Co oznacza PCT? Norma i przyczyny podwyższonego PCT

Zastanawiasz się, co kryje się pod tajemniczym skrótem PCT w wynikach morfologii krwi? To hematokryt płytkowy, czyli stosunek objętości masy płytkowej do całkowitej objętości krwi. Sprawdź, w jaki sposób bada się poziom PCT. Dowiedz się, jakie mogą być przyczyny podwyższonego poziomu PCT w organizmie.

Co to jest PCT?

Pod skrótem PCT kryje się hematokryt płytkowy. Najogólniej przedstawić go można jako stosunek objętości masy płytkowej do całkowitej objętości krwi. Hematokryt płytkowy to nic innego jak procentowa zawartość płytek w krwi. Te ostatnie to obok krwinek białych (leukocytów) i krwinek czerwonych (erytrocytów) główny element morfotyczny krwi. Są to dyskowate struktury pozbawione jądra komórkowego, mniejsze od pozostałych komórkowych składników krwi. Trombocyty są najbardziej znane z inicjacji procesu krzepnięcia krwi. Inne ich zadania to m.in. udział w inicjowaniu zmian miażdżycowych, stymulacja wzrostu fibroblastów. PCT ma kilka alternatywnych określeń. Nazywany bywa płytkokrytem lub trombokrytem.

Hematokryt płytkowy (PCT) a prokalcytonina (PCT)

Czy PCT ma coś wspólnego z prokalcytoniną, dla której również jest stosowany skrót PCT? Hematokryt płytkowy nie jest w żaden sposób powiązany z prokalcytoniną – to są dwa zupełnie różne badania. Prokalcytonina to prohormon kalcytoniny, czyli hormonu tarczycy. Oznaczenie poziomu prokalcytoniny jest badaniem immunochemicznym, które najbardziej jest znane jako marker sepsy, czyli posocznicy. Jest ona niezwykle czułym wskaźnikiem stanu zapalnego. PCT może pomóc w odróżnieniu infekcji wirusowej od bakteryjnej. Podwyższony poziom prokalcytoniny jest charakterystyczny dla zakażeń bakteryjnych, nie ulega natomiast podwyższeniu w przypadku infekcji wirusowych. Jednak w sieci znaleźć można informacje o prokalcytoninie w morfologii, co jest błędem wynikającym z pomylenia skrótów. 

Jak sprawdzić poziom PCT w organizmie?

Oceny poziomu hematokrytu płytkowego dokonuje się na podstawie badania morfologicznego krwi. To najbardziej podstawowe badanie laboratoryjne, którego wyniki dostarczają wielu informacji o kondycji organizmu. W ramach morfologii krwi dokonuje się ilościowej i jakościowej oceny elementów morfotycznych krwi – poza oceną układu płytkowego, czyli:

• hematokrytu płytkowego (plateletcrit – PCT),
• liczby płytek krwi (platelets – PLT), 
• średniej objętości płytki krwi (mean platelet volume – MPV),
• wskaźnika zmienności objętości płytek krwi (platelet distribution width – PDW),
• wskaźnika tzw. dużych płytek (platelet-large cell ratio – P-LCR).

W badaniu morfologicznym krwi przeprowadza się dokładną analizę układu czerwonokrwinkowego i białokrwinkowego. 

Jak przygotować się do badania poziomu PCT?

Do badania poziomu hematokrytu płytkowego pacjent powinien się specjalnie przygotować. Aby wyniki morfologii krwi były jak najbardziej wiarygodne:

• badanie powinno się odbyć z rana, w godzinach 7–10, co jest związane z dobową zmiennością poziomu parametrów ocenianych w morfologii krwi;
• badanie należy przeprowadzić na czczo, konieczne jest zachowanie co najmniej kilkugodzinnej przerwy od ostatniego posiłku, najlepiej, aby został on spożyty do godziny 18 poprzedniego dnia;
• bezpośrednio przed badaniem pacjent powinien unikać nadmiernej aktywności fizycznej – wskazane jest, aby zgłosił się na badanie z kilkunastominutowym wyprzedzeniem, które przeznaczy na odpoczynek;
• pacjent powinien przedyskutować z lekarzem kierującym na badanie kwestię zażycia przypisanych mu leków – z reguły badanie przeprowadza się przed przyjęciem porannej dawki;
• przed badaniem niewskazane jest palenie papierosów;
• pacjenci powinni zgłosić się na badanie wypoczęci, a wcześniej ograniczać sytuacje stresogenne.

Jak przebiega badanie poziomu PCT?

Przebieg badania poziomu PCT jest taki sam, jak ma to miejsce w przypadku tradycyjnej morfologii. Pacjent jest kierowany z rejestracji do punktu pobrań krwi. Badanie przeprowadza się w pozycji siedzącej. Fotel, na którym je się wykonuje, jest wyposażony w specjalny podłokietnik, który ułatwia trzymanie wyprostowanej ręki podczas badania. Przeprowadzający badanie sprawdza żyły dotykiem i wzrokiem, zakłada opaskę uciskową i dezynfekuje miejsce wkłucia. Po wprowadzeniu igły zakłada probówki i zwalnia stazę. Po uzyskaniu wystarczającej ilości materiału do badań igła zostaje wyjęta, a miejsce wkłucia zabezpieczone jałowym opatrunkiem. Pacjent otrzymuje instrukcje, aby nie zginać ręki i przez kilka minut uciskać miejsce po wkłuciu. Pobrana krew zostaje przekazana do analizy laboratoryjnej. 

Kiedy mówi się o podwyższonym PCT?

Wartości referencyjne hematokrytu płytkowego przedstawiają się następująco: 0,16–0,34%. Wyniki przekraczające podaną normę określa się jako podwyższone PCT. Wartość płytkokrytu nie może być rozpatrywana w oderwaniu od pozostałych wyników krwi. Podwyższone PCT, jeśli pozostałe wyniki morfologii krwi są prawidłowe, nie jest powodem do niepokoju. Dalsza diagnostyka jest wymagana przy podwyższonym lub wysokim płytkokrycie oraz w sytuacji, gdy wyniki pozostałych parametrów również nie mieszczą się w zakresie referencyjnym. Wówczas konieczne jest wykonanie kolejnych badań. Wszelkie nieprawidłowości w badaniu morfologicznym krwi powinny zostać omówione z lekarzem, który zlecił badanie. Poniżej przedstawiono możliwe przyczyny podwyższonego płytkokrytu. 

Dlaczego PCT jest podwyższone?

Podwyższony płytkokryt obserwuje się w określonych okolicznościach. W związku z tym przed rozpoczęciem diagnostyki lekarz powinien przeprowadzić z pacjentem dokładny wywiad, aby upewnić się, czy:

• nadużywa alkoholu,
• często oddaje krew,
• przeszedł niedawno poważny zabieg chirurgiczny,
• jest poddawany leczeniu onkologicznemu – zastosowano u niego leczenie chirurgiczne, radioterapię lub chemioterapię.

W takich okolicznościach obserwuje się podwyższone PCT. Okresowy wzrost płytkokrytu następuje także u kobiet, które niedawno urodziły dziecko. 

Przyczyny wysokiego płytkokrytu 

Wysoki hematokryt płytkowy oznacza podwyższony poziom płytek krwi, czyli tzw. trombocytozę. Stan ten rozwija się w przebiegu wielu zaburzeń w stanie zdrowia. Stwierdza się go w wielu chorobach o podłożu zakaźnym, zwłaszcza w przewlekłych zakażeniach. PCT wzrasta, gdy w organizmie toczy się stan zapalny. Dlatego jest wskaźnikiem aktywności zapalenia w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Podwyższone PCT obserwuje się u osób poddanych zabiegowi usunięcia śledziony.

Ta nieprawidłowość hematologiczna towarzyszy chorobom o podłożu autoimmunologicznym, w tym zwłaszcza chorobie Kawasakiego (ostra choroba zapalna małych i średnich naczyń o nieznanej etiologii), chorobie Leśniowskiego-Crohna (zapalna choroba jelita o niewyjaśnionej etiologii, zaliczana do grupy nieswoistych zapaleń jelit), toczniu układowym (rozwija się na tle złożonych i niejasnych zaburzeń układu odpornościowego, prowadząc do procesu zapalnego wielu tkanek i narządów), łuszczycy (ogólnoustrojowej choroby zapalnej, która charakteryzuje się specyficznymi zmianami skórnymi wynikającymi z nadmiernego rogowacenia naskórka). 

Do wzrostu hematokrytu płytkowego dochodzi na skutek długotrwałego zażywania niektórych leków (np. pochodnych retinolu, winkrystyny, tretynoiny, doustnej antykoncepcji hormonalnej, hormonalnej terapii zastępczej), a także po ostrej utracie krwi i poważnych urazach ciała, kiedy dochodzi do uszkodzeń naczyń i tkanek. Wysokie PCT i trombocytoza towarzyszą niedoborom żelaza, które mogą doprowadzić do niedokrwistości. 

Wysokie PCT towarzyszy nowotworom litym (np. płuc lub trzustki), a także nowotworom i stanom przednowotworowym szpiku (np. czerwienicy prawdziwej, przewlekłej białaczce szpikowej, samoistnemu włóknieniu szpiku lub niektórym postaciom zespołu mielodysplastycznego). Rzadką przyczyną podwyższonego hematokrytu płytkowego i płytek krwi jest nadpłytkowość rodzinna. To genetyczna choroba dziedziczona autosomalnie dominująco. Oznacza to, że aby zachorować, wystarczy odziedziczyć tylko jeden nieprawidłowy gen od któregoś z rodziców. 

 

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

 

Bibliografia

1. A. Teległów, Diagnostyka laboratoryjna i obrazowa dla potrzeb fizjoterapii i kosmetologii, University of Physical Education, Kraków 2020.
2. K. Kuliczkowski, M. Podolak-Dawidziak, Hematologia – skrypt, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław 2007.

 

---