta odgrywa najważniejszą rolę w leczeniu zespołu jelita drażliwego. W IBS leki działają tylko wspomagająco i łagodzą objawy lub zmniejszają czynniki ryzyka nawrotu. Leczenie farmakologiczne powinno przebiegać pod kontrolą i zgodnie z zaleceniami lekarza, nawet jeśli stosujesz leki bez recepty.

Jeżeli objawy zespołu jelita drażliwego nie ustępują mimo stosowania właściwej terapii, warto zgłosić się po pomoc psychologiczną. Dolegliwości IBS zwykle zaostrzają się pod wpływem stresu, dlatego trening radzenia sobie z emocjami pomoże ograniczyć ważny czynnik ryzyka nawrotu choroby.

Skuteczne leczenie zespołu jelita drażliwego opiera się przede wszystkim na współpracy między pacjentem a lekarzem. Objawy mają przewlekły charakter i mogą nawracać, a terapia przynosi efekty dopiero po długotrwałym i regularnym stosowaniu. Z tego powodu leczenie wymaga cierpliwości i systematycznego przestrzegania zaleceń specjalisty.

Autor: Monika Nowakowska

Bibliografia

1. D. Gumiela, Postępowanie dietetyczne wśród osób chorujących na zespół jelita drażliwego (IBS), „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2020, t. 11, nr 3, s. 120−127.
2. P. Gajewski i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 1016–1018.

Oceń artykuł