Co wykrywa badanie przeciwciał przeciwjądrowych metodą immunoblotu?

Choroby autoimmunologiczne, czyli tzw. choroby z autoagresji, polegają na nieprawidłowym rozpoznawaniu przez układ odpornościowy własnych komórek jako komórek obcych. W efekcie organizm wytwarza autoprzeciwciała skierowane przeciwko własnym antygenom. Szczegółowa diagnostyka chorób z autoagresji jest możliwa dzięki zastosowaniu testu PPJ (ANA3) metodą immunoblot. Na czym on polega?

Choroby autoimmunologiczne

Choroby autoimmunologiczne, czyli tzw. choroby z autoagresji, powstają w wyniku nieprawidłowego rozpoznawania przez układ odpornościowy własnych komórek jako komórek obcych. Wytworzone w efekcie autoprzeciwciała skierowane przeciwko własnym antygenom prowadzą do wystąpienia różnych symptomów, które składają się na obraz kliniczny poszczególnych schorzeń. Choroby autoimmunologiczne mogą obejmować konkretne narządy lub wiele układów w organizmie.

Najczęstsze schorzenia z autoagresji to:

• choroby tarczycy – choroba Hashimoto, choroba Gravesa-Basedowa,
• cukrzyca typu 1,
• choroby jelit – celiakia, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna,
• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
• łuszczycowe zapalenie stawów, 
• łuszczyca,
• pierwotna marskość wątroby,
• toczeń rumieniowaty układowy,
• twardzina układowa,
• anemia złośliwa.

Rodzaje badań na obecność przeciwciał przeciwjądrowych

Badanie przeciwciał przeciwjądrowych jest wykorzystywane w diagnostyce chorób autoimmunologicznych. W warunkach prawidłowych autoprzeciwciała nie występują w organizmie człowieka. Stwierdzenie ich obecności, połączone z charakterystycznymi objawami klinicznymi, umożliwia rozpoznanie danego schorzenia z autoagresji i podjęcie decyzji co do najlepszego dla danej osoby leczenia. 

Do wykrywania i określenia miana autoprzeciwciał wykorzystuje się m.in. testy immunofluorescencyjne pośrednie (wykrywanie za pomocą znakowanych fluorescencyjnie przeciwciał immunoglobuliny, które uprzednio związały się ze swoistym antygenem) oraz immunoblot (test potwierdzenia, w którym dokonuje się identyfikacji przeciwciał). Wyróżniamy:

• test przesiewowy ANA1 – badanie jakościowe (nie określa się miana przeciwciał, a jedynie ich obecność lub brak w surowicy), wykonywane metodą immunofluorescencji pośredniej na obecność przeciwciał przeciwjądrowych i antycytoplazmatycznych w surowicy krwi,
• badanie przeciwciał przeciwjądrowych ANA2 – pozwala na pogłębioną ocenę autoprzeciwciał stwierdzonych w teście przesiewowym. Badanie jest wykonywane metodą immunofluorescencji pośredniej i określa typ świecenia oraz miano przeciwciał przeciwjądrowych i przeciwcytoplazmatycznych,
• badanie przeciwciał przeciwjądrowych ANA3 metodą immunoblotu – test potwierdzenia w przypadkach wątpliwych wyników badań ANA1 i ANA2.

PPJ test ANA 3 – na czym polega to badanie?

Test ANA 3 jest badaniem autoprzeciwciał metodą immunoblotu. W oznaczeniu wykorzystywane są oczyszczone antygeny naniesione na specjalne membrany nitrocelulozowe. Każdy pasek na membranie odpowiada określonemu antygenowi. Po zetknięciu z surowicą zawierającą autoprzeciwciała skierowane przeciwko antygenowi dochodzi do wybarwienia się poszczególnych pasm, co świadczy o obecności danego autoprzeciwciała.

Badanie ANA 3 określa obecność przeciwciał przeciw 16 antygenom, mogących wskazywać na występowanie danego schorzenia autoimmunologicznego. Immunoblot obejmuje oznaczenie autoprzeciwciał przeciwko:

• DSF 70 – obecne m.in. w toczniu rumieniowatym układowym,
• nRNP/Sm – przydatne w diagnostyce tocznia rumieniowatego układowego i mieszanej choroby tkanki łącznej,
• Sm – autoprzeciwciała swoiste dla tocznia rumieniowatego układowego, ale występują tylko u części chorych; prawdopodobnie ich obecność wiąże się z częstszym zajęciem nerek, płuc, serca i ośrodkowego układu nerwowego, 
• SS-A – (anty-Ro) – obecne w toczniu rumieniowatym układowym, zespole Sjögrena,
• Ro-52 – przeciwciała występujące u części osób z młodzieńczym zapaleniem skórno-mięśniowym oraz młodzieńczym zapaleniem wielomięśniowym,
• SS-B (anty-La) – obecne w toczniu rumieniowatym układowym, zespole Sjögrena, 
• Scl-70 – stwierdzane w przypadku twardziny układowej; obecność przeciwciał wiąże się z częstszym zajęciem płuc, 
• PM-Scl – autoprzeciwciała typowe dla twardziny układowej i zespołów nakładania z zapaleniem mięśniowo-skórnym lub wielomięśniowym, 
• Jo-1 – obecne w zapaleniu wielomięśniowym, 
• centromerom B (CENP B) – stwierdzane w twardzinie układowej; ich obecność wiąże się prawdopodobnie z częstszym występowaniem nadciśnienia płucnego,
• PCNA – obecne u niewielkiego odsetka pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym,
• dsDNA – nieswoiste autoprzeciwciało, mogące występować u chorych z toczniem rumieniowatym układowym, toczniem polekowym, młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów, autoimmunologicznym zapaleniem wątroby, 
• nukleosomom – stwierdzane u większości chorych na toczeń rumieniowaty układowy,
• histonom – obecne w toczniu polekowym,
• rybosomalnemu białku P – charakterystyczne dla tocznia rumieniowatego układowego z zajętym procesem chorobowym ośrodkowym układem nerwowym,
• AMA-M2 (przeciwciała przeciwmitochondrialne) – specyficzne dla pierwotnej marskości żółciowej wątroby.

Test PPJ (ANA3) jest testem jakościowym – wyniki są określane jako dodatnie (+), ujemne (-) lub wątpliwe (+/-). Izolowany dodatni wynik badania nie świadczy o obecności choroby – interpretacji oznaczenia powinien w każdym przypadku dokonywać doświadczony specjalista na podstawie badań podmiotowych (wywiadu), przedmiotowych oraz wyników badań laboratoryjnych i obrazowych.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. Gajewski P. i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.
2. Kumar Y., Bhatia A., Walker Minz R., Antinuclear antibodies and their detection methods in diagnosis of connective tissue diseases: a journey revisited, “Diagnostic Pathology” 2009, dostęp online: czerwiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2628865/.

Oceń artykuł