Chrząkanie - co oznacza? Jak sobie radzić?

Chrząkanie jest krótkim dźwiękiem pochodzącym z krtani. Często powstaje na skutek konieczności pozbycia się zalegającej wydzieliny, wywołanej stanem zapalnym zatok lub alergią. Chrząkanie pojawia się również w przebiegu refluksu. Czy ciągłe chrząkanie może mieć powikłania? Jak poradzić sobie z charczeniem w gardle?

Czym jest chrząkanie?

Przewlekłe uczucie spływania czegoś po ścianie gardła i zalegania wydzieliny generuje potrzebę odchrząknięcia i odkrztuszania. Ten krótki, nieartykułowany dźwięk pojawia się w określonych sytuacjach. Dolegliwość często powoduje również kaszel i chrypkę. Ciągłe charczenie, z pozoru niegroźne, może znacząco zmniejszać komfort codziennego funkcjonowania, tym bardziej jeśli uniemożliwia swobodne oddychanie. Bardzo często powoduje chrypkę i nieznaczną zmianę głosu. W skrajnych przypadkach łagodne chrząkanie stopniowo zmienia się w silne charczenie. W wyniku obrzęku błon śluzowych gardła dochodzi do trudności w przełknięciu śliny, a chory zgłasza uczucie ciała obcego w gardle.

Co powoduje odruch chrząkania?

Bodźcem wywołującym chrząkanie jest zalegająca w gardle wydzielina. Potrzeba odchrząknięcia pojawia się również w przebiegu zespołu ściekania po tylnej ścianie gardła. Wskazuje się na kilka przyczyn tego stanu:

Alergia wziewna lub pokarmowa – chory odczuwa potrzebę odchrząknięcia wydzieliny po zjedzeniu określonych pokarmów lub w okresie intensywnego pylenia roślin. Dolegliwość powstaje jako forma naturalnej reakcji obronnej organizmu przed alergenem. Chrząkanie w przebiegu alergii występuje wraz z kaszlem i zmianą głosu.
Refluks żołądkowy – problem chrząkania pojawia się po zjedzeniu posiłku. Wówczas chory zgłasza pojawienie się zgagi i chrypki, która powstaje w wyniku podrażnienia treścią żołądkową krtani i fałdów głosowych.
Przesuszenie błon śluzowych gardła – najczęściej dochodzi do tego w wyniku długiego przebywania w klimatyzowanym pomieszczeniu.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc – oprócz potrzeby odchrząkiwania chory ma trudności w oddychaniu (szczególnie ze swobodnym nabraniem powietrza). Słyszalny jest również charakterystyczny świst w oskrzelach.
Grzybica dróg oddechowych – początkowo chory zgłasza uczucie ciała obcego w gardle. Z czasem rozwijają się chrząkanie i poranne napady kaszlu. W wyniku grzybicy pojawia się nieprzyjemny zapach z ust, a tylną ścianę gardła zaczyna pokrywać cuchnąca, szara wydzielina.
Przerost migdałków podniebiennych – powstaje na skutek nadaktywności układu odpornościowego.
Rak krtani – w przebiegu choroby nowotworowej początkowo pojawia się przewlekła chrypka, a następnie potrzeba charczenia, z czasem zmianie ulega głos chorego, który zgłasza również niemożność swobodnego przełykania, nawet płynów.
Zakażenie pasożytem glisty – patogen wraz z krwią przedostaje się do płuc, gdzie następnie osiada w tchawicy i przewlekle drażni krtań. Wzmaga to odruch charczenia i suchy kaszel. Z czasem mogą dojść wymioty.
Choroby tarczycy – potrzeba chrząkania może wskazywać na niedoczynność tarczycy.
Czynniki psychogenne – charczenie pojawia się zazwyczaj w sytuacjach stresowych i stopniowo się nasila. Dolegliwość może dotyczyć zarówno osób dorosłych, jak i dzieci. Chrząkaniu niekiedy towarzyszy mruganie powieką lub drganie wargi.

Pozostałe możliwe przyczyny chrząkania to m.in.: palenie papierosów, długotrwały kontakt ze szkodliwymi i toksycznymi substancjami, stosowanie inhibitorów, astma oskrzelowa, zmiany śródmiąższowe płuc, choroby układu nerwowego, przewlekła niewydolność serca, ostre lub przewlekłe zapalenie zatok.

Jak sobie radzić z problemem chrząkania?

Chrząkanie z powodu zalegającej w gardle flegmy jest uciążliwe i wymaga przeprowadzenia diagnozy. W przypadku wystąpienia przewlekłej dolegliwości konieczna jest wizyta u laryngologa i gastrologa. W ramach rozszerzonej diagnostyki niezbędna może być również konsultacja u neurologa i endokrynologa.

Nie ma uniwersalnego sposobu leczenia chrząkania. Zależy on od źródła i czynnika wywołującego omawiany odruch. W przypadku refluksu lub alergii ulgę przyniesie stosowanie odpowiednich leków i unikanie czynnika wywołującego chrząkanie. Grzybica dróg oddechowych najczęściej stwierdzana jest podczas badań obrazowych i laboratoryjnych. W leczeniu stosowane są metody farmakologiczne, z użyciem leków przeciwgrzybicznych i przeciwzapalnych. Podejrzenie stanu zapalnego zatok wymaga przeprowadzenia tomografii komputerowej i endoskopii. Gdy brane jest pod uwagę podłoże ogólnoustrojowe, np. choroby płuc, lekarz zaleca wykonanie badań obrazowych (USG, RTG, tomografii komputerowej) i laboratoryjnych (morfologii, CRP, panelu tarczycowego). Dopiero na podstawie wyników badań specjalista wybiera rodzaj zastosowanej terapii. Chrząkanie na tle nerwowym najczęściej ustępuje samoistnie, jednak w przypadku nerwicy konieczne może być leczenie farmakologiczne i podjęcie psychoterapii. Charczenie wywołane obecnością pasożytów poddawane jest farmakoterapii. U pacjentów ze zdiagnozowanym przerostem migdałków podniebiennych w pierwszym etapie stosuje się leczenie farmakologiczne, wzmacniające układ odpornościowy i oddechowy. W ostrej postaci choroby konieczne może być jednak przeprowadzenie zabiegu.

Autor: Emilia Kruszewska

Bibliografia

M. Grabowski i in., Analiza sygnałów wibroakustycznych generowanych podczas kaszlu w przewlekłych chorobach układu oddechowego, „Acta Bio-Optica et Informatica Medica” 2010, t. 16, nr 1, s. 87–90.