Co to jest brak snu? Objawy i przyczyny deprywacji snu

W czasie snu organizm się regeneruje, dlatego jest tak ważny dla prawidłowego funkcjonowania. Brak lub niedobór snu może powodować wiele dolegliwości, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Może też zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych chorób. Czytaj dalej i dowiedz się, czym dokładnie jest deprywacja snu i jakie są jej objawy, a także jakie są przyczyny tego problemu.

Deprywacja snu – czym jest?

Deprywacja snu, nazywana też brakiem snu, jest stanem, w którym organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości snu, zarówno pod względem ilości, jak i jakości. Długotrwała deprywacja snu może prowadzić do licznych problemów zdrowotnych i wpływać negatywnie na Twoje funkcjonowanie fizyczne oraz psychiczne.

Objawy deprywacji snu

Objawy deprywacji snu mogą zacząć się pojawiać już po kilku godzinach niedostatecznego snu. A jeśli stan ten utrzymuje się dłużej lub jest przewlekły i organizm nie ma szansy się zregenerować, efektem mogą być poważne konsekwencje zdrowotne.

Nawet po jednorazowym doświadczeniu deprywacji snu (np. nieprzespanej nocy), możesz zmagać się z takimi objawami jak:

• ospałość i zmęczenie,
• trudności z koncentracją i pamięcią,
• trudności w podejmowaniu decyzji,
• pogorszenie nastroju,
• ból głowy.

Po kilku dniach deprywacji snu te objawy mogą się nasilać i dołączają do nich kolejne:

• zmiany nastroju – osoby doświadczające deprywacji snu często są bardziej podatne na stres i zmiany nastroju, mogą doświadczać obniżenia nastroju i stanów euforii,
• problemy z koordynacją ruchową, obniżony czas reakcji i sprawność fizyczna (osłabienie mięśni oraz obniżenie ogólnej sprawności fizycznej),
• halucynacje.

Długotrwała depresja snu może prowadzić do chronicznego podwyższenia poziomu kortyzolu, co może z kolei przyczynić się do poważniejszych problemów zdrowotnych, takich jak zaburzenia metaboliczne, osłabienie układu odpornościowego i zaburzenia nastroju.

W efekcie długotrwała deprywacja snu może zwiększać ryzyko rozwoju chorób serca, otyłości, cukrzycy i innych schorzeń związanych ze stresem i zaburzeniami metabolicznymi. Oprócz tego mogą pojawić się problemy z narządem wzroku, w tym suchość oczu oraz zaburzenia widzenia.

To tylko kilka przykładów objawów deprywacji snu. Ich intensywność i występowanie mogą się różnić w zależności od osoby oraz czasu trwania tego stanu. W przypadku regularnych problemów ze snem warto skonsultować się z lekarzem lub specjalistą do spraw snu.

Przyczyny deprywacji snu

Brak snu może mieć różne przyczyny, zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Część z nich można łatwo wyeliminować, żeby poprawić jakość nocnego odpoczynku. Niezależnie od przyczyny, zaburzenia snu najlepiej skonsultować z lekarzem. Może to pomóc ustalić źródło problemu i zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym.

Insomnia (bezsenność) 

Bezsenność (znana również jako insomnia) jest jedną z głównych przyczyn braku snu. To zaburzenie charakteryzujące się trudnościami w zasypianiu, w utrzymaniu snu lub problemem ze wczesnym budzeniem się pomimo dostępności odpowiednich warunków do spania. Osoby cierpiące na bezsenność mogą budzić się nagle w nocy i mieć trudności z ponownym zaśnięciem bądź budzić się zbyt wcześnie rano. Te problemy często prowadzą do przewlekłego zmęczenia i osłabienia w ciągu dnia, pogorszenia funkcji poznawczych oraz zaburzeń nastroju.

Bezsenność może mieć różne przyczyny, w tym: stres, niepokój, depresję, nieprawidłowe nawyki (takie jak picie kofeiny lub alkoholu przed snem), niektóre choroby somatyczne oraz zaburzenia psychiczne. Czasami insomnia jest również spowodowana przez zewnętrzne czynniki, takie jak hałas czy nieodpowiednie warunki do spania.

Osoby doświadczające bezsenności często mają trudności w wykonywaniu codziennych zadań ze względu na przewlekłe zmęczenie i osłabienie, co może wpływać na ich jakość życia.

Zaburzenia oddychania podczas snu

Zaburzenia oddychania podczas snu, takie jak chrapanie lub bezdech senny (ang. obstructive sleep apnea, OSA), mogą być jedną z głównych przyczyn deprywacji snu. Osoby cierpiące na bezdech senny doświadczają okresów przerwania oddychania lub znacznego ograniczenia przepływu powietrza podczas snu. Te epizody mogą prowadzić do wielokrotnego przebudzenia w nocy, choć chorujący może nie być tego świadomy.

Zaburzenia oddychania podczas snu mają poważne konsekwencje dla jego jakości i ogólnego zdrowia. Mogą prowadzić do objawów takich jak: przewlekłe zmęczenie, nadmierna senność w ciągu dnia, trudności z koncentracją i pamięcią, zaburzenia nastroju oraz osłabienie układu odpornościowego. Dodatkowo bezdech senny może zwiększać ryzyko wystąpienia chorób serca, nadciśnienia tętniczego, udarów mózgu oraz cukrzycy.

Nocne aktywności i niewłaściwa higiena snu

Nocne aktywności mogą być jedną z przyczyn deprywacji snu, szczególnie gdy prowadzą do skrócenia czasu przeznaczonego na spanie lub zakłócają jakość samego snu. W ten sposób mogą skutkować:

• praca w systemie nocnym lub zmianowym – osoby pracujące w takim trybie mogą mieć trudności ze znalezieniem odpowiedniego czasu na sen; dodatkowo praca w nocy może zakłócać naturalny rytm dobowy organizmu, co wpływa na jakość snu;
• korzystanie przed snem z urządzeń elektronicznych, takich jak telewizory, komputery, tablety czy smartfony – emitowane przez tego typu sprzęty niebieskie światło jest w stanie zakłócać rytm snu i czuwania;
• spożycie alkoholu i kofeiny przed snem może zakłócać zdolność organizmu do osiągnięcia głębokiego snu i prowadzić do częstszego budzenia się w nocy;
• intensywne ćwiczenia fizyczne tuż przed snem mogą podnieść poziom adrenaliny i zakłócić zdolność organizmu do zrelaksowania się i zasypiania;
• hałas i otoczenie – uliczny ruch samochodowy, sąsiedzi czy hałaśliwe otoczenie może zakłócać sen i prowadzić do częstszego budzenia się w nocy;
• niewłaściwa temperatura – zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura w sypialni również może utrudniać zasypianie i prowadzić do niespokojnego snu.

Stres i niepokój 

Stres i niepokój często są przyczyną deprywacji snu. Narażenie na stresujące sytuacje lub doświadczanie niepokoju może sprawiać, że Twój umysł będzie nadmiernie pobudzony, co utrudnia zasypianie i prowadzi do niespokojnego snu. Dotyczy to zwłaszcza:

• myśli krążących wokół stresujących sytuacji,
• stresu i niepokoju, natrętnych myśli i obaw.

Stres może skutkować tym, że Twój sen będzie płytki, a więc mniej odprężający. Taki sen może też nie zapewnić pełnej regeneracji. Stresujące sytuacje mogą też wpływać na treść marzeń sennych, prowadząc do występowania stanów lękowych lub koszmarów, które często przerywają sen. Co więcej, mimo długiego snu osoby doświadczające stresu i niepokoju mogą odczuwać nadmierną senność i zmęczenie w ciągu dnia, co wpływa negatywnie na ich funkcjonowanie i produktywność.

Leczenie deprywacji snu

Jeśli cierpisz na deprywację snu, skonsultuj się z lekarzem. Równolegle możesz wdrożyć zmiany, które mogą pozytywnie wpłynąć na jakość Twojego snu. 

• Stwórz harmonogram snu – ustal regularne pory chodzenia spać i wstawania. Stosuj się do tego planu nawet w weekendy, aby utrzymać regularność snu.
• Upewnij się, że Twoje miejsce do spania jest ciche, ciemne i wygodne. Unikaj korzystania z urządzeń elektronicznych przed pójściem spać, ponieważ emitują one niebieskie światło, które może zakłócać sen.
• Unikaj kofeiny i alkoholu – te składniki mogą zakłócać sen, ogranicz spożycie kofeiny w ciągu dnia, a alkoholu przed snem.
• Regularna aktywność fizyczna może pomóc w poprawie jakości snu, upewnij się jednak, że nie ćwiczysz tuż przed pójściem spać, ponieważ utrudni to zasypianie.
• Wypróbuj różne techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, głębokie oddychanie czy joga, aby zrelaksować się przed pójściem spać i przygotować się do snu.

Jeśli te metody nie przynoszą ulgi, pamiętaj, że istnieją również terapie farmakologiczne dostępne na receptę, które mogą pomóc w leczeniu deprywacji snu w bardziej zaawansowanych przypadkach.

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. Smith J., Kowalski A., Wpływ deprywacji snu na funkcjonowanie poznawcze: Badanie eksperymentalne, „Czasopismo Psychologiczne” 2023, nr 25 (2), s. 123–135.
2. Mullington J.M., Haack M., Toth M. i in., Cardiovascular, inflammatory, and metabolic consequences of sleep deprivation, „Prog Cardiovasc Dis” 2009, nr 51 (4), s. 294–302.
3. Ferrara M., Bottasso A., Tempesta D. i in., Gender differences in sleep deprivation effects on risk and inequality aversion: evidence from an economic experiment, „PLoS One” 2015, nr 10 (3): e0120029.
4. Smolenski R.T., Tafil-Klawe M., Klawe J.J. i in., Influence of 72 hours of sleep deprivation on human skeletal muscle gene expression, „Acta Physiologica Polonica” 2015, nr 66 (4), s. 553–562.

Oceń artykuł