Wzrost dziecka – od czego zależy? Dieta i geny

Prawidłowy wzrost dziecka zależy od wielu czynników. Przede wszystkim od genów, na które nie mamy wpływu. To, jak wysokie będzie dziecko, jest indywidualną sprawą. Czy dieta może wpłynąć na wzrost dziecka? Jaki jest prawidłowy wzrost na poszczególnych etapach rozwoju?

Prawidłowy wzrost dziecka

Wzrost dziecka jest sprawą indywidualną i zależy przede wszystkim od genów, na które nie mamy wpływu. Na podstawie wielu badań i obserwacji rozwoju dziecka opracowano tabelę wzrostu, jednak podane w niej wartości są jedynie orientacyjne i nie powinny być czytane jako główne i jedyne źródło informacji. Przyjmuje się, że dziecko do drugiego roku życia powinno osiągnąć wzrost od 75 do 94 cm. Pierwsze dwa lata charakteryzuje najszybszy wzrost człowieka, który następnie zaczyna stopniowo spowalniać. Dzieci w wieku 3–4 lat osiągają wysokość do 113 cm. Sześciolatki rosną do 129 cm, a ośmiolatki do 140 cm. Do dziesiątego roku życia dziecko może osiągnąć 154 cm wzrostu. Ponowne przyspieszenie tempa wzrostu następuje w okresie dojrzewania płciowego. Nastolatki w przedziale 11–14 lat osiągają wzrost od 139 do 167 cm w przypadku dziewczynek. Chłopcy mogą urosnąć nawet do 186 cm. Przyjmuje się, że zatrzymanie wzrostu organizmu następuje około 18 roku życia. Warto wiedzieć, że proces wzrostu dziecka może odbywać się skokowo. Tymczasowe zahamowanie rozwoju wcale nie musi oznaczać choroby lub niedoboru hormonu wzrostu.

Jak pobudzić wzrost dziecka?

Chociaż w największym stopniu na wzrost dziecka wpływa genetyka, nie bez znaczenia są też inne czynniki. Bardzo ważna jest dieta, nie tylko malucha, ale też matki. Odpowiednia podaż składników odżywczych już od życia płodowego ma ogromny wpływ na rozwój psychiczny i fizyczny człowieka. Dziecko, któremu mama w życiu płodowym zapewniła odpowiednie warunki żywieniowe, do drugiego roku życia może rozwijać się szybciej, niż dzieci kobiet mających niedobory składników odżywczych. Przez pierwsze pół roku życia zaleca się ponadto, by dziecko było karmione tylko mlekiem matki. Po tym czasie należy stopniowo wprowadzać pełnowartościowe produkty zbożowe, mleczne, dużą ilość warzyw i owoców. Posiłki powinny dostarczać dziecku kompleks witamin A, D, B6 i B3, a także wapń i cynk, które wspierają budowę kości, rozwój mięśni i tkanek.

Bardzo ważne dla wzrostu i rozwoju dziecka są sen i aktywność fizyczna. Pobudzają one wydzielanie hormonu wzrostu (somatotropiny). Jest on niezbędny m.in. w procesie stymulacji wzrostu kości długich (m.in. udowych, piszczelowych) i produkcji peptydów niezbędnych do prawidłowego rozwoju. Hormon wzrostu (GH) odpowiada również za przyrost masy ciała i rozwój narządów. Jest ponadto niezbędny do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania mózgu, gdyż wpływa na koncentrację. Warto wiedzieć, że bardzo niekorzystny wpływ na działanie somatotropiny ma nadmiar cukru w diecie. Częste wyrzuty insuliny hamują produkcję hormonu wzrostu.

Badania kontrolne dla dziecka

Najpopularniejsze badania kontrolne wykonywane dzieciom to:

stężenie całkowite IgE – pomiar stężenia jest pomocny w wykrywaniu chorób alergicznych i pasożytniczych;
glukoza – pomiar stężenia jest pomocny w ocenie metabolizmu węglowodanów i wykryciu zaburzeń nietolerancji węglowodanów w przebiegu chorób wątroby, trzustki i nadczynności kory nadnerczy. Wskazaniem do badania poziomu glukozy jest otyłość, mała aktywność fizyczna, występowanie w rodzinie cukrzycy, wysoka waga urodzeniowa dziecka;
bilirubina całkowita – pomiar stężenia jest podstawą w diagnostyce chorób dróg żółciowych i schorzeń wątroby;
TSH – pomiar stężenia hormonu tyreotropowego pozwala na ocenę pracy tarczycy i wykrycie zaburzeń, również bezobjawowych;
ASO – pomiar stężenia antystreptolizyny jest niezbędny w diagnostyce infekcji wywołanych paciorkowcami (np. zapalenia migdałków, zapalenia płuc i szkarlatyny, zapalenia gardła, anginy, zapalenia kłębuszków nerkowych).
CRP – pomiar stężenia białka stanu zapalnego jest pomocny w diagnostyce wykrywania aktywnych infekcji (bakteryjnych i wirusowych), chorób reumatycznych i stanów pourazowych, które mogą przebiegać bez wyraźnych objawów;
witamina D – badanie poziomu witaminy pozwala na ocenę odporności organizmu i wykrycie nieprawidłowości, m.in.: chorób wątroby, zespołu nerczycowego, zaburzeń wchłaniania. Ocena pomiaru stężenia jest również wskazana w przypadku zbyt niskiej masy mięśniowej i kostnej dziecka;
somatotropina (GH) – badanie poziomu hormonu wzrostu pozwala na ocenę rezerwy i proces produkcji. Norma GH zależy od wielu czynników, m.in. stanu zdrowia, wieku, płci, poziomu glukozy i innych parametrów, dlatego powinna być interpretowana tylko i wyłącznie przez lekarza. Wskazaniem do badania GH jest widoczne zatrzymanie wzrostu organizmu, niedoczynność tarczycy, wrodzony zespół Turnera, opóźniony etap dojrzewania płciowego.

Zaleca się, by przynajmniej raz na 2 lata profilaktycznie wykonywać morfologię krwi. Badanie pozwoli na ocenę ogólnego stanu zdrowia dziecka i będzie też podstawą do szerszej diagnostyki w przypadku wykrycia niepokojących nieprawidłowości w wynikach.

Autor: Emilia Kruszewska