Czym jest małopłytkowość? Przyczyny, objawy - Badania Krwi
19 października 2022

Co to jest małopłytkowość? Objawy i przyczyny trombocytopenii

Artykuł napisany przez: Redakcja Diagnostyka

Małopłytkowość jest najczęściej występującą skazą krwotoczną. Inaczej dla jej określenia stosuje się nazwę „trombocytopenia”. Obniżona wartość płytek krwi może być spowodowana przez uszkodzenie szpiku kostnego, przewlekłą chorobę alkoholową czy stosowanie niektórych leków.

Rzadko stwierdza się małopłytkowość wrodzoną. Łagodna trombocytopenia przebiega zwykle bez objawów klinicznych, a ciężkie przypadki wiążą się z krwawieniami. Sprawdź, jakie mogą być przyczyny powstania małopłytkowości i jakie objawy towarzyszą zbyt niskiej ilości płytek krwi.

Co to jest małopłytkowość?

Małopłytkowość to stan charakteryzujący się zbyt niskim poziomem trombocytów we krwi. Trombocyty, nazywane inaczej płytkami krwi, to obok krwinek czerwonych (erytrocytów) i krwinek białych (leukocytów) główny element morfotyczny krwi. Płytki krwi odgrywają kluczową rolę w procesach krzepnięcia krwi. Ich zadanie polega na nagromadzeniu się w miejscu uszkodzonego naczynia i tworzeniu skrzepu – hamują krwawienie. Pojedyncza płytka osiąga rozmiar 2-4 µm i żyje średnio 10 dni. Płytki krwi powstają w szpiku kostnym w procesie trombopoezy. O małopłytkowości mówi się wówczas, gdy poziom trombocytów jest mniejszy od przyjętej normy, która wynosi 140,0–440,0 tys./µl [1]. Przy czym objawy małopłytkowości mogą być zauważone, dopiero gdy liczba płytek znacznie spadnie – do poziomu poniżej 30 000/µl. Wartość ta uznawana jest za konieczną do utrzymania homeostazy (wewnętrznej równowagi organizmu).

Małopłytkowość – przyczyny powstania

Biorąc pod uwagę przyczyny powstania małopłytkowości, wyróżnia się:

  • małopłytkowość centralną – spowodowaną wytwarzaniem za małej ilości płytek krwi w szpiku kostnym,
  • małopłytkowość obwodową – spowodowaną wzmożonym zniszczeniem lub nieprawidłową dystrybucją płytek krwi,
  • małopłytkowość złożoną.

Obniżona produkcja płytek krwi może być związana z toksycznym uszkodzeniem szpiku. Stan ten może towarzyszyć przewlekłym schorzeniom wątroby czy przewlekłej chorobie alkoholowej. Do spadku wytwarzania trombocytów prowadzą też ciężkie infekcje, białaczka czy uszkodzenie szpiku kostnego związane z inną chorobą nowotworową. Przyczyną małopłytkowości tego rodzaju może być mielodysplazja (zaburzenie uniemożliwiające różnicowanie i dojrzewanie komórek). Małopłytkowość centralna rozwija się w wyniku nadmiernej ekspozycji na promieniowanie jonizujące, ale też stanowi powikłanie po transplantacji szpiku.

Przyczynami małopłytkowości z nadmiernego niszczenia płytek krwi mogą być: hipotermia (wychłodzenie organizmu), ciężkie zakażenie, hipersplenizm (tzw. zespół dużej śledziony). Wzmożone uszkadzanie trombocytów obserwuje się w plamicy poprzetoczeniowej (alloprzeciwciała) czy małopłytkowości immunologicznej (autoprzeciwciała). Stan ten może również towarzyszyć HIT/HITT – małopłytkowości indukowanej heparyną (lekiem przeciwzakrzepowym).

Małopłytkowość obwodowa związana z nadmiernym zużyciem płytek krwi może być wynikiem m.in.:

  • malarii (tropikalnej choroby pasożytniczej wywoływanej przez pierwotniaka z rodzaju Plasmodium), 
  • hemofagocytozy (pochłaniania przez makrofagi, czyli tzw. komórki żerne, elementów morfotycznych krwi),
  • masywnego krwotoku,
  • ciężkiej zatorowości płucnej/zakrzepicy,
  • sepsy (nasilonej reakcji zapalnej całego organizmu w odpowiedzi na zakażenie),
  • leczenia pozaustrojowego,
  • ostrego zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (może się pojawić np. przy oparzeniach, białaczce promielocytalnej, w stanie przedrzucawkowym), 
  • wewnątrznaczyniowych metod wspomagania krążenia, np. kontrapulsacji wewnątrzaortalnej,
  • przewlekłego zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (może się pojawić np. przy tętniaku aorty, dużych naczyniakach, w chorobie nowotworowej),
  • mikroangiopatii zakrzepowej, czyli powstawania zakrzepów w małych naczyniach krwionośnych (może się pojawić np. przy zespole hemolityczno-mocznicowym),
  • hiperfibrynolizy, czyli zbyt nasilonej walki organizmu z zakrzepami (może się pojawić np. przy chorobie nowotworowej prostaty z przerzutami, marskości wątroby).

Niekiedy stwierdza się tzw. małopłytkowość rzekomą. Powstaje ona w wyniku nieprawidłowego zlepiania płytek w probówce, do której pobrano krew. Aby uzyskać poprawny wynik, krew powinna być pobrana do probówki ze specjalnym odczynnikiem chemicznym.

Objawy małopłytkowości

Bez względu na podłoże powstania małopłytkowości stan ten wiąże się z występowaniem charakterystycznych objawów, którymi są wybroczyny na skórze i błonach śluzowych, najczęściej lokalizujące się na tułowiu i kończynach. U chorych rozwinąć się może krwiomocz, który definiuje się jako obecność krwinek czerwonych w moczu. W miejscu nakłuć (np. przy pobieraniu krwi do badań) pojawią się wylewy krwi. Typowymi objawami małopłytkowości są również: przedłużające się, obfite miesiączki, nawracające krwawienia z dziąseł i nosa oraz krwawe podbiegnięcia. Wraz z zaawansowaniem małopłytkowości może dojść do krwawień z przewodu pokarmowego (wymiotów ciemną, fusowatą treścią albo podbarwionych krwią, zmiany koloru stolca na bardzo ciemny) czy z dróg rodnych, a w skrajnych przypadkach krwawienia do układu nerwowego (zawrotów głowy, zaburzeń mowy, drętwienia/niedowładów).

Jak rozpoznawana jest małopłytkowość?

Ze względu na dużą liczbę czynników odpowiedzialnych za wystąpienie małopłytkowości oraz ich współwystępowanie diagnostyka przyczyn zbyt niskiego poziomu płytek krwi stanowi istotne wyzwanie w codziennej praktyce klinicznej. Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, do którego w pierwszej kolejności powinien zgłosić się pacjent, przy podejrzeniu małopłytkowości skieruje go do hematologa. To specjalista z zakresu chorób krwi. Podstawowe elementy procesu diagnostycznego stanowią: badania podmiotowe (wywiad), badanie przedmiotowe, morfologia, a w przypadku jej nieprawidłowego wyniku – rozmaz krwi manualnie. W ramach dalszej diagnostyki zleca się rozszerzone badania krwi. Nierzadko konieczne jest badanie szpiku kostnego. Dzięki temu można zobaczyć, jak przebiega proces produkcji krwi. Leczenie małopłytkowości jest uzależnione od przyczyny jej powstania i opiera się głównie na ograniczeniu objawów i zapobieganiu powikłaniom. Przykładowo w małopłytkowości polekowej wskazane jest zaprzestanie stosowania leków, które obniżają poziom płytek krwi, w małopłytkowości związanej z występowaniem autoprzeciwciał podawane są glikokortykosteroidy, w małopłytkowości towarzyszącej chorobom szpiku konieczny może być zaś przeszczep komórek krwiotwórczych. 

 

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian 

 

Bibliografia

  1. A. Teległów, Diagnostyka hematologiczna – podstawowe badanie: morfologia krwi, [w:] A. Teległów (red.), Diagnostyka laboratoryjna i obrazowa dla potrzeb fizjoterapii i kosmetologii, University of Physical Education, Kraków 2020, s. 212–221.
  2. R. Kordek, Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy, VIA MEDICA, Gdańsk 2007.
  3. J. Pluta, J. Trzebicki, Małopłytkowość – najczęstsze zaburzenie hemostazy na OIT, „Anestezjologia Intensywna Terapia” 2019, t. 51, nr 1, s. 57–65.

O Autorze