Nadwaga i otyłość u dzieci w różnym wieku uwarunkowana jest zespołem wielu czynników. Najbardziej istotne znaczenie mają te o charakterze środowiskowym i behawioralnym, ale również predyspozycje do przybierania na wadze odgrywają tu niemałą rolę. Sprawdź, skąd się bierze otyłość u dzieci.
Przyczyny otyłości u dzieci i młodzieży
Otyłość u dzieci to ogólnoustrojowe zaburzenie metaboliczne, uznawane za chorobę o charakterze przewlekłym. Wpływa nie tylko na jakość fizycznej pracy wielu narządów wewnętrznych, ale także na stan emocjonalno–psychiczny młodego człowieka. Przyczyny otyłości u dzieci i młodzieży są złożone i składa się na nie wielu czynników. Jest związana przede wszystkim z tzw. dodatnim bilansem energetycznym, czyli zaburzeniami równowagi pomiędzy podażą energii (ilością dostarczanej do organizmu energii w postaci jedzenia) a wydatkiem energetycznym (ilością energii wykorzystywanej przez organizm w spoczynku do podtrzymywania niezbędnych funkcji, takich jak wchłanianie i trawienie pokarmów, metabolizm i magazynowanie składników czy termoregulacja). W zależności od płci i wieku oraz skali problemu i etiologii dzieci z nadwagą i otyłością doświadczają przyrostu tkanki tłuszczowej w różnych okolicach ciała.
Dlaczego dochodzi do zaburzenia bilansu energetycznego?
Zachwianie bilansu energetycznego powodującego otyłość u dzieci uwarunkowane jest czynnikami fizjologicznymi i psychoemocjonalnymi oraz społecznymi. Utrata świadomej kontroli nad nimi lub zaniedbania rodzicielskie czy presja środowiska mogą sprawiać, że uczucie łaknienia będzie zbyt silne. Za naturalną potrzebę zaspokajania zapotrzebowania energetycznego organizmu odpowiada ośrodek głodu i sytości. Pozostałe czynniki wpływające na łaknienie to stres, samopoczucie, dostępność i walory smakowe pokarmu.
Jak rozpoznać otyłość u dzieci i młodzieży?
Otyłość u dziewczynek i chłopców w wieku rozwojowym diagnozowana jest na podstawie wskaźnika BMI według specjalnych siatek centylowych. Jest to najprostsze narzędzie stosowane do oceny stopnia wagi bazujące na interpretacji proporcji masy i wysokości ciała. Otyłość u dzieci zgodnie z BMI rozpoznaje się, kiedy wartość wskaźnika znajduje się co najmniej na poziomie 95 centyla (≥95 c), natomiast za nadwagę uznaje się wartość 85–95 centyla. Oprócz badań BMI bezcenne jest wykonywanie profesjonalnych testów laboratoryjnych, na które możesz zapisać dziecko za pośrednictwem https://diag.pl/sklep/pakiety/e-pakiet-otylosc/. Wyniki dostarczają informacji na temat rozpoznania zespołu metabolicznego czy też ryzyka jego powstania. Skutki otyłości u dzieci związane z zespołem to m.in. cukrzyca i choroby nerek.
Genetyczne przyczyny nadwagi u dzieci
Otyłość prosta u dzieci w 25–40% uwarunkowana jest genetycznie. To nie znaczy jednak, że za zaburzenie metaboliczne tego typu odpowiedzialny jest 1 gen przekazywany przez rodziców. Jest to wynik złożonego procesu wielogenowego, który ostatecznie wpływa w organizmie dziecka na zdolności do regulowania czynności metabolicznej tkanki tłuszczowej i stopień wrażliwości ośrodkowego układu nerwowego na leptynę. Geny wpływają też na skłonność dziedziczenia tempa przemiany materii oraz reaktywność na różne składniki pożywienia i preferencje żywieniowe.
Nadwaga i otyłość u nastolatków i dzieci – przyczyny środowiskowe i behawioralne
Uwarunkowania tego typu stanowią główne źródło problemu. Oprócz nawyków żywieniowych wyniesionych z domu, takich jak nieodpowiednio zbilansowana dieta, zła higiena jedzenia, drakońskie i wymyślne diety, istotny wpływ na tycie ma lokalne środowisko, w którym młody człowiek żyje. Czynnikiem sprzyjającym otyłości u dzieci i młodzieży jest przede wszystkim powszechny dostęp do żywności wysokoprzetworzonej, bogatej w konserwanty i syntetyczne dodatki. Na taki stan wpływa też bierny tryb życia. Sprzyja mu postęp cyfryzacji i rozwój urządzeń elektronicznych, z których dla rozrywki młodzież korzysta w wolnym czasie. Nastolatki używają też elektrycznych rowerów, wind, ruchomych schodów, autobusów i taksówek, intuicyjne i zdalnie sterowanych, często wyposażonych w sztuczną inteligencję urządzeń AGD i RTV itd. Otyłość olbrzymia u dzieci, czyli przekraczająca 95c, bywa też następstwem zaburzeń emocjonalnych, którym towarzyszy zajadanie przykrych stanów.
Otyłość dziecięca i młodzieżowa
Do otyłości u dzieci dochodzi w tzw. okresach krytycznych. Pierwszy przypada na przełom 1 i 2 roku życia, kiedy to zwiększa się nie tylko masa komórek tłuszczowych, ale także ich ilość. Jest to jednak fizjologiczne zjawisko. Szanse na przetrwanie takiej otyłości wynoszą tylko 15%. Drugim okresem, tym razem z 80% szansą na przetrwanie do wieku dorosłego, jest czas dojrzewania płciowego. Profilaktyka otyłości u dzieci w tym wieku stanowi nierzadko wyzwanie dla rodziców i lekarzy.
Bibliografia
- A. Karney i in., Otyłość u dzieci i młodzież. Poradnik dla rodziców dzieci w wieku od 4 do 18 lat, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2019.
- A. Oblacińska i in, Wspieranie dziecka z nadwagą i otyłością w społeczności szkolnej, “Ośrodek Rozwoju i Edukacji” 2013.
- M. Mikoś i in., Nadwaga i otyłość u dzieci i młodzieży, „Nowiny Lekarskie” 2012, nr 5.
