Jakie są objawy tasiemca – u dzieci, u dorosłych?

Objawy tasiemczycy, czyli choroby wywołanej przez robaki płaskie – tasiemce, są różne w zależności od rodzaju pasożyta, który odpowiada za powstanie parazytozy. Najczęstsze są inwazje tasiemcem uzbrojonym i nieuzbrojonym, które objawiają się głównie dolegliwościami ze strony układu pokarmowego.

Z uwagi na poprawiające się warunki sanitarne choroby pasożytnicze występują w społeczeństwie coraz rzadziej. Wśród najbardziej znanych parazytoz wymienia się tasiemczycę, która jest chorobą ludzi i zwierząt. Sprawdź, jakie są objawy tasiemczycy i w jaki sposób dochodzi do jej rozwoju.

Czym są tasiemce?

Tasiemce to płazińce pasożytujące wewnętrznie. Do pełnego rozwoju wymagają przynajmniej dwóch żywicieli – pośredniego i ostatecznego. W ciele jednego lub więcej żywicieli pośrednich bytują w postaci larwalnej. W organizmie żywiciela ostatecznego tasiemce rosną do postaci dorosłych i osiągają dojrzałość płciową. W Polsce głównie stwierdza się przypadki tasiemczycy wywołanej przez tasiemca nieuzbrojonego (z łac. Taenia saginata), tasiemca uzbrojonego (z łac. Taenia solium), rzadziej przez bruzdogłowca szerokiego (z łac. Diphyllobothrium latum) i tasiemca karłowatego (z łac. Hymenolepis nana). Dla tych też gatunków tasiemca człowiek jest żywicielem ostatecznym. Bywa również żywicielem przypadkowym dla tasiemca psiego (z łac. Dipylidium caninum) i tasiemca szczurzego (z łac. Hymenolepis diminuta) oraz pośrednim dla tasiemców bąblowcowych. Przypadki choroby wywołanej przez te gatunki są sporadyczne.

Co to jest tasiemczyca i jak może dojść do zarażenia?

Zakażenie tasiemcem nazywane jest tasiemczycą. Dla tej choroby stosowane są również określenia tenioza lub cestodoza. Do zakażenia tasiemcem uzbrojonym i nieuzbrojonym może dojść w wyniku spożycia mięsa z larwalnymi postaciami pasożyta. W przypadku tasiemca uzbrojonego jest to głównie mięso wieprzowe lub dziczyzna, a tasiemca nieuzbrojonego – wołowina. Szacuje się, że nawet 5 minut obróbki termicznej mięsa w temperaturze 56°C jest w stanie uśmiercić larwy pasożyta.

Do zakażenia bruzdogłowcem szerokim dochodzi w wyniku spożycia surowych lub półsurowych skażonych pasożytem ryb. Tasiemiec karłowaty szerzy się poprzez spożycie jaj wydalanych przez chorego człowieka niezachowującego podstawowych zasad higieny. W wyniku tego możliwa jest nawet autoinwazja, czyli ponowne zakażenie się tej samej osoby. Pasożyt najczęściej spotykany jest w miejscach, gdzie zamieszkuje dużo ludzi, np. w akademikach, zakładach opiekuńczych. Poprzez przypadkowe połknięcie jaj pasożyta zarazić się można tasiemcem psim i tasiemcem szczurzym. Tasiemiec bąblowcowy najczęściej przenoszony jest przez zwierzęta psowate i poprzez jedzenie niemytych owoców leśnych.

Jakie są objawy tasiemczycy?

Tasiemczyca to groźna choroba układu pokarmowego. Za jej powstanie odpowiadają głównie tasiemiec nieuzbrojony i uzbrojony, który w odróżnieniu od tego pierwszego wyposażony jest w haczyki i przyssawki. Przytwierdza się nimi do ściany jelita cienkiego. Objawy tasiemczycy są mało charakterystyczne. Zazwyczaj narastają stopniowo w ciągu kilku miesięcy i utrzymują się latami. Wśród głównych objawów tasiemczycy wymienia się: awitaminozę (znaczący niedobór lub całkowity brak witamin), ogólne osłabienie, bóle brzucha, wymioty, nudności, biegunkę lub zaparcia, zaburzenia łaknienia, spadek masy ciała. Rzadziej występują zaburzenia snu, objawy ze strony układu nerwowego czy skóry. W zaawansowanych przypadkach pojawić się mogą dolegliwości przypominające niedrożność przewodu pokarmowego, zapalenie wyrostka robaczkowego, niedrożność dróg żółciowych czy przewodu trzustkowego.

U osób zakażonych tasiemcem uzbrojonym istnieje ryzyko rozwoju wągrzycy. Wówczas tasiemiec uzbrojony osiada w innych częściach ciała, doprowadzając do upośledzenia ich funkcji. Za najbardziej niebezpieczne uważa się przypadki inwazji układu nerwowego. Towarzyszą temu takie objawy, jak: ból głowy, drgawki, wzmożona senność, zaburzenia psychiczne. W przypadku inwazji pasożyta na gałkę oczną może dojść do zaburzenia widzenia, odwarstwienia siatkówki, stanu zapalnego naczyniówki, a nawet utraty wzroku. Wągry, osadzając się w mięśniach, dają dolegliwości bólowe i zaburzają pracę tych mięśni. Możliwe są też inne lokalizacje, np. mięsień sercowy, wątroba, płuca.

Zarażenie tasiemcem karłowatym jest najczęściej bezobjawowe. Jeśli dojdzie do masywnej inwazji, można zauważyć takie objawy, jak: niepokój, rozdrażnienie, świąd skóry okolicy odbytu, biegunka, bóle brzucha. Objawy tasiemczycy wywołanej bruzdogłowcem szerokim ograniczają się zazwyczaj do obecności pasożyta w stolcu. U niewielkiej części chorych, bo w około 2% przypadków, stwierdza się anemię, a dokładnie niedokrwistość megaloblastyczną na skutek niedoboru witaminy B12. Zarażenia tasiemcem psim i szczurzym najczęściej nie wywołują objawów.

Zakażenie tasiemcem bąblowcowym określane jest jako bąblowica. To ciężka choroba, której objawem jest torbiel o różnej lokalizacji. Pasożyt może przetrwać w organizmie nawet 50 lat i w skrajnych przypadkach doprowadzić do śmierci. Torbiel najczęściej lokalizuje się w wątrobie, rzadziej w śledzionie, kościach, płucach lub mózgu.

Rozpoznawanie i leczenie tasiemczycy

Tasiemczyca daje mało specyficzne objawy, przez co wymaga różnicowania z innymi schorzeniami przewodu pokarmowego, w tym m.in. z owsicą, chorobą wrzodową, glistnicą, włosogłówczycą, niezakaźnym zapaleniem jelit. W rozpoznaniu tasiemczycy wykorzystywane są badania kału na obecność tasiemca, badania krwi, w których stwierdza się niewielką eozynofilię, oznaczenie przeciwciał IgG w surowicy krwi. W leczeniu stosuje się niklozamid lub prazykwantel. Leki są niedostępne w Polsce i sprowadzane w ramach importu docelowego. Zarejestrowanym i dostępnym w Polsce lekiem wskazanym w terapii tasiemczycy jest albendazol. W przypadku gdy tasiemiec bytuje poza jelitem, konieczny jest zabieg chirurgiczny.

W diagnostyce wągrzycy stosuje się badania serologiczne i badanie histopatologiczne bioptatu. Przydatne mogą być badania obrazowe. Leczenie jest indywidualne w zależności od lokalizacji i liczby wągrów. Często stosuje się terapię skojarzoną – farmakoterapię i leczenie chirurgiczne.

W diagnostyce bąblowicy stosuje się odczyny serologiczne i badania obrazowe. Terapię dobiera się indywidualnie w zależności od lokalizacji i wielkości pęcherzy – farmakoterapię, nakłucie torbieli, zabieg chirurgiczny.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

W. Basiak, Tasiemczyce (taenioses), [w:] J. Cianciara, J. Juszczyk (red.), Choroby zakaźne i pasożytnicze, t. II, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2012, s. 634–636.
E. Hadaś, M. Derda, Pasożyty – zagrożenie nadal aktualne, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2014, t. 95, nr 1, s. 6–13.
Z. Pawłowski, J. Stefaniak, Tasiemczyce (Taenioses), [w:] Z. Pawłowski, J. Stefaniak (red.), Parazytologia kliniczna w ujęciu interdyscyplinarnym, PZWL, Warszawa 2004, s. 285–289.
J. Popielska, M. Marczyńska, Najczęstsze zarażenia pasożytnicze w Polsce, „Pediatria po Dyplomie” 2012, t. 16, nr 5, s. 33–41.