Spis treści:
Użądlenie osy u większości osób powoduje miejscową reakcję skórną, która mija z reguły w ciągu kilkunastu godzin. Dla alergików atak tego owada może okazać się bardzo niebezpieczny, a nawet groźny dla życia. Ważne, aby osoby z nadwrażliwością na jad osy nosiły przy sobie adrenalinę.
Użądlenie osy to częsta sytuacja w okresie wiosenno-letnim, której sprzyja przebywanie na terenach zielonych, zwłaszcza w okolicy drzew i krzewów owocowych czy kwiatów. Dowiedz się, co należy robić, jak użądli kogoś osa oraz w jaki sposób organizm może zareagować na jad tego owada. Sprawdź, jakie domowe sposoby są skuteczne na użądlenie osy.
Użądlenie przez osę – objawy
Użądlenie przez osę wiąże się z wprowadzeniem pod skórę żądła, które połączone jest z gruczołem jadowym. Jad osy to przede wszystkim mieszanina białek, kinin, amin biogennych (np. serotoniny, dopaminy, histaminy), peptydów, antygenów (np. fosfolipazy, hialuronidazy, antygenu 5). Część osób ma trudności w odróżnieniu użądlenia osy i pszczoły. Zasadnicza różnica między atakiem tych owadów polega na pozostawianiu żądła – jeśli jest obecne w miejscu wkłucia, najprawdopodobniej użądliła nas pszczoła, która zaraz później zginęła. Kiedy żądła nie ma, była to zapewne osa, która wyciąga żądło po użądleniu i potrafi atakować wielokrotnie.
Użądlenie osy w większości przypadków wiąże się z pojawieniem się miejscowej reakcji skórnej, której objawami są przede wszystkim: nagły ból, pieczenie, opuchlizna, mrowienie, swędzenie, ocieplenie skóry. Osoby z alergią na jad owadów błonkoskrzydłych, do których należą osy, narażone są na zdecydowanie silniejszą reakcję, rozchodzącą się od miejsca użądlenia. Duża miejscowa reakcja alergiczna wiąże się z pojawieniem się obrzęku o średnicy ponad 10 cm, któremu poza objawami skórnymi towarzyszą m.in.: ból głowy, dreszcze, gorączka.
U osób z uczuleniem na jad osy może dojść nawet do reakcji o charakterze ogólnym w postaci wstrząsu anafilaktycznego, który obejmuje m.in.:
- zaczerwienienie i pokrzywkę na ciele;
- obrzęk naczynioruchowy;
- zaburzenia ze strony układu oddechowego i krążenia.
W skrajnych przypadkach użądlenie osy może skończyć się zgonem.
Osobom z alergią może zagrozić nawet jedna osa, podczas gdy dorosły, zdrowy człowiek musiałby zostać użądlony przez cały rój – 100–200 osobników, a dziecko przez 50 owadów, aby mówić o poważnym zagrożeniu dla zdrowia lub życia.
Co zrobić, gdy użądli kogoś osa?
Jeśli osoba zaatakowana przez osę nie ma nadwrażliwości na jej jad, należy:
-
- Umyć ręce i usunąć żądło, jeśli zostało. W tym celu można posłużyć się sterylną igłą, żyletką czy nożykiem. Żądło połączone jest z gruczołem jadowym, który nawet jeśli odłączył się od owada, to wydziela w dalszym ciągu jad.
- Odkazić skórę i przyłożyć do miejsca użądlenia przez osę zimny kompres, np. żelowy okład z apteki, kostki lodu w czystej ściereczce, mrożonki z zamrażalnika. Zimno działa przeciwbólowo i łagodzi opuchliznę.
- Jeśli osa użądliła daną osobę po raz pierwszy, konieczna jest baczna obserwacja na wypadek pojawienia się reakcji alergicznej z nadwrażliwości, o której jeszcze poszkodowany nie wie.
Jeśli doszło do użądlenia przez osę osoby uczulonej na jej jad, należy podjąć dodatkowe środki. Alergik powinien być wyposażony w specjalną ampułkostrzykawkę z adrenaliną, którą robi się zastrzyk zazwyczaj w przednio-boczną część uda. Alternatywą dla adrenaliny są szybko wchłaniające się doustne leki przeciwalergiczne lub sterydowe. W przypadku użądlenia osoby z alergią konieczna jest kontrola lekarska z uwagi na ryzyko zagrażających życiu reakcji. W oczekiwaniu na pomoc medyczną należy kontrolować oddech poszkodowanego.
Użądlenie osy – jak można sprawdzić, czy jest się uczulonym?
Użądlenie osy w przypadku osób z nadwrażliwością na ich jad może okazać się stanem zagrażającym zdrowiu, a nawet życiu. Dlatego, jeśli nie jest się pewnym występowania uczulenia na tego owada, warto wykonać odpowiednie badania alergologiczne. Testy diagnozujące alergię na owady błonkoskrzydłe przeprowadza się u osób, które mają w wywiadzie poważne objawy kliniczne, występujące po użądleniu. Możliwe jest wykonanie punktowych testów skórnych lub testów z krwi – oznaczenie poziomu przeciwciał klasy IgE, specyficznych w surowicy krwi w stosunku do alergenów jadu os pochodzących z rodzaju Vespula, do którego należy odpowiedzialny za większość użądleń gatunek osy pospolitej (z łac. Vespula vulgaris). Badanie to kryje się pod kodem ICD-10 L91. Możliwe jest również przeprowadzenie panelu badań na owady, np. osę i pszczołę; osę, pszczołę, szerszenia, meszkę, komara, a nawet inne rodzaje alergenów.
Pobieranie krwi trwa kilka minut. Badanie przebiega jak w przypadku zwykłej morfologii: odkażenie skóry, założenie opaski uciskowej, wkłucie igły, usunięcie opaski uciskowej, pobranie materiału do analizy, założenie opatrunku i ucisk w miejscu pobrania po zakończeniu procedury. Badanie na alergię na jad osy nie wymaga specjalnego przygotowania. Ważne jest jednak zgłoszenie się na nie w odpowiednim czasie, ponieważ poziom przeciwciał przeciwko jadowi tego owada nie jest stały. Przeciwciała przeciwko jadowi osy wykrywane są 4–6 tygodni do 3–5 lat od ostatniego użądlenia. W przeciwnym razie testy mimo istniejącej alergii mogą wyjść negatywne.
Domowe sposoby na użądlenie osy
W łagodzeniu objawów użądlenia pomóc mogą domowe rozwiązania:
-
- ogólnodostępne środki w postaci kremu, żelu, maści, sprayu o działaniu miejscowo znieczulającym, przeciwalergicznym, przynoszące ulgę podrażnionej skórze, np. z aloesem, alantoiną, a do tego calcium, czyli wapno do picia;
- okład z soku z cytryny lub octu – kwaśna substancja powinna zneutralizować działanie silnie zasadowego jadu osy. W tym celu należy nasączyć bawełniany wacik, chusteczkę higieniczną czy ręcznik papierowy kwaśnym płynem i przyłożyć do skóry.
Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Bibliografia
- IgE sp. I3 – jad osy. Online: https://diag.pl/sklep/badania/ige-sp-i3-jad-osy/ [dostęp: 05.05.2022].
- A. Bronka, Pierwsza pomoc. Użądlenia, ukąszenia i ugryzienia. Online: http://ptpaiio-lodz.one.pl/wp-content/uploads/2015/11/U%C5%BC%C4%85dlenia-1.pdf [dostęp: 31.03.2022].
- A. Kaszuba, M. Kuchciak-Brancewicz, Ilustrowana dermatologia dziecięca. Podstawowe problemy kliniczne w pytaniach i odpowiedziach, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2013.
- Pierwsza pomoc podczas wakacji. Poradnik. Online: https://mazowiecka.policja.gov.pl/download/271/85476/PoradnikPIERWSZAPOMOCwWakacje2020.pdf [dostęp: 31.03.2022].
- W. Gaszyński, Wstrząs anafilaktyczny, „Lekarz POZ” 2017, nr 2, s. 98–103.
