Jak objawia się choroba Gauchera? - Badania Krwi
12 sierpnia 2022

Co to jest choroba Gauchera i jakie objawy jej towarzyszą?

Artykuł napisany przez: Redakcja Diagnostyka

Choroba Gauchera to uwarunkowana genetycznie choroba spichrzeniowa. Zalicza się ją do grupy chorób rzadkich. Specjaliści wyróżnili trzy jej typy: nieneuronopatyczny o przewlekłym przebiegu, ostry neuronopatyczny niemowlęcy, podostry neuronopatyczny. Każdy z nich ma nieco inny przebieg.

Choroba Gauchera po raz pierwszy opisana została w 1882 r. przez Philippe’a Gauchera, któremu też zawdzięcza swoją nazwę. Sprawdź, w jaki sposób dochodzi do powstania tej jednostki chorobowej. Dowiedz się więcej na temat objawów towarzyszących chorobie Gauchera.

Co to jest choroba Gauchera?

Choroba Gauchera to lizosomalna choroba spichrzeniowa (choroba spichrzania lizosomalnego). Określa się w ten sposób grupę schorzeń, w których w wyniku braku aktywności enzymów ma miejsce spichrzanie rozmaitych substancji w lizosomach (organellach znajdujących się w cytoplazmie komórki). Choroba Gauchera jest uwarunkowana genetycznie o autosomalnym recesywnym sposobie dziedziczenia. Dochodzi do niej na skutek mutacji w genie GBA, kodującym białko enzymu glukocerebrozydazy. Jego zadaniem jest rozkład glukocerebrozydu (rodzaju tłuszczowej substancji) do cukru (glukozy) i prostszych cząsteczek tłuszczu. Konsekwencją nieprawidłowości w obrębie tego enzymu jest aktywne gromadzenie się nieprawidłowych tłuszczów w szpiku kostnym, wątrobie i śledzionie. Dlatego też kluczowe miejsce w diagnostyce choroby Gauchera zajmuje badanie aktywności beta-glukocerebrozydazy.

Typy choroby Gauchera

Specjaliści wyróżnili następujące postacie choroby Gauchera:

  • typ 1 – postać nieneuronopatyczna o przewlekłym przebiegu – zwany również typem dorosłych, częstość występowania szacowana jest na 1 : 50 000 urodzeń,
  • typ 2 – postać ostra neuronopatyczna niemowlęca – częstość występowania szacowana jest na 1 : 100 000 urodzeń,
  • typ 3 – postać podostra neuronopatyczna – częstość występowania szacowana jest na 1 : 100 000 urodzeń.

Jakie są objawy choroby Gauchera?

Należy zaznaczyć, że do pojawienia się objawów choroby Gauchera konieczna jest obecność dwóch wadliwych kopii genu odpowiedzialnego za kodowanie enzymu glukocerebrozydazy – od matki i od ojca. Jeżeli dziecku przekazana zostanie jedna kopia zmutowanego genu, to mówi się o nosicielstwie bezobjawowym. Objawy choroby Gauchera u takiej osoby nie występują. Dolegliwości w postaciach objawowych choroby Gauchera mają różny charakter w zależności od typu tej jednostki chorobowej. Choroba może mieć na tyle łagodny przebieg, że pacjenci nawet nie są diagnozowani, ale i wywoływać ciężkie upośledzenia funkcjonowania organizmu, które dotykają chorego już od najmłodszych lat i wiążą się z ryzykiem zgonu.

Typ 1 – postać nieneuropatyczna o przewlekłym przebiegu

W postaci nieneuropatycznej o przewlekłym przebiegu z reguły nie dochodzi do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego (mózgu i rdzenia kręgowego). Objawy tego typu choroby Gauchera dają o sobie znać przeważnie w starszym dzieciństwie lub w wieku dorosłym. Nierzadko do stwierdzenia choroby Gauchera dochodzi w czasie rutynowego badania lekarskiego bądź też podczas procesu diagnostycznego, prowadzonego w kierunku innej jednostki chorobowej.

Wśród pierwszych objawów choroby Gauchera typu 1 wymienia się powiększenie wątroby (tzw. hepatomegalię) i powiększenie śledziony (splenomegalię). Za duża śledziona jest w większym stopniu narażona na pęknięcie na skutek ewentualnego urazu. Możliwe, że będzie wywierać ucisk na okoliczne narządy, w tym zwłaszcza na żołądek, co spowoduje dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

U chorych stwierdza się nieprawidłowości w składzie elementów morfotycznych krwi: 

  • niedokrwistość (tzw. anemię) – obniżenie liczby erytrocytów, czyli czerwonych krwinek, lub obniżenie poziomu hemoglobiny, lub obniżenie zdolności krwi do przenoszenia tlenu,
  • małopłytkowość – obniżoną liczbę płytek krwi, czyli trombocytów,
  • leukopenię – obniżoną liczbę białych krwinek, czyli leukocytów.

Na skutek nieprawidłowości w składzie elementów morfotycznych krwi może dojść do zaburzeń krzepnięcia krwi, obfitego krwawienia miesiączkowego u kobiet, łatwego powstawania siniaków. Dodatkowo do zaburzeń odporności w związku ze spadkiem poziomu białych krwinek, które są podstawowym elementem układu immunologicznego. W efekcie to chory jest w większym stopniu narażony na rozwój infekcji i innych chorób.

Szacuje się, że w około 75% przypadków postaci nieneuropatycznej o przewlekłym przebiegu u chorych rozwijają się patologiczne zmiany kostne. Ich efektem są: ból kości, częste złamania kości, zaburzenia pracy stawów, osteopenia (spadek gęstości mineralnej kości), martwica kości, modelowanie kości długich.

Typ 2 – postać ostra neuronopatyczna niemowlęca

W przypadku postaci ostrej neuronopatycznej niemowlęcej, jak sama nazwa wskazuje, objawy chorobowe pojawiają się w pierwszych miesiącach życia. Specjaliści podają, że drugi typ choroby Gauchera może dać o sobie znać w ciągu 2 lat życia. Z reguły chorzy umierają w ciągu kilku lat od rozpoznania. Objawem choroby Gauchera typu 2, poza dolegliwościami występującymi w typie 1, jest odkładanie się w komórkach nerwowych (tzw. neuronach) złogów glukozyloceramidu. W konsekwencji dochodzi do pojawienia się objawów neurologicznych, w tym m.in.: drgawek, bezdechu, zaburzeń odruchu połykania, wzmożonego napięcia mięśniowego, opóźnienia rozwoju psychoruchowego, zeza zbieżnego, napadów laryngospazmu oraz tendencji do rozwoju zachłystowego zapalenia płuc.

Typ 3 – postać podostra neuronopatyczna

Postać podostra neuronopatyczna charakteryzuje się podobnie jak typ 2 choroby Gauchera występowaniem zaburzeń w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Jednakże typ 3 ma wolniejszy przebieg, na co też wskazuje człon „podostra” w jego nazwie. Średnia długość życia osób z tą postacią choroby wynosi 30–40 lat. W wyniku nieprawidłowości w komórkach nerwowych dochodzi do niepełnosprawności intelektualnej, zaburzeń w pracy mięśni gałek ocznych – nieprawidłowych ruchów sakkadowych (urywanych) w poziomie, epilepsji. Jednocześnie u pacjentów pojawiają się objawy choroby Gauchera z zakresu układu kostnego, krwiotwórczego, pokarmowego, które przedstawiono w typie 1. 

 

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

 

Bibliografia

  1. P. Hasiński, M. Bik-Multanowski, M. Koba-Wszędobył i wsp., Choroba Gauchera – zalecenia dotyczące rozpoznawania, leczenia i monitorowania, „Acta Haematologica Polonica” 2017, nr 48, s. 222–261.
  2. P.P. Liberski, W. Papierz, Neuropatologia Mossakowskiego, Wydawnictwo CZELEJ, Lublin 2005.
  3. D. Wantuch, K.J. Zdybek, Najczęstsze objawy choroby Gauchera w praktyce ratownika medycznego, „Anaesthesiology & Rescue Medicine” 2020, t. 14, nr 1, s. 18–27. 

O Autorze