Grzybica jamy ustnej to infekcja powodująca przykre objawy. Chorzy cierpiący z jej powodu uskarżają się na obecność białego nalotu na języku, pieczenie w ustach, pękanie ich kącików oraz przykry zapach. Nieleczona grzybica jamy ustnej może prowadzić do rozwoju innych poważniejszych chorób. Z poniższego artykułu dowiesz się, czym jest grzybica jamy ustnej, jakie dokładnie objawy o niej świadczą oraz w jaki sposób można ją zdiagnozować.
Czym jest grzybica jamy ustnej?
Grzybica, inaczej zwana kandydozą lub drożdżycą jamy ustnej, wywoływana jest przez grzyby z rodzaju Candida. Najczęściej jest to drobnoustrój o nazwie Candida albicans, zdarzają się jednak infekcje drożdżakami o nazwie Candida tropicalis, Candida pseudotropicalis, Candida krusei czy Candida glabrata. U wielu osób mikroorganizmy te stanowią fizjologiczną florę jamy ustnej i nie dają objawów nawet przez całe życie. U części osób niestety dolegliwości mogą wystąpić w momencie utraty odporności lub zastosowania leczenia antybiotykami. Szczególnie narażone są na nią osoby chorujące na cukrzycę, AIDS oraz po przeszczepach narządowych.
Wyróżnia się dwa rodzaje grzybicy jamy ustnej: pierwotną i wtórną. W pierwszej objawy dotyczą wyłącznie jamy ustnej, w drugiej zaś dodatkowo zmiany chorobowe zauważyć można na skórze oraz błonach śluzowych.
Jakie są przyczyny wystąpienia grzybicy jamy ustnej?
Jak już wspomniano powyżej, objawy grzybicy jamy ustnej mogą pojawić się po długotrwałej antybiotykoterapii, kiedy to spada odporność organizmu. Istnieją jednak inne przyczyny wystąpienia tej choroby, do których zaliczyć można:
- długotrwałe zażywanie tabletek antykoncepcyjnych,
- nadmiernie częste płukanie jamy ustnej preparatami do higieny o działaniu przeciwbakteryjnym,
- stosowanie sterydów w postaci wziewnej lub aplikowanie preparatów bezpośrednio na błonę śluzową jamy ustnej,
- stosowanie cytostatyków,
- leczenie immunosupresyjne,
- niedostateczną higienę jamy ustnej,
- palenie papierosów,
- próchnicę zębów,
- radioterapię,
- chemioterapię,
- mikrourazy jamy ustnej spowodowane noszeniem protez i aparatów ortodontycznych.
Dodatkowo grzybica jamy ustnej częściej rozwija się w okresie noworodkowym, u kobiet w ciąży, u osób w podeszłym wieku, chorujących na cukrzycę i mających zaburzenia hormonalne.
Jakie są objawy grzybicy jamy ustnej?
Grzybicę jamy ustnej charakteryzują łatwe do zauważenia objawy. Są nimi widoczny biały nalot na języku, suchość w gardle oraz nieprzyjemny zapach z ust. Chorzy dodatkowo mogą skarżyć się na zapalenie kącików ust, ból języka i dziąseł, zaczerwienienie, swędzenie skóry wokół ust oraz obecność białych pleśniawek.
Jak wygląda diagnostyka grzybicy jamy ustnej?
Mimo iż, tak jak powiedziano powyżej, grzybica jamy ustnej daje charakterystyczne objawy, to niekiedy lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań celem jej potwierdzenia. Najskuteczniejsze w przypadku diagnostyki grzybicy jamy ustnej jest badanie mykologiczne. Materiałem potrzebnym do jego wykonania jest wymaz z chorobowo zmienionych miejsc, pobierany przez specjalistę.
Co to jest i na czym polega badanie mykologiczne?
Badanie mykologiczne jest rodzajem badania mikrobiologicznego, umożliwiającego identyfikację grzyba, który wywołał objawy chorobowe. Zazwyczaj wymaga ono hodowli materiału i dokładnej mikroskopowej oceny preparatu. W ramach badania mykologicznego wykonywane są też testy biochemiczne, pomagające w identyfikacji gatunku drobnoustroju oraz w określeniu jego lekooporności. Lekarz, zlecając badanie mykologiczne, musi mieć wiedzę, że czas potrzebny na jego wykonanie wynosi nawet do kilku tygodni. Spowodowane jest to powolnym wzrostem grzybów w warunkach laboratoryjnych. Mając to na uwadze, lekarz zleca wykonanie równoległych badań, np. szybkiego testu z wodorotlenkiem potasu lub analizy mikroskopowej preparatu bezpośrednio po pobraniu materiału od pacjenta. W rzadkich przypadkach, kiedy o rozwój choroby podejrzewany jest konkretny gatunek drożdżaka, możliwe jest przeprowadzenie badań metodami diagnostyki molekularnej, wykrywających DNA grzyba. Wspomniane dodatkowe metody diagnostyki pozwalają na skrócenie czasu oczekiwania na wynik, a tym samym na szybsze wdrożenie leczenia preparatem działającym na konkretny drobnoustrój.
Jak przygotować się do wykonania badania mykologicznego?
Pobierając próbkę na badanie mykologiczne, należy pamiętać o kilku podstawowych rzeczach:
- wymaz z jamy ustnej musi być pobrany z rana,
- pacjent powinien być na czczo, nie powinien też pić żadnych napojów,
- przed pobraniem wymazu nie należy szczotkować zębów ani płukać jamy ustnej preparatami bakteriobójczymi,
- pacjent nie powinien być w trakcie antybiotykoterapii,
- jeśli pacjent przyjmuje jakiekolwiek leki, powinien o tym fakcie poinformować lekarza. Mogą one mieć wpływ na wzrost grzybów w warunkach laboratoryjnych.
Niedostosowanie się do tych zaleceń może spowodować uzyskanie zafałszowanego wyniku. W warunkach laboratoryjnych drobnoustrój nie zostanie zidentyfikowany nie dlatego, że jest on nieobecny, a dlatego, że jego wzrost został zahamowany.
Jak interpretować wynik badania mykologicznego?
Za prawidłowy wynik badania mykologicznego uważa się taki, w którym nie zidentyfikowano grzybów chorobotwórczych. Jeśli metodami laboratoryjnymi udało się wyhodować drożdżaki, to informację o tym podaje się na wyniku. Kolejnym etapem badania mykologicznego są testy w kierunku lekooporności grzyba. Ich wykonanie daje informację lekarzowi, na jaki rodzaj preparatu grzyb jest wrażliwy.
Odróżnienie grzybicy jamy ustnej od infekcji innymi chorobotwórczymi drobnoustrojami jest niezmiernie ważne. Środki farmakologiczne, które działają bakteriobójczo, nie będą skuteczne w przypadku leczenia infekcji grzybiczej. Konieczne jest zastosowanie leczenia celowanego.
Autor: Marta Szarawarska
Bibliografia
- Kurnatowska A. i in. Mykologia medyczna, Edra Urban & Partner, Wrocław 2018, s. 175–179.
- Murrey P. i in., Mikrobiologia, Edra Urban & Partner, Wrocław 2018, s. 659–670.
