Spis treści:
Zaburzenia połykania, czyli dysfagia, mogą mieć różnorodne podłoże. Nierzadko stwierdzana jest dysfagia neurogenna – spowodowana chorobami układu nerwowego, w tym np. udarem niedokrwiennym, guzem mózgu, zmianami pourazowymi. Inne możliwe przyczyny to: zapalenie gardła, ucisk wola czy zwężenie przełyku w wyniku choroby nowotworowej.
Dysfagia to zaburzenie, które znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie i może wpłynąć na ogólną kondycją zdrowotną, sprzyja bowiem niedoborom pokarmowym. Sprawdź, jakie objawy towarzyszą zaburzeniom połykania oraz jakie choroby mogą doprowadzić do ich powstania. Dowiedz się, w jaki sposób lekarz określa przyczynę rozwoju dysfagii.
Co to jest dysfagia?
Dysfagia to inaczej zaburzenia połykania. Można określić ją jako utrudnienia w przechodzeniu pokarmu z jamy ustnej przez przełyk do żołądka. W zależności od umiejscowienia problemów z połykaniem specjaliści wyróżnili dwie postacie dysfagii:
- ustno-gardłową – dla jej określenia stosuje się również nazwę dysfagia górna lub przedprzełykowa. Występują w niej problemy w przełykaniu związane z zaburzeniem przechodzenia pokarmu do przełyku,
- przełykową – alternatywnie określa się ją dysfagią dolną. Charakteryzuje się ona występowaniem trudności w przechodzeniu pokarmu przez przełyk.
Jakie objawy towarzyszą dysfagii?
W zależności od stopnia zaawansowania dysfagii upośledzone może być połykanie pokarmów stałych, rozdrobnionych, płynnych. Skrajnym przypadkiem jest całkowite zniesienie zdolności połykania, co określa się jako afagię.
Objawami towarzyszącymi dysfagii przedprzełykowej są przede wszystkim:
- uczucie trudności w formowaniu kęsa pokarmowego,
- problemy z przesuwaniem kęsa w kierunku gardła,
- trudności z rozpoczęciem aktu połykania,
- kaszel,
- wylewanie się pokarmu przez nos,
- krztuszenie się, co może prowadzić do zachłyśnięcia,
- uczucie drapania w gardle,
- kichanie,
- łzawienie,
- suchy kaszel pojawiający się podczas posiłku.
Z kolei dysfagii przełykowej towarzyszyć mogą takie dolegliwości, jak:
- uczucie przeszkody podczas połykania,
- uczucie gniecenia w klatce piersiowej,
- wymioty,
- kaszel,
- odkrztuszanie,
- uczucie zatrzymania pokarmu w przełyku,
- odynofagia, czyli ból w czasie przełykania,
- uczucie rozpierania w przełyku.
Jakie mogą być przyczyny dysfagii?
W zależności od rodzaju zaburzeń połykania za ich powstanie odpowiadać mogą rozmaite przyczyny. Czynnikami sprawczymi dysfagii przedprzełykowej okazać się mogą m.in.:
- miejscowe zmiany strukturalne, w tym np.:
- ciało obce,
- stany po zabiegach chirurgicznych krtani, twarzoczaszki i szyi,
- ucisk z zewnątrz, np. powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, obecność wola,
- stan zapalny gardła, migdałków, błony śluzowej jamy ustnej, ropień, kiła,
- ciężkie zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa,
- choroby nowotworowe dna jamy ustnej, gardła, języka, naciekające z tkanek otaczających,
- zaburzenia nerwowo-mięśniowe, w tym np.:
- choroby mięśni, czyli miopatie, np.: miopatie mitochondrialne, dystrofia oczno-gardłowa, dystrofia miotoniczna, dystrofia twarzowo-łopatkowo-ramieniowa,
- choroby ośrodkowego układu nerwowego, np.: choroby zwyrodnieniowe układu nerwowego, ostre niedokrwienie mózgu pochodzenia naczyniowego, guzy mózgu, zespół opuszkowy,
- neuropatie obwodowe, np.: zatrucie jadem kiełbasianym, cukrzyca, zespół Guillaina i Barrégo, sarkoidoza, zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego, zespół Sjögrena, błonica, układowe choroby tkanki łącznej (np. toczeń rumieniowaty układowy), amyloidoza,
- zespoły pozapiramidowe, np.: dyskinezy późne, pląsawica Huntingtona, choroba Parkinsona.
Z kolei za powstanie dysfagii przełykowej odpowiadać mogą takie czynniki, jak m.in.:
- zaburzenia motoryki przełyku, czyli mięśni odpowiadających za przesuwanie pokarmu w dalsze odcinki przewodu pokarmowego, np.: choroba Chagasa, rozlany kurcz przełyku, cukrzyca, achalazja, niepożądane działanie leków (np. blokerów kanału wapniowego),
- zwężenia przełyku, np.: ciała obce, rak przełyku, uchyłki przełyku, powikłania choroby refluksowej przełyku, pierścień Schatzkiego, zwężenia polekowe (np. po chinidynie), po radioterapii, po oparzeniach substancjami żrącymi, eozynofilowe zapalenie przełyku, zmiany po odleżynach po przewlekłym karmieniu sondą żołądkową,
- schorzenia toczące się w narządach położonych obok przełyku, które mogą wywierać na niego ucisk, np.: przepukliny okołoprzełykowe, wole zamostkowe (powiększenie tarczycy), wada zastawki mitralnej serca, guzy śródpiersia i oskrzeli.
Na czym polega rozpoznanie i leczenie dysfagii?
Diagnostyka dysfagii rozpoczyna się od badania podmiotowego – wywiadu – i przedmiotowego z palpacją oraz od konsultacji (laryngologicznej, gastrologicznej, neurologicznej). Po uzyskaniu wstępnych informacji lekarz kieruje pacjenta z zaburzeniami połykania na bardziej specjalistyczne badania. W rozpoznaniu podłoża dysfagii pomocne są zwłaszcza obrazowania – na początek kontrastowe badanie radiologiczne przełyku, ultrasonografia, w razie niepewności diagnostycznych tomografia komputerowa.
Pacjent może mieć wykonaną ezofagoskopię. To badanie endoskopowe, które polega na wziernikowaniu przełyku. Podczas niego możliwe jest pobranie materiału do badania histologicznego i mikrobiologicznego. W razie potrzeby zlecana jest manometria przełyku. Badanie to polega na wprowadzeniu przez nos do żołądka cewnika w celu dokonania pomiaru ciśnienia górnego i dolnego zwieracza przełyku oraz w mięśniówce przełyku. Pomocne okazać się mogą elektromiografia – badanie oceniające pobudliwość mięśni, wystąpienie skurczu po elektrycznej stymulacji nerwu – oraz całodobowe monitorowanie pH. Zyskująca na popularności fiberoendoskopia przeznosowa (FESS) pozwala na ocenę podstawy języka, gardła, nosogardła i krtani przed aktem połykania i po nim. Uzupełnieniem są badania laboratoryjne, w tym np. morfologia, rozmaz krwi.
Po dokładnym poznaniu przyczyn dysfagii określany jest sposób leczenia. Terapia jest różna i zależy od podłoża dysfagii. Według Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania i Zdrowia Światowej Organizacji Zdrowia nieinwazyjne metody leczenia dysfagii można podzielić na techniki rekonstytucyjne, kompensacyjne i adaptacyjne. Najpopularniejszymi metodami rekonstytucji są stymulacja termiczna lub techniki aplikacji dotykowo-termicznej. Leczenie dysfagii metodami kompensacyjnymi polega na zastosowaniu różnych technik połykania i wprowadzania zmian postawy. Techniki adaptacyjne obejmują zmiany w diecie, unikanie pokarmów wzmacniających dysfagię oraz odpowiednią podaż. Leczenie opierać się może również na farmakoterapii czy zabiegu.
Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- A. Dylczyk-Sommer, Dysfagia. Część 1: zagadnienia ogólne, „Anestezjologia Intensywna Terapia” 2020, t. 52, nr 3, s. 229–235.
- J. Olszewski, H. Zielińska-Bliźniewska, P. Pietkiewicz, Zaburzenia połykania jako interdyscyplinarny problem diagnostyczny i leczniczy, „Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny” 2011, t. 1, nr 1, s. 44–49.
- J. Terlikiewicz, R. Makarewicz, R., Zaburzenia połykania, „Polska Medycyna Paliatywna” 2003, nr 2, s. 31–38.
Poznaj możliwe przyczyny bólu śledziony
Poprzedni wpis
