Co oznacza czarny język? Poznaj możliwe przyczyny czarnego języka

Czarny język nie tylko zaburza estetykę, ale i stanowi źródło niepokoju dla chorego. Patologia ta może mieć rozmaite podłoże – być skutkiem ubocznym długotrwałego zażywania antybiotyków, niewłaściwej higieny jamy ustnej czy nadużywania środków do jej pielęgnacji. A to tylko wybrane spośród możliwych determinantów czarnego języka.

Czarny język, określany też jako rogowacenie czarne brodawek języka, oznacza stan, w którym doszło do zmiany barwy, a niekiedy również tekstury języka. Przybiera on ciemne zabarwienie, na jego powierzchni może pojawić się nalot, a w niektórych przypadkach nawet wyrastają z języka czarne „włoski”. Dowiedz się więcej na temat możliwych przyczyn powstania czarnego języka.

Co to jest język czarny?

Język czarny, zwany też językiem czarnym włochatym, to łagodna zmiana charakteryzującą się odmiennym zabarwieniem i fakturą grzbietowej powierzchni języka. W przebiegu tej patologii dochodzi do pojawienia się ciemnego nalotu na języku i wydłużenia brodawek nitkowatych. Tzw. hiperkeratoza nabłonka brodawek nitkowatych sprawia, że osiągają one nawet 12 mm, kiedy fizjologicznie mają około 1 mm.

W większości przypadków język czarny stanowi wyłącznie problem estetyczny. U niektórych chorych mogą pojawić się jednak takie objawy, jak: uczucie „łaskotania”, wywołane przez „włoski”, wyzwalające niekiedy odruch wymiotny, zmienione odczuwanie smaku, odruch wymiotny, wrażenie pieczenia i/lub szczypania, mdłości, halitoza. Pacjenci mogą czuć niepokój związany ze zmienionym wyglądem języka.

Czarny język po antybiotyku

Czarny nalot na języku pojawić się może w wyniku długotrwałego stosowania antybiotyków, takich jak: doksycyklina, penicylina, neomycyna. Przewlekłe ich przyjmowanie prowadzi do zmian we florze bakteryjnej jamy ustnej oraz do obniżenia odporności, co sprzyja z kolei nadkażeniom grzybiczym. Aby upewnić się w kwestii stanu mikrobiologicznego jamy ustnej, powinno się wykonać specjalne badanie oceniające mikroflorę języka. Na podstawie wymazu można szybko i dokładnie określić, czy doszło do zasiedlenia jamy ustnej przez niewłaściwe bakterie.

Czarny język a nadmierny rozwój bakterii

Kolejną możliwą przyczyną czarnego języka jest nadmierny rozwoju bakterii w jamie ustnej, bezpośrednio związany z niedostateczną i/lub niewłaściwą higieną jamy ustanej. Obserwuje się zmiany w ekosystemie na korzyść chromogennych bakterii produkujących porfiryny lub drożdżaków. Przybranie przez język czarnego zabarwienia wiąże się z tym, że skumulowane bakterie na brodawkach zlokalizowanych na powierzchni języka skupiają w tej okolicy czerwone krwinki. Nagromadzenie bakterii zaburza również proces naturalnego złuszczania się wierzchniej warstwy komórek języka, w konsekwencji czego brodawki automatycznie się wydłużają.

Czarny język – grzybica i zespół krowiego języka

Gdy językowi czarnemu towarzyszą dolegliwości o charakterze pieczenia, można podejrzewać grzybicę. Zazwyczaj stwierdza się nadkażenie mikroorganizmami z rodziny Candida. Czarny język związany jest również z zespołem krowiego języka. W przebiegu tego schorzenia dochodzi do łuszczenia, a następnie do czernienia nabłonka. Tego typu nieprawidłowości mogą się rozwinąć w różnych częściach układu pokarmowego. Za ich powstanie odpowiada przede wszystkim niedobór witaminy B3.

Czarny język – przyczyny

Czarny osad na języku spowodowany może być również przez:

• palenie papierosów i/lub używanie innych wyrobów tytoniowych, 
• spożywanie kawy, alkoholu i/lub mocnej herbaty w nadmiernych ilościach,
• pozostawianie w jamie ustnej resztek pożywienia, które ulegają fermentacji,
• intensywne szczotkowanie,
• stosowanie produktów zawierających bizmut,
• nadmierne stosowanie środków higienicznych, np. płukanek z chlorheksydyną, płynów do płukania jamy ustnej zawierających środki ściągające (mentol lub oczar wirginijski) lub silne środki utleniające, np. nadtlenek wodoru,
• kumulowanie się barwników pokarmowych.

Ryzyko wystąpienia języka czarnego podnoszą przede wszystkim: niedobory odporności, w tym AIDS, bezzębie, podeszły wiek, płeć męska, nowotwory złośliwe i ich leczenie, kserostomia, choroby neurologiczne (np. neuralgia nerwu trójdzielnego czy stwardnienie zanikowe boczne), wpływające na osłabienie pracy języka, a w związku z tym powodujące słabsze ścieranie zrogowaciałych warstw brodawek nitkowatych i upośledzające wykonywanie codziennych zabiegów higienicznych.

Czarny język – postępowanie

Ważne jest skonsultowanie czarnego nalotu na języku ze stomatologiem. Sposób leczenia czarnego języka zależy w dużej mierze od przyczyny powstania tego zaburzenia. Przykładowo, gdy odpowiadają za niego antybiotyki, powinno się omówić z lekarzem prowadzącym ich stosowanie czy zmniejszenie dawek. W przypadku osób ze złą higieną jamy ustnej wskazana jest profesjonalna higienizacja, a także instrukcja higieny z doborem odpowiednich przyborów i środków do codziennego stosowania. Przy okazji wizyty higienizacyjnej specjalista mogą podjąć rozmowę z pacjentem na temat palenia przez niego papierosów. W sytuacji, gdy z powodu toczącego się stanu zapalnego jamy ustnej pacjentowi zalecona została płukanka np. z chlorheksydyną, należy przestrzec go, aby stosował preparat w ściśle określony sposób i odpowiednio krótko.

Bez względu na podłoże czarnego języka nalot powinno się usuwać mechanicznie. W tym celu można wykorzystać specjalne skrobaczki do języka lub szczoteczki do zębów z końcówką do czyszczenia języka. Język powinno się czyścić podczas codziennego dbania o higienę jamy ustnej. Wskazane jest regularne oczyszczanie języka, co pozwoli w przyszłości zapobiec ewentualnym nawrotom dolegliwości. Bardzo ważne jest również wyeliminowanie z diety pokarmów drażniących oraz ograniczenie picia kawy i herbaty.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

1. G.E. Gurvits, A. Tan, Black hairy tongue syndrome, „World Journal of Gastroenterology” 2014, t. 20, nr 31, s. 10845–10850.
2. M. Pedowska, P. Maksymiuk, Język czarny włochaty, „Magazyn Stomatologiczny” 2022, nr 6, s. 76–77.
3. E. Schlager i wsp., Black hairy tongue: predisposing factors, diagnosis, and treatment, „American Journal of Clinical Dermatology” 2017, nr 18, s. 563–569.

Oceń artykuł