Skrótem CRP oznaczane jest białko C-reaktywne, nalężące do tzw. białek ostrej fazy. Produkowane jest głównie przez komórki wątroby. Wzrost produkcji CRP następuje w odpowiedzi na ostry stan zapalny przebiegający z uwolnieniem przez komórki zapalne tzw. czynników zapalnych. Zakres wzrostu CRP jest istotny diagnostycznie, gdyż następuje w okresie kilkunastu godzin od rozwinięcia stanu zapalnego zainicjowanego przez bakterie lub grzyby, kompleksy immunologiczne czy urazy. Zakres wzrostu stężenia CRP pozwala na wykrycie i różnicowanie charakteru infekcji (bakteryjna, grzybowa, wirusowa) i charakteru chorób przebiegających ze stanem zapalnym (autoimmunizacyjnych i nowotworowych) oraz chorób krążenia przebiegających ze zmianami na tle miażdżycowym.
CRP − co to?
Białko C-reaktywne jest wytwarzane w przez komórki wątroby i komórki tłuszczowe pod wpływem czynników prozapalnych, takich jak: interleukina 6 oraz interleukina 1 i TNF alfa. CRP jest białkiem ostrej fazy, co oznacza, że organizm wydziela je w pierwszej kolejności po rozpoczęciu procesu zapalnego. CRP bierze udział w mechanizmach odporności nieswoistej przez pobudzanie klasycznej drogi aktywacji układu dopełniacza, wskutek czego nasila opsonizację i fagocytozę, m.in. komórek bakteryjnych, a w efekcie ich usunięcie z organizmu.
Badania dowiodły, że wysokie stężenia CRP mogą hamować wydzielanie tlenku azotu, co powoduje skurcz naczyń krwionośnych. CRP łącząc się z płytkami krwi, przyspiesza proces krzepnięcia krwi. CRP wiąże się także do lipoprotein o niskiej gęstości, czyli cholesterolu frakcji LDL. W procesie tworzenia blaszki miażdżycowej uwalnia się spora ilość czynników prozapalnych, stanowiących sygnał do wydzielania CRP. Białko to ma także zdolność do łączenia się z niektórymi komórkami nowotworowymi, co znalazło zastosowanie w diagnostyce chorób nowotworowych.
Kiedy wykonać badanie?
Ze względu na to, że CRP daje szybką informację o rozwijającej się infekcji, najczęstszym wskazaniem do badania są niespecyficzne objawy infekcji o nieznanym pochodzeniu. Takimi symptomami mogą być gorączka, przyspieszone tętno, drgawki czy omdlenia. W przypadku trudno leczących się chorób bakteryjnych, wirusowych czy pasożytniczych przeprowadzenie badania pomaga potwierdzić skuteczność leczenia. Wtedy obniżający się poziom CRP dowodzi efektywności dobranych leków.
Białko C-reaktywne uwalnia się w przypadku wszelkiego rodzaju zapaleń. W związku z tym znalazło duże zastosowanie w diagnostyce autoimmunologicznych chorób zapalnych. Takimi chorobami są toczeń, choroba Leśniowskiego-Crohna czy na przykład reumatoidalne zapalenie stawów. Stężenia w tego typu chorobach są wyższe niż w przypadku infekcji bakteryjnych (odpowiednio: ok. 1000 mg/l i do 500 mg/l) i dodatkowo mogą rosnąć w przypadku nadkażenia zmian chorobowych bakteriami. Poziom CRP oznacza się w przebiegu zaawansowanej miażdżycy lub diagnostyki chorób układu krążenia o tle miażdżycowym. Zastosowanie wysokoczułych testów pomiaru CRP w ich przypadku ma zastosowanie prognostyczne. Stężenie CRP w mniejszych stężeniach (< 3 mg/l) jest lepszym czynnikiem predykcyjnym zawału serca i epizodów kardiologicznych niż nieprawidłowy obraz lipidogramu.
Co ciekawe, niektóre komórki nowotworowe powodują wzrost wydzielania CRP, w związku z tym określenie poziomu tego białka znalazło zastosowania również we wczesnym wykrywaniu choroby nowotworowej, najczęściej w diagnostyce raka płuc oraz jelit. Jedynie te nowotwory dają na tyle podwyższony poziom CRP, że posiada on istotny wymiar diagnostyczny.
Białko C-reaktywne oznaczane jest w surowicy krwi. Prawidłowe stężenie CRP wynosi mniej niż 5 mg/L.
Jak przygotować się do badania CRP?
Nie ma specjalnych zaleceń. Zgodnie z ogólną zasadą, pobranie krwi jest technicznie łatwiejsze, gdy pacjent jest odpowiednio nawodniony.
Interpretacja wyników
Im niższa jest wartość, tym organizm uznaje się na zdrowszy. Stężenie między 5 a 10 mg/L może być spowodowane nieprawidłowym trybem życia. Dieta obfitująca w tłuszcze trans oraz cukry proste może podnosić poziom CRP. Także osoby palące papierosy, pijące alkohol czy nadużywające narkotyków będą miały podwyższone wyniki białka C-aktywnego. W związku z tym interpretację, należy wyników należy oprzeć na dokładnym wywiadzie z pacjentem, aby wyeliminować dodatkowe czynniki zaburzające odczyt badania.
Za patologiczne uznaje się CRP podwyższone powyżej 10 mg/L. W trakcie trwania infekcji stężenie białka może wzrastać w zależności od typu infekcji od 100 do nawet 1000 mg/l. CRP wskazuje początkowy etap zapalenia lub infekcji. Przedłużającemu się stanowi zapalnemu może towarzyszyć spadek stężenia w stosunku do poziomu z początkowej fazy choroby.
Określenie poziomu białka C-reaktywnego jest niezwykle przydatne w diagnostyce ostrych stanów zapalnych lub infekcji. Znajduje również zastosowanie w monitorowaniu przebiegu choroby. Jednak interpretacja wyników nie jest łatwa, ponieważ w przypadku podniesionego poziomu dostajesz tylko i wyłącznie informację na temat toczącego się zapalenia.
Do lekarzy specjalistów należy zlecenie dodatkowych badań lub skojarzenie wyniku podniesionego CRP z objawami pacjenta. Badanie takie można przeprowadzić w punktach diagnostycznych Diagnostyka.
Bibliografia:
- Znaczenie białka C-reaktywnego w patofizjologii miażdżycy. Boncler, B. Luzak, C. Watała. Postepy Hig Med Dosw. (online), 2006; 60: 538-546 e-ISSN 1732-2693
- Danenberg H.D., Szalai A.J., Swaminathan R.V., Peng L., Chen Z., Seifert P., Fay W.P., Simon D.I., Edelman E.R.: Increased thrombosis after arterial injury in human C-reactive protein-transgenic mice. Circulation, 2003; 108: 512–515,
- Heikkilä K, Ebrahim S, Lawlor DA. A systematic review of the association between circulating concentrations of C reactive protein and cancer. J Epidemiol Community Health. 2007;61(9):824-833. doi:10.1136/jech.2006.051292
- Nehring SM, Goyal A, Bansal P, Patel BC. C Reactive Protein. 2021 May 10. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan–. PMID: 28722873.
- Sproston NR, Ashworth JJ. Role of C-Reactive Protein at Sites of Inflammation and Infection. Front Immunol. 2018;9:754. Published 2018 Apr 13. doi:10.3389/fimmu.2018.00754
- Diet and Inflammation. Leo Galland. Nutrition in Clinical Practice Volume 25 Number 6 December 2010 634-640 © 2010 American Society for Parenteral and Enteral Nutrition 10.1177/0884533610385703
