Martwica kości – objawy. Co to jest? - Badania Krwi
17 sierpnia 2022

Co to jest martwica kości? Objawy i przyczyny powstania martwicy kości

Artykuł napisany przez: Redakcja Diagnostyka

Martwica kości to bardzo poważna choroba, której konsekwencją jest zniszczenie tkanki kostnej. Leczona w nieodpowiedni sposób, może doprowadzić do kalectwa i znacznie obniżyć jakość życia chorego. Jedną z częściej występujących jest jałowa martwica kości, którą powodować może zaburzenie ukrwienia.

Martwicę kości (nekrozę kości) jako pierwszy do nomenklatury medycznej wprowadził w 1910 r. Georg Axhausen. Choroba ta inaczej nazywana bywa osteonekrozą. Dowiedz się więcej o potencjalnych czynnikach sprawczych martwicy kości. Sprawdź, jakie są rodzaje jałowej martwicy kości oraz czy stan ten może się rozwinąć wyłącznie w wybranych strukturach kostnych.

Co to jest martwica kości? Przyczyny martwicy jałowej

Martwicą kości określa się grupę schorzeń, dla których typowa jest nekroza kości lub jej fragmentów. Nekroza to ciąg zmian morfologicznych, jakie mają miejsce po śmierci komórki w żywym organizmie. Martwicą będzie zatem obumarcie tkanek, za które odpowiadać mogą niedokrwienie, niedotlenienie, bakterie chorobotwórcze. Zdarzają się jednak przypadki, w których nie sposób określić przyczyny martwicy kości. Mówi się wówczas o martwicy idiopatycznej. Specjaliści wymieniają kilka rodzajów martwicy, najczęściej występującą jest jałowa martwica kości. Inaczej określa się ją aseptyczną martwicą kości. 

Wśród czynników ryzyka jałowej martwicy kości wymieniane są:

  • choroby krwi (anemia sierpowata, stany i choroby zwiększające krzepliwość krwi),
  • urazy, mechaniczne uszkodzenie naczyń, np. przy złamaniu kości,
  • obecność zakrzepów i zatorów powstających z różnych przyczyn,
  • nadużywanie alkoholu,
  • chemioterapia, choroba nowotworowa,
  • predyspozycje genetyczne,
  • choroba kesonowa,
  • poważne schorzenia ogólnoustrojowe (np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, cukrzyca),
  • zaburzenia hormonalne.

Martwica jałowa – rodzaje choroby

Specjaliści wyróżnili kilkadziesiąt postaci martwicy kości, biorąc pod uwagę lokalizację powstałej zmiany martwiczej. Oto wybrane przykłady:

  • choroba Freiberga-Köhlera II – martwica kości dotyczy głowy II, rzadziej głowy III kości śródstopia,
  • choroba Osgooda-Schlattera – zmiany martwicze rozwijają się w kości piszczelowej,
  • choroba Köhlera I – martwica lokalizuje się w kości łódkowatej,
  • choroba Kienböcka – martwica dotyczy kości księżycowatej,
  • choroba Haglunda – do zmian martwiczych dochodzi w nasadzie kości piętowej,
  • choroba Königa – zwana też oddzielającą martwicą kostno-chrzęstną kolana, 
  • choroba Blounta – zmiana martwicza rozwija się w bliższej przyśrodkowej części przynasady i nasady kości piszczelowej; zmieniona chorobowo kość określana jest jako piszczel szpotawa,
  • choroba Pannera – martwica kości lokalizuje się w obrębie główki kości ramiennej,
  • choroba Preisera – martwica dotyczy kości łódeczkowatej.

Do najczęściej występujących rodzajów martwicy kości zalicza się chorobę Perthesa i chorobę Scheuermanna. Pierwsza z nich zwana jest też martwicą typu Legga-Calvégo-Waldenströma-Perthesa. Zmiany martwicze rozwijają się w obrębie głowy i szyjki kości udowej. Choroba dotyczy populacji pediatrycznej. Szczyt zachorowania przypada na 5–6 lat. Średnio cztery raz częściej stwierdza się tę martwicę u chłopców niż u dziewcząt. Upośledza ona wzrost dziecka w wyniku anatomicznych nieprawidłowości w obrębie stawu biodrowego.

Drugą co do częstości występowania chorobą martwiczą kości jest choroba Scheuermanna. Zmiany martwicze rozwijają się w obrębie trzonów kręgów kręgosłupa. Choroba ta dotyczy przeważnie młodzieży i młodych dorosłych. W obu przypadkach etiologia nie jest do końca poznana i prawdopodobnie jest wieloczynnikowa.

Jakie są objawy martwicy kości?

W wyniku martwicy kości następuje niedokrwienie jądra kostnienia. To miejsce, w którym zaczyna tworzyć się kość. Struktura silnie aktywna metabolicznie odpowiada za wzrost kości na długość. Na skutek zaburzeń ukrwienia tkanka kostna ulega martwicy. Na początkowym etapie zaawansowania choroby obserwuje się obrzęk zajętej części ciała, jednak nie występują jeszcze żadne zmiany na zdjęciu radiologicznym. W drugiej fazie choroby, zwanej też stadium kondensacji, tkanka kostna się zagęszcza. Następuje trzecia faza, inaczej stadium fragmentacji, w której tkanka objęta martwicą oddziela się od pozostałej części kości. Dochodzi do fragmentacji jądra kostnienia i spłaszczenia nasady kości. Z czasem ma miejsce stopniowa jej odbudowa, lecz nierzadko w wyniku oddziaływania obciążeń tkanka ulega odkształceniu. Odbudowuje się w związku z tym w nieprawidłowej, zdeformowanej formie, a przez to zaburza funkcjonowanie danej kości. Chorzy doświadczają wówczas dolegliwości bólowych, pojawić się mogą problemy z poruszaniem daną kością – niemożność zginania lub prostowania kończyny, ograniczony zakres ruchu, utykanie, zaburzenia postawy ciała. Unieruchomienie wiąże się z czasem z zanikiem tkanki mięśniowej. To ogólne objawy martwicy kości. Każdej z wymienionych wyżej jednostek chorobowych przebiegających z procesem martwicy kości towarzyszą typowe dolegliwości.

Martwica kości – rozpoznanie choroby

Rozpoznanie martwicy kości, jak w przypadku każdej innej choroby, zaczyna się od wywiadu, czyli badania podmiotowego (lekarz pyta o czas występowania objawów, przebyte urazy, przyjmowane leki, okoliczności pojawiania się dolegliwości bólowych, choroby współwystępujące) i badania przedmiotowego. Z reguły wyniki badań laboratoryjnych nie odbiegają od normy. Można zaobserwować wzrost stężenia CRP, które jest markerem stanu zapalnego w organizmie. Podstawą rozpoznania są badania obrazowe. Diagnostykę obrazową rozpoczyna się od badania rentgenowskiego i ultrasonograficznego. Odchylenia w wynikach są wskazaniem do bardziej specjalistycznych badań, jak tomografia komputerowa. Należy jednak zaznaczyć, że w początkowym stadium choroby zmiany mogą być niewidoczne w badaniach obrazowych.

 

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

 

Bibliografia

  1. B. Drozdzowska, Martwica żuchwy, „Endokrynologia Polska” 2011, t. 62, nr 1, s. 88–92.
  2. B. Pruszyński, Radiologia. Diagnostyka obrazowa. RTG, TK, MR i radioizotopy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.
  3. A. Radzimińska, A.A. Zimmermann, M. Weber-Rajek i wsp., Jałowe martwice kości, charakterystyka choroby i postępowanie fizykalne – przegląd literatury, „Journal of Education, Health and Sport” 2015, t. 5, nr 10, s. 108–120.

O Autorze